Powiat lidzbarski położony jest w północnej części województwa warmińsko – mazurskiego. Siedzibą powiatu jest  Lidzbark Warmiński. Ziemia lidzbarska znajduje się na pograniczu Równiny Orneckiej, Wzniesień Górowskich, Pojezierza Olsztyńskiego i Niziny Sępopolskiej. Graniczy z powiatami: bartoszyckim, olsztyńskim, ostódzkim, elbląskim i braniewskim.

Walory krajobrazowe, malowniczo położone tereny poprzecinane krętymi rzekami, nieskażone przemysłem powietrze, bogactwo obiektów historycznych oraz osobliwości kulturowe stwarzają wspaniałe warunki dla rekreacji i wypoczynku.

Region ten jest częścią "Zielonych Płuc Polski". Bogactwem tych ziem są dobre gleby, łagodny klimat, zasoby wód, różnorodność świata roślinnego i zwierzęcego. Niewiele zmieniony krajobraz naturalny pozwolił na utworzenie obszarów prawnie chronionych, m.in.  Rezerwatu Bobrów na rzece Pasłęce. Osobliwością przyrodniczą jest także  Użytek Ekologiczny Ptactwa w Bartnikach, położony 2 km. od gminy Kiwity oraz  "Żegockie Błota"  - ornitologiczny rezerwat przyrody - ostoja ptactwa wodnego.

Okolice Lidzbarka sprzyjają różnym formom wypoczynku i indywidualnej turystyki. Krajobraz zachęca do pokonywania szlaków turystycznych, umożliwiających turystom dotarcie do tego, co najciekawsze. Przez Lidzbark przechodzą trzy  szlaki turystyczne  –  szlak czerwony „Kopernikowski”  jest szlakiem pieszym łączącym miasta związane z działalnością wielkiego astronoma, prowadzi on od Olsztyna przez Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Ornetę do Fromborka. Szlak czarny jest szlakiem spacerowym, ukazującym najciekawsze historyczne zakątki miasta. Prowadzi również przepiękną doliną rzeki Symsarny oraz na Górę Krzyżową (134 m n.p.m.), z której roztacza się wspaniały widok na całe miasto. Szlak niebieski jest fragmentem szlaku międzynarodowego, którego początek, podobnie jak szlaku czarnego, jest przy dworcu PKP, dalej prowadzi przez miasto w kierunku Sarnowa i Stoczka Klasztornego, następnie w kierunku Bartoszyc i granicy państwa.

Rzeka Łyna  to popularny szlak kajakowy. Na terenie gminy położone są trzy malownicze jeziora Jezioro Wielochowskie, Symsarn i Blanki.

Przy trasie wyjazdowej w kierunku Kiwit znajduje się jeden z najlepszych i najatrakcyjniejszych torów motocrossowych w Polsce. Dzięki niemu Lidzbark od 40 lat jest miejscem organizacji  zawodów motorów terenowych. Nic dziwnego, że stąd wywodzą się sławni w całej Polsce sportowcy z rodu Olszewskich. Stałe miejskie imprezy to turnieje piłki nożnej i tenisa stołowego „O Puchar gazety Olsztyńskiej” oraz finały w warcabach na szczeblu krajowym.

Lidzbark Warmiński leży w sercu Warmii, w widłach rzeki Łyny i jej dopływu Symsarny; na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Wzniesienia Sępopolskiego. Urokliwe miasteczko zachwyca malowniczymi zakolami rzek, wysokimi wzgórzami i ukrytym między nimi zamkiem.

Dzisiejszy Lidzbark na mapie kulturalnej Polski kojarzy się z humorem, biesiadą i satyrą, czyli z  Biesiadą Humoru i Satyry, która to od 20-tu lat z małą przerwą gromadzą gwiazdy kabaretu.

Najnowszą atrakcją Lidzbarka Warmińskiego jest  Ośrodek Sportów Zimowych „Góra Krzyżowa”. Ośrodek, pomimo nazwy wskazującej na zimowe jego przeznaczenie, działa praktycznie okrągły rok, ponieważ kiedy śnieg znika, góra służy rowerzystom, którzy mają do dyspozycji 1,5 km cross, na którym rozgrywane są zawody w kolarstwie górskim. Zimą tor jest zmieniany na trasę narciarstwa biegowego. Na północno – wschodnim stoku góry powstał tor saneczkowy (450 m) oraz skocznia narciarska. Góra obfituje w trasy zjazdowe dla narciarzy o różnym stopniu trudności.

Zabytki Lidzbarka Warmińskiego:
- Potężny czteroskrzydłowy  
zamek gotycki  to najcenniejszy zabytek, zwany perłą północy. Budowę rozpoczął w 1350 roku biskup warmiński Jan z Miśni. Dawna siedziba biskupów składa się z dobrze zachowanego XIV-wiecznego zamku właściwego i przedzamcza. Kwadratowy dziedziniec wewnętrzny obiega dwukondygnacyjny gotycki krużganek uznawany za perłę architektury. Zamek pełnił funkcję rezydencji biskupów warmińskich, aż po ostatniego jego mieszkańca Ignacego Krasickiego. Przebywali tu wybitni politycy i ludzie kultury. Zbierały się w nim sejmiki warmińskie, odbywały się sądy. Obecnie w zamku mieści się Muzeum Warmii i Mazur, w którym na szczególną uwagę zasługują kolekcje sztuki sakralnej od gotyku aż po barok i malarstwa polskiego z końca XIX i z XX wieku.

-  gotycki kościół parafialny św. Piotra i Pawła  – zbudowany w 1315 roku, spłonął dwa razy; budowlę obecnie istniejącego kościoła rozpoczęto w II poł. XIV wieku. Ołtarz główny pochodzi z lat 1912-1915. Na placu przykościelnym stoi barokowa dzwonnica oraz dwie figury kamienne, ponadto w sąsiedztwie kościoła usytuowana jest plebania z przylegającą wikarówką oraz zabudowaniami klasztoru sióstr Katarzynek.

-  kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego  przy ul. Wiejskiej, ołtarz z XVIII wieku

- w pobliżu Wysokiej Bramy znajduje się  drewniany kościół prawosławny, zbudowany w latach 1821-1823 roku jako ewangelicki, a po 1945 roku cerkiew.

-  oranżeria  - klasycystyczny letni pałacyk biskupi zbudowany na polecenie bp Krasickiego, znajduje się on na wzgórzu w ogrodzie krajobrazowym

-  Wysoka Brama  z XIV wieku, do której przylegają dwie neorenesansowe kamienice

-  mury obronne z bastionem i basztą  (Przedramie Bramy Wysokiej jest największym tego typu bastionem na Warmii i Mazurach)

-  dwie kaplice, jedna z XVIII wieku, druga neogotycka z XIX wieku

-  wieża ciśnień  z XIX wieku

-  neogotycki ratusz  z końca XIX wieku, w którym mieści się Urząd Miasta

 



Orneta  jest miastem położonym na Równinie Orneckiej, nad Drwęcą Warmińską (prawy dopływ Pasłęki). Znajduje się w zachodniej części historycznej Warmii. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1308 roku. Dokument z 1313 roku wymienia już Ornetę jako miasto, któremu przywilej lokacyjny odnowiono w 1359 roku.

Zabytki
Ornety:

- jeden z najpiękniejszych kościołów bazylikowych w Polsce.  Gotycki kościół z XIV wieku św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty  jest usytuowany w południowo – zachodnim narożniku rynku. We wnętrzu imponujący trójkondygnacyjny ołtarz z wielkimi złoconymi posągami.

-  Pozostałości zamku biskupiego  (piwnice) z XIV i XVI wieku oraz murów obronnych z XIV wieku

-  Spichlerz  szachulcowy z końca XVIII wieku

-  Klasztor św. Katarzyny  z połowy XVI wieku, wielokrotnie przebudowywany

-  cerkiew św. Mikołaja, kościół ewangelicki wybudowany w latach 1829-1830.

-  cerkiew bł. Emiliana Kowcza

-  Kaplica Jerozolimska  z barokowym ołtarzem z XVIII wieku.

-  gotycki ratusz  z XIV wieku (budowę ukończono w 1373 roku), jedyny tego rodzaju obiekt na Warmii, obudowany w XVII i XVIII wieku niewielkimi kamieniczkami, odbudowany w XX wieku.

-  Najstarszy dzwon na Warmii  z 1384 roku, znajduje się w  barokowej wieżyczce ratusza,

- z dawnej zabudowy rynku zachowały się  kamienice z podcieniami  z XVII- XIX wieku,

- w ścianach niektórych domów można zauważyć  pozostałości dawnych murów obronnych

- w  parku  obok poczty „straszy” smok  znany z herbu miasta.

- liczne  zabytkowe kapliczki  z XVIII wieku i z początku XX wieku, które usytuowane są przy drogach wychodzących z miasta.



Kiwity  to wieś gminna na trasie Lidzbark Warmiński – Wozławki. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1308 roku, natomiast przywilej lokacyjny z 1319 roku.

Największą atrakcją turystyczną stanowi gotycki kościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła z XIV – XV wieku, gruntownie odnawiany w latach 1862 i 1972. We wnątrz zachwyca ołtarz główny późnobarokowy sprzed 1726 roku z późnogotycką cenną rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1510 roku. Ambona późnobarokowa wykonana została między 1726 a 1733 rokiem. Dzwon gotycki z XV wieku

Kolejna miejscowość to  Lubomino, wieś gminna na trasie Dobre Miasto – Orneta, założona w 1308 roku.

Zabytki Lubomina:

-  gotycki kościół parafialny pw. św. Katarzyny z lat 1340 – 1370, odbudowany na początku XIX wieku, odnowiony w 1922 roku

-  ołtarz główny, późnobarokowy z 1721 roku, wzbogacono go w latach 1746 – 1816.

- ambona późno klasycystyczna z 1815 roku.

-  barokowa kapliczka św. Rocha  z 1617 roku, przebudowana w XIX wieku

-  3 kapliczki przydrożne  z XIX wieku i jedna barokowa z XVIII wieku

Runowo  jest wsią położoną na trasie Lidzbark Warmiński – Braniewo. Przywilej lokacyjny nadano w 1347 roku.

Zabytki Runowa:

-  gotycki Kościół parafialny  z XV – XVI wieku, odbudowany w stylu neogotyckim w latach 1848 – 1852. Obecnie kościół nosi nazwę pw. św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza.

- rokokowy  ołtarz główny  z 1772 roku, dwa ołtarze boczne, ambona, późno klasycystyczny chór muzyczny z połowy XIX wieku, dwa konfesjonały z XIX wieku, lichtarz paschalny z XVIII wieku oraz granitowa chrzcielnica.

-  dwie przydrożne kapliczki  z XIX wieku.

Krosno  to wieś położona nad dopływem Pasłęki, rzeką Drwęcą Warmińską. Przywilej lokacyjny otrzymała w 1384 roku.

Zabytki Krosna:

-  barokowy kościół odpustowy  fundacji biskupa Teodora Potockiego, konsekrowany w 1720 roku. Najefektowniejszy fragment budowli stanowi dwuwieżowa fasada z kruchtą pośrodku. Do najcenniejszego wyposażenia wnętrza należą: ołtarz główny z 1724 roku, ambona z około 1730 roku. Kościół otaczają  krużganki z kaplicami, kopułami i latarniami w narożach. Zespół pielgrzymkowy  jest odwzorowaniem architektonicznym Świętej Lipki.

-  barokowy kościół  pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wybudowany w latach 1715 – 1720.

- dawny  zakład księży emerytów  z około 1720 roku


Stoczek Klasztorny  jest to niewielka wieś położona na wschód od Lidzbarka Warmińskiego, w pobliżu wsi Stoczek. We wsi znajduje się znane Sanktuarium Maryjne – bazylika mniejsza.

Zabytki w Stoczku Klasztornym:

-  zespół klasztorny Bernardynów, obecnie księży Marianów

-  kościół fundacji biskupa Mikołaja Szyszkowskiego, wzniesiony w latach 1639 – 1641. Wyposażenie wnętrza pochodzi głównie z XVIII wieku. Oryginalnym zabytkiem kościoła jest kuta z żelaza ambona z 1738 roku. Ponadto na uwagę zasługują: chór muzyczny regencyjny z 1730 roku, organy fundowane w 1695 roku oraz barokowy konfesjonał z XVIII wieku.

-  klasztor barokowy  pochodzi z lat 1659 – 1677, przebudowany w XIX wieku. Na parterze, w części płn. – zach. Klasztoru, mieści się muzeum posiadające znaczną liczbę zabytków sztuki sakralnej (obrazy, rzeźby) oraz rzemiosła artystycznego (dzwony, sprzęty). Są też figury NMP Niepokalanie Poczętej i św. Józefa z 1752 roku. W klasztorze znajduje się izba pamięci kardynała Stefana Wyszyńskiego.

- trzy  barokowe kapliczki przydrożne  z XVIII wieku i jedna klasycystyczna z XIX wieku.

Warto także odwiedzić  Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie. Jest to kolejne po Stoczku i Krośnie Sanktuarium w powiecie lidzbarskim.

Przez Ziemię Lidzbarską przepływa  rzeka Łyna. Ten lewy dopływ Pregoły to jest najdłuższą rzeką Warmii i Mazur (290 km długości). Leży w północno – wschodniej części Polski i Rosji. Zachowała swój przepiękny, dziewiczy charakter. Łączy miasta historyczne regionu Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Olsztyn i Bartoszyce z Sępopolem. Swój początek bierze w okolicy wsi Łyna, na terenie rezerwatu przyrody. Rzeka Łyna jest bardzo ciekawym szlakiem kajakowym o dużej różnorodności i rozmaitym stopniu trudności.

Łyna była jednym z ulubionych szlaków kajakowych Jana Pawła II. Część wakacji spędzał właśnie w naszym regionie na spływach kajakowych. W 1958 roku Jan Paweł II musiał przerwać spływ Łyną, żeby stawić się na spotkanie u księdza Prymasa Stefana Wyszyńskiego, gdzie został mianowany na biskupa Krakowa.


Przeczytaj:

Bogatyńskie warte zobaczenia.

Zwiedzając Warmię... Kościół św. jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie.

Cerkiew św. Mikołaja w Ornecie.

Osetnik.

Zapomniane Sanktuarium Warmii.

Było, już przemija... Dwór w Karkajmach, koło Ornety.

Zwiedzając Warmię - Lubomino.

Zwiedzając Warmię - Wapnik.