W lasach i jeziorach naszego powiatu występuje bogata różnorodność fauny. Na terenie Ziemi Mrągowskiej rozpościera się największy kompleks leśny województwa, czyli Puszcza Piska, z licznymi obszarami chronionymi jak m.in. Mazurski Park Krajobrazowy. Do licznych mieszkańców lasów należą ważne gatunki łowne: jeleń, sarna czy dzik. Są również przedstawiciele fauny dużych ssaków tj. łoś. Można również spotkać, przy odrobinie szczęścia, wszędobylską wydrę. Po latach nieobecności ponownie obserwowane są na tym terenie rysie. Szczególnym walorem tych terenów jest ornitofauna. Obfitość wód sprzyja występowaniu ptaków wodno- błotnych, gniazdują tu m. in. perkozy czy liczne gatunki kaczek. Ptaki te można spotkać w rezerwacie biosfery „Jezioro Łuknajno”, które znane jest przede wszystkim z wielkich stad łabędzi niemych odbywających tu pierzenie. Warto tu również wspomnieć o gadach tj. zaskroniec, żmija czy żółw błotny.

Poniższa lista została stworzona w oparciu o Strategię ochrony przyrody Powiatu Mrągowskiego oraz wykaz rzadkich zwierząt dostępny na stronie internetowej Mazurskiego Parku Krajobrazowego.

Lista niektórych zwierząt Ziemi Mrągowskiej:

Ssaki

Borsuk, Bóbr, Dzik, Gronostaj, Jeleń, Lis, Łasica, Łoś, Ryś, Sarna, Smużka, Wilk, Wydra europejska

Ptaki

Bączek, Bąk, Bielik, Błotniak zbożowy, Bocian czarny, Brodziec krwawodzioby, Brodziec samotny, Cietrzew, Czaple, Derkacz, Drozdowate, Dudek, Dzięcioł czarny, Dzięcioł średni, Dzięcioł zielony, Dziwonia, Gołąb siniak, Grubodziób, Jarząbek, Jastrząb, Kaczkowate, Kanie, Kos, Kraska, Krogulec, Krzyżodziób świerkowy, Kureczka nakrapiana, Kureczka zielonka, Łabędź niemy, Łyska, Mewy, Myszołów, Orlik krzykliwy, Perkoz, Przepiórka, Puchacz, Remiz, Rożeniec, Rybitwa białoskrzydła, Rybitwa czarna, Rybołów, Słonka, sokolik drzewiec, Sokół kobuz, Sowa błotna, Sowa uralska (Puszczyk uralski), Sóweczka, Szlamik rycyk, Świstun, Tracz długodzioby, Tracz nurogęś, Trzmielojad, Wąsatka, Włochatka, Wodniczka, Wodnik, Zimorodek, Żuraw

Gady

Jaszczurki, Wąż gniewosz plamisty, Zaskrońce, Żmija zygzakowata, Żółw błotny

Płazy

Kumak nizinny, Ropucha zielona, Żaba śmieszka

Owady

Kozioróg dębosz, Mieniak strużnik, Mieniak tęczowiec, Modliszka zwyczajna, Paź królowej

Ryby

Miętus, Piskorz


Jeleń – zwyczajowa nazwa kilku rodzajów zwierząt z rodziny jeleniowatych. Mianem tym określa się gatunki należące do rodzajów: Cervus, Blastocerus, Ozotoceros, Odocoileus i inne. W Polsce mianem tym określa się jelenia szlachetnego. Samicę jelenia nazywa się łanią, samca – bykiem, a młodego przedstawiciela gatunku – cielakiem.

 

 

Sarna - sarna europejska -Capreolus capreolus– gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny jeleniowatych. Jedno z ważniejszych zwierząt łownych Europy. Samica jest nazywana kozą, samiec rogaczem lub kozłem, młode zaś koźlętami. Sarny w okresie od późnej jesieni do wiosny żyją w stadach (rudlach) złożonych z kilku do kilkudziesięciu osobników prowadzonych przez doświadczoną samicę. Po tym okresie rudle się rozluźniają i rozbijają na mniejsze grupy. Największą aktywność wykazują we wczesnych godzinach rannych, południowych i wieczornych. Mogą żerować w nocy. Sarna jest gatunkiem roślinożernym. Żywi się trawami, ziołami, liśćmi, grzybami i owocami leśnymi. Samce wykazują zachowania terytorialne i związaną z tym agresję.

 

 

Dzik - Sus scrofa – gatunek dużego, lądowego ssaka łożyskowego z rzędu parzystokopytnych. Jest jedynym przedstawicielem dziko żyjących świniowatych w Europie. Jest przodkiem świni domowej. Jest popularnym zwierzęciem łownym i jako taki doczekał się w języku myśliwych wielu szczegółowych określeń, pozwalających w krótkich słowach opisać zwierzę i jego zachowanie. Z czasem część tej terminologii weszła do języka codziennego, a także języka zoologów. W Polsce dzik jest pospolitym przedstawicielem tzw. zwierzyny czarnej, podlega sezonowej ochronie. Samica dzika nazywana jest lochą, samiec odyńcem, a młode warchlakiem, warchlak o charakterystycznym paskowym umaszczeniu – pasiakiem.

 

 

Lis - Vulpes vulpes - nazwa zwyczajowa oznaczająca zwierzę z gatunku, a także przedstawicieli innych gatunków, podobnych do lisa, a należących do rodzajów: Alopex, Dusicyon i Urocyon. Gatunek drapieżnego ssaka należącego do rodziny psowatych (Canidae). W gwarze myśliwskiej samca nazywamy lisem lub psem, samice – liszką, lisicą lub suczką, młode liskami, lisiętami lub szczeniętami, a jesienią – niedoliskami. Lisy żyją w parach lub grupach socjalnych, złożonych z dominującej samicy (zwanej alfa), dominującego samca i różnej liczby (3-5) podporządkowanych samic. Samice te są córkami lub wnuczkami samicy alfa. W zamian za możliwość przebywania na terytorium matki pomagają jej w odchowaniu potomstwa, dostarczając szczeniętom pokarmu. Wrogami lisów są duże drapieżne ptaki (orły i orliki), a także puchacze, które mogą porywać szczenięta. Pośród drapieżnych ssaków najgroźniejsze dla lisów są psy. Z dzikich gatunków ssaków drapieżnych groźne mogą być wilki, rzadziej rysie czy rosomaki. Lisy często korzystają z resztek zdobyczy większych drapieżników i wówczas mogą paść ich łupem.

 

 

Ł- Alces alces – największy współcześnie żyjący gatunek ssaka kopytnego z rodziny jeleniowatych, wyróżniający się charakterystycznym porożem i wyjątkowo długimi kończynami. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju. Łoś zasiedla leśne i zakrzewione tereny podmokłe, bagna, mokradła, torfowiska, trzęsawiska, tereny zalewowe, nad jeziorami i rzekami. Przed nadejściem zimy przenosi się na wyżej położone tereny, do lasów iglastych. Po II wojnie światowej w Polsce łoś zachował się jedynie w okolicach Białegostoku (nadleśnictwo Rajgród). Obecnie polska populacja łosia została odbudowana. Dość licznie występują między innymi w Biebrzańskim (ok. 600 osobników), Poleskim (ok. 150 osobników) i Kampinoskim Parku Narodowym (ok. 300 osobników).

 

 

Wilk - canis lapus - zamieszkują lasy, równiny, tereny bagienne oraz góry. Potrzebuje, jako gatunek o skłonnościach terytorialnych, dużych przestrzeni. Zwykle terytorium zajmowane przez watahę to 100-300 km², ale wielkość ta zależy od dostępności pokarmu i terenu. Może występować współużytkowanie części terenu przez dwie konkurujące watahy. Wilk jest wytrwałym wędrowcem, potrafi w ciągu dnia pokonać dystans kilkudziesięciu kilometrów, choć w poszukiwaniu partnerki ta odległość może dochodzić do ponad 600 km. Stada wilków liczą do 20 osobników, zwykle jednak są znacznie mniej liczne, będąc grupą rodzinną składającą się z pary rodzicielskiej, młodych i ewentualnie części wilków z poprzedniego miotu. Watahy mają ściśle określoną hierarchię wewnętrzną. Wilki mają rozwinięty system komunikowania się przy pomocy mowy ciała, odgłosów oraz przy użyciu substancji chemicznych – feromonów i własnych odchodów (znakowanie).Żywią się głównie średniej i dużej wielkości ssakami kopytnymi (jelenie, dziki, sarny), nie gardząc mniejszymi zwierzętami czy padliną, a jeśli stado jest duże, wspólnie polują także na większe ssaki lub ich stada. W sprzyjających warunkach chętnie zjadają ryby. Przy braku pożywienia, lub w okresie wychowywania młodych, zdarza im się atakować zwierzęta hodowlane.

 

 

Borsuk - Meles meles – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych. Borsuk występuje w lasach Eurazji (w całej Polsce). Za ostoję obiera okolice lesiste, w szczególności lasy mieszane i liściaste z bogatym podszytem, otoczone urodzajnymi polami. Uwielbia przebywać w pobliżu terenów podmokłych i wody. Borsuk jest wszystkożerny. Jego główne pożywienie to korzonki, grzyby, żołędzie, ślimaki, dżdżownice oraz wszelkiego rodzaju owady i ich larwy. Zjada także jeże[potrzebne źródło], których kolce nie są przeszkodą dla długich i mocnych pazurów borsuka oraz młode króliki, zające, ptaki, i jaja ptasie, jak również marchew zwyczajną, buraki, bulwy ziemniaków i, wszelkie owoce i jagody.

 

 

R- Lynx lynx - gatunek lądowego ssaka drapieżnego z rodziny kotowatych, największy z rysi (Lynx). Występuje w Europie i Azji. Poza kotem domowym, ryś i żbik są jedynymi występującymi w Polsce przedstawicielami kotowatych. Ryś jest też jednym z największych drapieżników Europy. Został opisany naukowo przez Karola Linneusza w 1758 roku pod nazwą Felis lynx. W Polsce jest zwierzęciem rzadkim i chronionym. Badaniem populacji rysia w Polsce zajmuje się Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Na terenie Polski wyróżnia się dwie populacje rysi. Populacja nizinna występuje w Polsce północno-wschodniej (Puszcze Augustowska, Knyszyńska, Białowieska i Borecka), a karpacka we Wschodnich i Zachodnich Karpatach oraz na Pogórzu Karpackim. Od lat 80. nielicznie spotykany jest na Roztoczu i na Polesiu Lubelskim. Niewielka, sztucznie reintrodukowana na początku lat 90. XX wieku populacja żyje w Puszczy Kampinoskiej. Według autorów raportu ZBS PAN "Czynna ochrona rysia w Polsce" w 2008 liczba rysi w Polsce oszacowana została na około 200 osobników. Poza okresem godowym prowadzą samotniczy i nocny tryb życia. Rewiry samców są większe niż rewiry samic; rewir jednego samca może zachodzić na rewiry 2-3 samic. W trakcie poszukiwania jedzenia rysie przemierzają średnio 7 km w czasie jednej nocy, ale mogą przebyć ponad 20 kilometrów. Wbrew utartym poglądom ryś nie czatuje na ofiarę na gałęzi, ale aktywnie jej poszukuje. Samice z młodymi mogą polować również za dnia. Łacińska nazwa rysia Lynx pochodzi od greckiego lygx lub lenkos, to znaczy świecący. Zawdzięcza ją swojemu bystremu wzrokowi. "Ryś" to słowo prasłowiańskie, dziś moglibyśmy je przetłumaczyć jako "szybki" – por. "ruszyć rysią" – ruszyć szybko.

 

 

Bóbr - castor fiber - aktywny jest nocą i o zmierzchu. Trudno więc go w czasie dnia zauważyć. Bobry najlepiej podpatrywać wcześnie rano o świcie. Aktywny jest nocą i o zmierzchu. Trudno więc go w czasie dnia zauważyć. Bobry najlepiej podpatrywać wcześnie rano o świcie.

 

 

Wydra europejska - Lutra Lutra - gatunek niewielkiego drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych, jedyny żyjący w Polsce w stanie naturalnym przedstawiciel rodzaju Lutra. Występuje na terytorium całej Polski, ale wszędzie jest bardzo rzadka. Związana jest ze środowiskiem wodnym. Spotkać ją można nad brzegiem Bałtyku, nad brzegami rzek, potoków, stawów i jezior. Buduje na ich brzegu nory, do których wejście znajduje się pod powierzchnią wody. Oprócz tego otworu wejściowego, nory wydry posiadają jeszcze otwory wentylacyjne, znajdujące się pod korzeniami drzew. Czasami zajmuje też gotowe nory wykonane przez lisa, czy borsuka.

 


Gronostaj - Mustela erminea - gronostaj (Mustela erminea) – gatunek małego drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych (Mustelidae). Mieszka na obrzeżach lasu, w zaroślach, jest zwierzęciem naziemnym, prowadzącym raczej nocny tryb życia. Gronostaj ma zmienne ubarwienie, zależne od pory roku. W lecie jego sierść jest koloru czekoladowo-brązowego na grzbiecie, żółto-białego na brzuchu, z czarnym końcem ogona; w zimie futro zmienia na białe z czarnym końcem ogona.

 

 

Łasica - Mustela nivalis - niewielki gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych (Mustelidae). ługość ciała łasicy wynosi do 28 cm (samce większe od samic). Tułów ma smukły, giętki. Kończyny są krótkie o owłosionych podeszwach. Ogon jest też stosunkowo krótki – ok. 9 cm. Łasica jest aktywna w dzień i w nocy, dlatego czasem pada ofiarą sów. W zimie poluje pod śniegiem. Dzięki swym małym rozmiarom dostaje się bez trudu do kryjówek swych ofiar. Podstawowym pokarmem łasicy są drobne zwierzęta, głównie myszy, które łowi w norach. Zjada także ptasie jaja, żaby, jaszczurki, drobne ptaki, czasem króliki. Przy większej dostępności pokarmu robi zapasy.

 

 

Smużka - Sicita betulina - niewielki gatunek gryzonia z rodziny skoczkowatych o długości ciała 5–7,5 cm oraz ogona 7,5–11,5 cm, bardzo podobny do myszy. Charakteryzuje się jedwabistą sierścią. W Polsce można ją spotkać w północno-wschodnich rejonach oraz w Karpatach. Jesienią schodzi na siedem miesięcy pod ziemię, do nory, gdzie zapada w sen zimowy - hibernację. Gryzoń ten należy do ściśle chronionych. W Polsce występuje jeszcze jeden gatunek, rzadsza od leśnej smużka stepowa.

 

 

PTAKI:

Mewy - Laridae - rodzina ptaków z rzędu siewkowych. Polska nazwa pochodzi od niemieckiego Möwe. Obejmuje gatunki wodne (mewy, rybitwy i brzytwodzioby) zamieszkujące cały świat.

 

 

Łabędź niemy - Cygnus olor – gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Eurazję od Łaby i Półwyspu Jutlandzkiego po Pacyfik. Przeloty: marzec-kwiecień i wrzesień-grudzień. Zimuje w Europie, północnej Afryce oraz środkowej i południowej Azji. Jest jednym z najcięższych ptaków latających. Jest jednym z najcięższych ptaków latających. Pary, które dobierają się już jesienią dochowują sobie wierności. Po zanurzeniu szyi w wodzie prostują się przyciskając piersiami. Oboje na początku wiosny obierają swoje terytorium, którego samiec gwałtownie broni. Odstrasza intruzów groźną postawą z wyciągniętą głową do tyłu i podniesionymi skrzydłami. Jednocześnie rzuca się naprzód odbijając się od powierzchni wody lub ziemi obiema łapami.

 

 

Kaczkowate - Anatidae - rodzina ptaków z rzędu blaszkodziobych. Obejmuje gatunki wodne, zamieszkujące cały świat. W Polsce wszystkie gatunki kaczkowatych podlegają gatunkowej ochronie ścisłej z wyjątkiem bernikli kanadyjskiej (Brandta canadensis), która jest objęta ochroną częściową.

 

 

Perkozy - rodzina (Podicipedidae) oraz rząd (Podicipediformes) ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Rodzina perkozów obejmuje gatunki zamieszkujące stojące wody śródlądowe, rzadziej wolno płynące rzeki (poza sezonem lęgowym niektóre gatunki widuje się na morzu). Występują na całym świecie poza najwyższymi szerokościami geograficznymi. Niektóre gatunki szeroko rozpowszechnione, a inne endemiczne.

 

 

Łyska - Fulica atra – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny chruścieli (Rallidae). W Polsce gnieździ się licznie w całym kraju poza najwyższymi partiami gór, licznie zimuje na podgrzewanych, niezamarzających zbiornikach (np. na jeziorach konińskich). Słodkie lub słonawe zbiorniki zarośnięte trzciną lub sitowiem z oczkami czystej wody, również niezamarzające rzeki. Bardzo powszechna, na otwartych akwenach można spotkać przynajmniej jedną parę łysek. Po powrocie na lęgowiska w marcu porzuca życie towarzyskie. Pary, łączące się zimą, odchodzą w odosobnienie i stają się agresywne. Zaciekle bronią swojego terytorium, w walce o nie i o jego utrwalenie. Atakuje wtedy obce łyski biegnąc do nich na powierzchni i uderza w nie skrzydłami, aż się ich pozbędzie. Gdy cel jest osiągnięty z podniesioną szyją krąży wokół samicy. Takie zachowanie utrwala więzi między partnerami.

 

 

Czaple - Ardeinae – podrodzina ptaków z rodziny czaplowatych. Obejmuje gatunki brodzące, zamieszkujące głównie strefy klimatów zwrotnikowych i podzwrotnikowych całego świata, nieliczne gatunki pojawiają się w strefie klimatów umiarkowanych. Wiele czapli potrafi wyginać charakterystycznie szyję w literę S, dzięki zmodyfikowanemu szóstemu kręgowi szyjnemu. To pozwala im na harpunowanie zdobyczy. Zamieszkuje północną, środkową i wschodnią Europę, Islandię, wschodnią Grenlandię aż po wschodnią Azję na północ od Himalajów. Na wielu europejskich stanowiskach odnotowano zanik tego ptaka. Głównie północne populacje, np. syberyjskie, są wędrowne (zimują na południu), pozostałe są osiadłe. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy spotykany na całym niżu, ale głównie na zachodzie i północy kraju (635-720 par - kraj ten jest jedną z największych jego ostoi, podczas gdy w Europie ok. 2400 par. Najliczniej występuje na Pomorzu Zachodnim: w rejonie Zalewu Szczecińskiego w lasach na wyspie Wolin (Woliński Park Narodowy) i w Puszczy Wkrzańskiej oraz na Pojezierzu Myśliborskim i Drawskim. Drugim co do liczebności obszarem jest północno-wschodnia Polska (Pojezierze Olsztyńskie, Mrągowskie i Iławskie oraz Równina Mazurska i Kraina Wielkich Jezior Mazurskich).

 

 

Kanie - Milvinae – podrodzina ptaków z rodziny jastrzębiowatych. Charakteryzują się smukłą sylwetką. Często spotykane w okolicach otwartych wód. Chętnie spożywają padlinę.

 

 

 Myszołów - Buteo buteo – myszołów zwyczajny gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. W Polsce średnio liczny ptak lęgowy, stosunkowo najbardziej rozpowszechniony spośród wszystkich ptaków drapieżnych, jednak lokalnie bywa nieliczny. Gniazda może mieć u nas 40 000 par. Można go spotkać w całym kraju, również w górach. Przybywa do Polski też w czasie przelotów od lutego do marca i jesienią od września do listopada.

 

 

Błotniaki - Circinae – podrodzina ptaków z rodziny jastrzębiowatych. Obejmuje gatunki drapieżne, zamieszkujące półkulę północną, Afrykę i Australazję. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami: szybują na skrzydłach uniesionych w kształcie litery V, polują zataczając powoli kręgi, zamieszkują tereny otwarte, preferują obszary podmokłe.

 

 

Sowy - Strigiformes – rząd ptaków z podgromady ptaków nowoczesnych Neornithes. Obejmuje gatunki drapieżne, które przystosowały się do polowania nocą i o zmroku, choć niektóre gatunki powróciły do dziennego trybu życia. Zamieszkują cały świat, prowadząc zasadniczo osiadły tryb życia, lecz niektóre północne populacje koczują lub stały się wędrowne. Sowy nie są spokrewnione z ptakami drapieżnymi, ale wykazują z nimi konwergencję – tzn. posiadają wiele cech wspólnych, wynikających z podobnego trybu życia. Wśród nich można wymienić: ostre dzioby i szpony, dobry wzrok, zdolność widzenia stereoskopowego (dwuocznego). Różnice to przede wszystkim nocny tryb życia sów oraz ich doskonały słuch.

 

 

Puchacz - Bubo bubo – gatunek dużej sowa z rodziny puszczykowatych. Największa europejska sowa o majestatycznej sylwetce. Upierzenie nieco podobne do uszatki, ale jest zdecydowana różnica w wielkości. Obie płci ubarwione jednakowo, ale samice są większe Największa europejska sowa o majestatycznej sylwetce. Upierzenie nieco podobne do uszatki, ale jest zdecydowana różnica w wielkości. Obie płci ubarwione jednakowo, ale samice są większe.

 

 

Drozdowate - Turdidae – rodzina ptaków z rzędu wróblowych. Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami: są małe lub średniej wielkości, mają upierzenie zmienne, często brązowe lub szare, ale są również gatunki jaskrawo ubarwione, owadożerne, często szukają pokarmu na ziemi, wiele z nich odznacza się bogatym repertuarem pieśni i pięknym śpiewem. W Polsce rodzina jest reprezentowana przez kilkanaście gatunków, w tym kilka lęgowych lub lokalnie lęgowych.

 

 

Kos - Turdus merula – średniej wielkości ptak częściowo wędrowny z rodziny drozdowatych, zamieszkujący prawie całą Europę, dużą część środkowej, południowej i wschodniej Azji oraz północno-zachodnią Afrykę. Introdukowany w Australii, Nowej Zelandii i okolicznych wyspach. W Polsce rozpowszechniony, średnio liczny ptak lęgowy, lokalnie może być liczny. Przebywa głównie na ziemi, poszukując pożywienia wśród liści lub w ziemi. Najczęściej porusza się skacząc. Jest mało płochliwy.

 

 

Żuraw - Grus grus – gatunek dużego ptaka z rodziny żurawiowatych, zamieszkujący północną i środkową część Eurazji. Do niedawna można go było spotkać w całej Europie. W wyniku osuszania podmokłych lasów zniszczono jego lęgowiska i obecnie na południe od Bałtyku i na południu Europy występuje tylko wyspowo. Ciągły zasięg obejmuje Półwysep Skandynawski, północną Rosję i Azję aż po wschodnią Syberię. Wiosenne powroty w marcu i kwietniu, a jesienne przeloty we wrześniu i październiku. Zimuje na Półwyspie Iberyjskim, w zachodniej Azji i Afryce Północnej aż do Sudanu. W Polsce nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy niżu (5-6 tys. par).Podczas przelotów stada lecą w kluczach lub skośnych szeregach i wydają donośny głos zwany klangorem, przypominający głos trąbki. Jest on słyszalny w promieniu kilku kilometrów. Powstaje dzięki pętlowatej budowie tchawicy, działającej jak pudło rezonansowe. Żuraw odzywa się często, a w samym gnieździe inaczej – "grrk grrk". W locie wyciąga szyję i nogi podobnie jak bocian. Uderza skrzydłami powolnie, majestatycznie. Przy poruszaniu się po powierzchni ziemi ruchy ma płynne, powolne. Bardzo płochliwy i czujny.

 

 

Bocian czarny - Ciconia nigra – duży ptak brodzący z rodziny bocianowatych. Wielkość porównywalna z bocianem białym, a jego upierzenie jest negatywem bociana białego, większy od czapli, a mniejszy od żurawia. W przeciwieństwie do bociana białego unika sąsiedztwa siedzib ludzkich, jest ptakiem bardzo płochliwym i rzadziej klekoce. Oba nasze bociany można rozróżnić po czarnych lotkach bociana białego wyraźnie kontrastujących z resztą białego upierzenia, podczas gdy u bociana czarnego biały jest tylko spód. U obu spokrewnionych gatunków wiek rozpoznaje się po ubarwieniu dzioba i nóg - młode bocianów białych po opuszczeniu gniazda mają białe nogi i czerniawy dziób, bociany czarne mają je zielonoszare. Dorosłe bociany w obu przypadkach mają czerwone nogi i dziób. Gniazdo zawsze na wysokim drzewie, przeważnie liściastym, w pobliżu rozlewiska wodnego lub bagna, czasem na niedostępnym siedlisku, w głębi drzewostanu budowane przez oboje partnerów. Średnica zewnętrzna od 1-1,5 m. Gniazdo skonstruowane jest z gałęzi, a wypełnione trawą, mchem i porostami. Na wschodzie i południu zasięgu może gniazdować nawet na skałach. Bociany czarne mogą zajmować też porzucone gniazda myszołowów lub jastrzębi.

 

 

Bączek - hobrychus minutus - gatunek średniego ptaka brodzącego z rodziny czaplowatych (Ardeidae), zamieszkujący w zależności od podgatunku. Prowadzi skryty i cichy tryb życia na rozległych, ale też mniejszych, trzcinowiskach okolic stawów, bagien i starorzeczy lub w wiklinie nadrzecznych brzegów. W czasie toków rankami, wieczorami, a nawet w nocy, samiec wydaje z siebie przypominające szczekanie psa "huw" lub "wru, wru". Co ciekawe, uważa się, że takie odgłosy słyszane w dzień zapowiadają nadchodzący deszcz.

 

 

Bąk - Botaurus stellaris - duży wędrowny ptak wodny z rodziny czaplowatych, zamieszkujący północną część Eurazji (podgatunek nominatywny) i Afrykę południową (B. s. capiensis). Zimuje na południu Eurazji i w Afryce. W Europie Zachodniej i Południowej gatunek osiadły. Przeloty w III - IV i IX - XI. W Polsce bardzo nielicznie lęgowy i nielicznie zimujący nad wodami śródlądowymi. Brązowy, z ciemnymi i jasnymi plamkami, co zapewnia mu doskonały kamuflaż w trzcinach. Samica i samiec nie różnią się upierzeniem. Wierzch głowy, pióra czuciowe i bok szyi w dół od dzioba czarne. Gdy jest zaniepokojony, przybiera charakterystyczną pozę z szyją pionowo wyciągniętą ku górze, co ma go jeszcze lepiej maskować w trzcinie. Postawę tę potrafią już wykonywać dwu- lub trzytygodniowe pisklęta. Wydaje charakterystyczne buczenie, które bardziej przypomina ryk wołu niż ptaka. Rzadko można go zobaczyć, bo zwykle schowany jest dobrze w trzcinach dlatego długo szukano sposobu wydawania specyficznego głosu. Wielkości czapli siwej. Rzadko lata, ale jeśli wznosi się w powietrze to cicho jak sowa z szyją wygiętą w literę S oraz szerokimi i zaokrąglonymi skrzydłami. Wiele samców jest poligamicznych. Samce w okresie godowym wydają charakterystyczny głos przypominający ryk krowy, który wzmacniają używając przełyku jako rezonatora. Ten krótki słyszany jak czkawka odgłos kończy się dźwięcznym "prumb" powtarzanym 4-6 razy.

 

 

Bielik- Haliaeetus albicilla – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy spotykany na całym niżu, ale głównie na zachodzie i północy kraju (635-720 par - kraj ten jest jedną z największych jego ostoi, podczas gdy w Europie ok. 2400 par) Najliczniej występuje na Pomorzu Zachodnim. Drugim co do liczebności obszarem jest północno-wschodnia Polska (Pojezierze Olsztyńskie, Mrągowskie i Iławskie oraz Równina Mazurska i Kraina Wielkich Jezior Mazurskich). Łowi głównie ryby (w 65%) – duże leszcze, karpie, ale też szczupaki. Często wybiera te słabsze, chore i pływające przy powierzchni tafli. Poluje również na ptaki (przede wszystkim wodne, do wielkości czapli/gęsi włącznie). Głównie są to jednak perkozy, kaczki i łyski.

 

 

Błotniak zbożowy - Circus cyaneusuży - wędrowny ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący niemal całą Europę i pas w środkowej Azji aż po Pacyfik oraz Amerykę Północną. Ptaki z populacji europejskiej zimują w południowej Europie i północnej Afryce. Przeloty w marcu - kwietniu oraz wrześniu i październiku, niektóre osobniki zimują. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy (30-40 par). W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej.

 

 

Brodziec krwawodzioby - Tringa totanus - średni ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. W Polsce gnieździ się nielicznie w całym kraju. Przeloty w marcu-kwietniu i lipcu-październiku. Jego dźwięki przypominają granie fleta "dyi di di", a jego wołanie ostrzegawcze "dyib dyib dyib". Podobny do krawowdzioba kwokocz. na lęgowiska wraca w marcu i kwietniu. Słychać wtedy jego obecność nad łąkami i stawami po melodyjnych głosach. Gdy zaczną się toki samiec krąży nad lęgowiskiem bijąc na przemian przykurczonymi skrzydłami i spokojnie szybuje.

 

 

Brodziec samotny -Tringa ochropus - Samotnik (brodziec samotny, stalugwa) (Tringa ochropus). W Polsce nieliczny ptak lęgowy, liczniejszy w całym kraju podczas wędrówek w marcu-kwietniu i lipcu-październiku. Rozmieszczenie jest nierównomierne i zależy od obecności właściwych biotopów. Pojedyncze osobniki zimują. W przeciwieństwie do pozostałych brodźców gnieździ się na drzewie, w opuszczonych, zeszłorocznych gniazdach innych gatunków ptaków, np. drozdów, gołębi. Wyszukuje jednak miejsc, które są w lesie blisko wody lub na torfowiskach. Na ziemi wyprowadza lęg tylko wyjątkowo.

 

 

Cietrzew - Lyrurus tetrix - gatunek dużego ptaka z rodziny kurowatych. Samiec czarny z granatowym, metalicznym połyskiem. Nad okiem wyraźny czerwony fragment gołej skóry, tzw. róża, które na wiosnę (w okresie godowym) wyraźnie się powiększają. Ogon w kształcie liry, co odróżnia go od pokrewnych gatunków. Koguty mają czarny dziób i siwo-brązowe nogi, które są upierzone aż po palce. Podobnie jak głuszec, ma nawet na palce małe piórka - pomagają ptakom chodzenie zimą po śniegu. U młodszych samców grzbiet bez połysku z domieszką barwy brązowej. Samica cietrzewia (cieciorka) jest mniejsza. Kury są mniejsze od kogutów. Młode są podobne do samicy. Samce przechodzące na upierzenie dorosłe w gwarze myśliwskiej określa się mianem "murzynów". W odróżnieniu od większej kury głuszcza, samica cietrzewia ma lekko rozwidlony ogon. Żywią się one głównie roślinami - różnymi mięsistymi owocami, nasionami, młodymi zielonymi pędami, pąkami i liśćmi drzew, owocami leśnymi. Jednym z jego przysmaków są pąki brzeziny. Latem zbierają duże ilości bezkręgowców, głównie owadów (mrówki) i ślimaki, które stanowią podstawę wyżywienia piskląt. Wyszukuje je samica, a czasem wygrzebuje je też w ziemi. Młode po dorośnięciu przechodzą na pokarm roślinny, a bezkręgowce stają się tylko uzupełnieniem.Nie tylko zmieniający się biotop, ale i dieta powoduje zmniejszenie populacji cietrzewia. Wynika to bowiem z zanikania na terenach, które zajmuje, borówki brusznicy, borówki czarnej, jałowca i malin. Poza okresem roku, w którym dojrzewają te owoce, żywią się zielonymi pędami bylin i roślin drzewiastych, orzeszkami buku i żołędziami. Zimą główny pokarm stanowią pąki olch i brzóz oraz ich kotki. Cietrzewie żerują przez cały dzień, a w nocy śpią na drzewach.

 

 

Derkacz - Crex cred - W Polsce nieliczny ptak lęgowy. Gnieździ się w całym kraju, jednak jest to rozkład nierównomierny: liczniejszy jest na północy i wschodzie. Większość obserwacji dotyczy jedynie jego charakterystycznego głosu, ponieważ jest to ptak bardzo płochliwy, o skrytym trybie życia. Na ziemi, pod osłoną roślin zielnych lub wewnątrz krzewu.

 

 

Dudek - Upupa epos - gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny dudkowatych (Upupidae). Choć to ptak ciepłolubny zamieszkuje niemal całą Europę. W Polsce można go spotkać we wszystkich regionach, zarówno na niżu, jak i w niższych częściach gór, lecz na ogół nie występuje licznie, lokalnie rzadko, szczególnie w górach i na Pobrzeżu Bałtyckim. Większe skupiska dudka spotkamy na Podlasiu, Mazurach, Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim oraz nad środkowym Bugiem.

 

 

Dzięcioł czarny - Dryocopus Martins - gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych. To największy europejski gatunek z rodziny dzięciołowatych, chociaż jednocześnie najskromniej ubarwiony. Wśród europejskich dzięciołowatych wyróżnia go charakterystyczny prostoliniowy powolny i nieregularny lot z rzadkimi uderzeniami skrzydeł. Jego obecność słychać też po głośnym i donośnym bębnieniu w grube i suche konary - u samca 17 uderzeń/sekundę, a u samicy 14-15 uderzeń/sekundę. Ptak w literaturze dziecięcej określany jest czasem jako "lekarz lasu". Nazwa wzięła się od tego, że dzięcioły czarne bardzo dokładnie oglądają korowinę leśnych drzew w poszukiwaniu najlepszego miejsca dla wydobycia ksylo- i kambiofagicznych owadów. W istocie nie jest to prawda (uszkodzenia obniżają żywotność drzew), a właściwsze byłoby porównanie ich do leśnych architektów, bo decydują one o rozkładzie, wylęgu, noclegowiskach i miejscach zimowania innych dziuplaków, które same nie potrafią wykuwać dziur w drewnie.

 

 

Dzięcioł średni - Dendrocopos medium - gatunek średniego ptaka z rodziny dzięciołowatych. Jest to ptak ciepłolubny, toteż wraz z zanikiem lasów gatunek ten zanikał w obrębie pierwotnego areału w okresie lodowcowym. Zachowały się w tym okresie populacje na Półwyspie Pirenejskim i w południowo-wschodniej Europie. Gdy nastąpiło ocieplenie klimatu populacje wschodnie zaczęły rozprzestrzeniać się na północny-zachód tak, że zasiedliły swoje pierwotne obszary lęgowe. W XX wieku znów zaczęło dochodzić do ubywania liczebności dzięciołów średnich w zachodniej i środkowej Europie. Przyczyną jest wycinanie starych lasów liściastych np. łęgów, zastępowanych borami sosnowymi i świerkowymi, podobnie jak u innych dzięciołowatych. Dzięcioł traci nie tyle miejsca gniazdowania, ale środowisko liściastych drzewostanów, do którego jest przystosowany.W Polsce nieliczny ptak lęgowy; lokalnie bywa średnio liczny. Jest mniej pospolity niż dzięcioł duży. Spotkać go można w całym kraju, prócz wyższych gór. W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej[4]. Najważniejsze polskie ostoje znajdują się w Białowieskim Parku Narodowym, Żerkowsko-Czeszewskim Parku Krajobrazowym i w OChK Dąbrowy Krotoszyńskie.

 

 

Dzięcioł zielony - Picus viridis - gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych. Dzięcioł zielony to typowy europejski ptak leśny. Pierwotnie był związany z lasami łęgowymi. Obecnie zamieszkuje skraje świetlistych lasów liściastych i mieszanych, a także mniejsze zadrzewienia śródpolne, stare parki, sady i aleje, zwykle w pobliżu łąk, na których żeruje, również szpalery drzew wśród pól. W górach znaleźć go można w lesie iglastym. Preferuje doliny rzeczne. Spotykany często w zadrzewieniach wiejskich, a niekiedy nawet w parkach miejskich, więc obecność człowieka mu nie przeszkadza. Unika zwartych kompleksów leśnych, gdzie nie ma odpowiednich miejsc do założenia dziupli i właściwej ilości pokarmu. Wśród dzięciołów jest to gatunek najczęściej żerujący na ziemi. Dzięcioł zielony żywi się zbieranymi na ziemi owadami, głównie różnymi gatunkami mrówek i ich larwami. Zimą rozkopuje mrowiska nawet do 1 m głębokości. Wiosną i latem zbiera mrówki także z pni drzew.

 

 

Dziwonia - Corpodacus erythrinus - gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny łuszczaków. Mniejsza od gila, a kształtem i barwami bardziej przypomina makolągwę zwyczajną. Dziób w kształcie stożka. Samiec na piersi, głowie i kuprze czerwony, skrzydła ciemnobrązowe. Samica i młode oliwkowo brązowe. U obu płci biały spód ciała i dwie niezbyt wyraźne pręgi na skrzydłach. Drobne owady, nasiona mniszka lekarskiego i babki oraz nasiona i pączki drzew i krzewów.

 

 

Gołąb siniak - Columba oenas - średniej wielkości ptak wędrowny z rodziny gołębiowatych. W Polsce siniak występuje w całej niżowej części kraju, również w górskich lasach do 1 200 m n.p.m., choć nierównomiernie. Jest bardzo nielicznym lub nielicznym ptakiem lęgowym. Gołębie z Europy Środkowej i Północnej zimą wędrują do północno-zachodniej Francji i Hiszpanii, ale zdarza się im zimować też w wyższych szerokościach geograficznych. W naszej części Europy na zimę pozostają pojedyncze osobniki tylko w okolicach o łagodniejszym klimacie. To najmniejszy europejski gołąb. Na początku XX wieku rozprzestrzenił się znacznie w Europie Zachodniej wraz z pojawianiem się coraz bardziej na zachód dzięciołów czarnych i powstawaniem nowych źródeł pokarmu w wyniku rozszerzania upraw rolnych. W kolejnych dekadach populacja siniaków zaczęła liczebnie spadać poprzez zmniejszanie porastania chwastów polnych, będących ważnym źródłem pożywienia. Ustępuje obecnie z dotychczasowych siedlisk przeważnie w wyniku wycinania starych dziuplastych drzew (potencjalnych miejsc lęgowych). Obecnie ich utrzymanie jest główną formą ochrony tego ptaka.

 

 

Grubodziób - Coccothraustes coccothraustes -gatunek małego ptaka z rodziny łuszczaków, jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju Coccothraustes[3]. Zamieszkuje strefę umiarkowaną Eurazji. W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu, lokalnie może być średnio liczny[4]. Największy łuszczak gnieżdżący się w Polsce, większy od wróbla, o dużej głowie i potężnym, masywnym dziobie. Głównie pestki dzikiej wiśni, również nasiona innych drzew, w tym buka i grabu.Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną.

 

 

Jarząbek - Tetrastes Banasia - gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kurowatych. To najmniejszy europejski kurak o krępej sylwetce i krótkich nogach. Jarząbki latają niechętnie, choć ich lot jest zwinny i szybki, choć pokonują krótkie dystanse. Podobny do nieco mniejszej kuropatwy, choć występują w różnych siedliskach - kuropatwy typowo spotyka się na polach, a nie w lasach. Różnice widać też w upierzeniu, głównie jeśli chodzi o ubarwienie sterówek - u kuropatw są rdzawe. Biotop Gęste starodrzewy liściaste i mieszane (z domieszką świerku lub jodły - grądy, bory i regle) o gęstym podszycie i bogatym runie. Preferuje średnie wysokości nad poziomem morza, górskie stoki i doliny potoków, ale i mokradła porośnięte brzozami i olszyną. W górach spotyka się go do górnej granicy lasów. To ptaki osiadłe, wymagające lasów bogatych w pokarm, o dużym i rozbudowanym podszycie, z polanami i wieloma kryjówkami. Ze względu na skryty tryb życia w gęstwinach leśnych nie poznano dokładnie życia rodzinnego jarząbków. Wiadomo jednak, że samiec pozostaje wierny samicy, co jest wyjątkowe u kuraków. Pary tworzą się jesienią. Kogut swój przyszły teren lęgowy oznajmia piskliwym dźwiękiem oraz głośnym przelatywaniem z miejsca na miejsce w jego obrębie. Jest to okres tylko tymczasowego kojarzenia w pary, bo zimę spędzają pojedynczo. Wiosną odbywają się toki, choć już nie tak widowiskowe, jak u cietrzewi lub głuszców. Koguty stroszą wtedy pióra, opuszczają i rozkładają ogon i skrzydła. Towarzyszy temu ostry gwizd. Nie zawsze dochodzi wtedy do walk między samcami, każdy stara się przez cały czas o względy wybranej kury.

 

 

Jastrząb - Accipiter gentili - gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. Jastrząb jest wszechstronnym drapieżnikiem. Najchętniej poluje na gołębie (stąd nazwa - gołębiarz), grzywacze i sierpówki. Poza tym łapie z zasadzki inne ptaki, głównie krukowate i śpiewające do wielkości drozda (stanowiące ok. 85% pożywienia). Są wśród nich sójki, wrony, kawki, dzięcioły, kuropatwy oraz ptactwo domowe. Ze ssaków (ok. 15% składu pokarmu) poluje na wiewiórki, zające, króliki, a nawet drobne gryzonie, które stanowią znaczną część jego diety głównie jesienią (to okres ich wysokiej liczebności). Poluje samotnie, złowioną zdobycz skubie z pierza lub futra (choć połyka trochę pozostawionych niejadalnych części) i zjada w ukryciu. Niestrawiony pokarm jest zwracany w formie wypluwek, co pozwala określić jego dietę. Resztki większych ofiar zostawia do następnego dnia. Większe samice polują zwykle na zwierzęta o pokaźniejszych rozmiarach, dochodzące do gabarytów kury czy zająca. Od dawna przez myśliwych, hodowców gołębi i rolników był uznawany za szkodnika. Negatywny wpływ na jego liczebność, choć trudno w to uwierzyć, miała również kultura masowa. W okresie PRL-u w produkcjach animowanych takich jak "Przygód kilka wróbla Ćwirka", był demonizowany, a twórcy przedstawiali go jako okrutnego, przebiegłego złoczyńcę żyjącego po to by krzywdzić z reguły osłabione i bezbronne ofiary. Opinia ta przeniosła się do społeczeństwa wiejskiego, które przypisywało mu jak najgorsze cechy obwiniając o znaczne straty w ptactwie domowym i zwierzynie łownej. Znane są przypadki kiedy to mieszkańcy wsi szukali w lesie gniazd jastrzębi, a następnie niszczyli znajdujące się w nich jaja, zabijali pisklęta, a nawet dorosłe ptaki stające w obronie potomstwa. Jest jednym z najbardziej prześladowanych gatunków dzikich ptaków. Badania w tym zakresie pokazały, że poluje nie tylko na bażanty, kuropatwy i zające, ale też występujące liczniej i mające mniejsze znaczenie dla człowieka sroki, wrony, dzikie gołębie, sójki i kosy. Nie należy jednak oceniać jego szkodliwości lub pożyteczności w środowisku tylko biorąc pod uwagę konkurencji z człowiekiem o pokarm.

 

 

Kraska - Comcias gamilus - (obecnie zalatująca, dawniej lęgowa). W Polsce to jeden z najbarwniejszych ptaków. Kiedyś był pospolity, a obecnie skrajnie nieliczny ptak lęgowy we wschodniej połowie kraju (60-70 par), na zachodzie wymarły. Najczęściej widywana w południowej Lubelszczyźnie, Równinie Kurpiowskiej i Mazurskiej, na Podlasiu, w Puszczy Kozienickiej i Białej oraz w Kotlinie Sandomierskiej. Jesienne odloty mają miejsce we wrześniu lub październiku, przylatuje wiosną na przełomie kwietnia i maja. W Środkowej Europie cała populacja liczy 530-960 par lęgowych. To jedyny przedstawiciel kraskowatych występujący w Europie. Swoje południowe pochodzenie zaznacza kolorowym egzotycznym niebieskordzawym ubarwieniem. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[3]. Wymaga ochrony czynnej w całej Europie, o czym świadczy wiele projektów jej ratowania - uznano ją za "gatunek skrajnie zagrożony" na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych, jest na liście Konwencji Berneńskiej i Bońskiej, a Dyrektywa Ptasia uznaje ją za gatunek szczególnej troski.

 

 

Krogulec - Accipiter cissus - gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. Krogulec jest doskonałym myśliwym. Nie wypatruje nigdy łupu, jak np. myszołów, lecz podczas polowania niepostrzeżenie zbliża się do zdobyczy, lecąc nisko nad ziemią, koronami drzew lub krzewami i doskonale przy tym wykorzystując przeszkody i osłony terenowe np. żywopłoty lub krzaki. Ciekawa osobliwość u tych drapieżników wynika z różnic w wielkości pomiędzy płciami. Samica może polować na zdobycz o innych rozmiarach w porównaniu do samca, co zmniejsza konkurencję o pokarm między nimi. Mniejszy samiec poluje na drobniejsze zwierzęta i łatwiej potrafi poruszać się w gęstym lesie. Przez wiele lat krogulec był uznawany przez człowieka za szkodnika, więc go zwalczano. Największy spadek liczebności zanotowano jednak pod koniec ubiegłego wieku w wyniku intensywnego stosowania chloroorganicznych środków ochrony roślin. Ich wysoka zawartość w organizmach ptaków upośledzała układ nerwowy utrudniając polowanie, zmniejszała grubość skorup jaj i powodowała ich śmierć. Dopiero wycofanie szkodliwych substancji i ochrona gatunkowa pomogły odbudować populacje, dzięki czemu można krogulca spotkać w różnych częściach Polski.

 

 

Krzyżodziób świerkowy - Loxia curvirostra - mały ptak z rodziny łuszczaków (Fringillidae) zamieszkujący w zależności od podgatunku: w Polsce gniazduje nieregularnie i nielicznie w górach i na północnym wschodzie (Mazury). Gniazdo na bocznej gałęzi świerka, rzadko sosny, na wysokości od 4 do 5 m.

 

 

Kulik wielki - Numenius arquata - Duży ptak brodzący z rodziny bekasowatych. Jest to jeden z największych europejskich siewkowców. Samice większe od samców i mają dłuższe dzioby. W upierzeniu przeważa kolor szarobrązowy. Wierzch ciała okryty ciemnymi, podłużnymi lub okrągłymi plamami. Spód białawy, również w górnej części pokryty ciemnymi plamami. Kuper biały. Ogon jasnobrązowy z poprzecznym, ciemnym prążkowaniem. Bardzo charakterystyczny długi, wygięty łukowato ku dołowi ciemny dziób o jaśniejszej nasadzie. Nogi czarne. Młode osobniki mają odcień brunatny. W locie widać dobrze biały kuper oraz szarobrunatny, prążkowany poprzecznie ogon. Wśród brodźców odznacza się najdźwięczniejszym głosem.

 

 

Kureczka nakrapiana, kropiatka -Porzana porzana- gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny chruścieli. Ptak wielkości szpaka. Trudna do obserwacji – prowadzi bardzo skryty tryb życia pod osłoną gęstej roślinności na brzegach stawów, leniwie płynących rzek i na bagnach (podobnie jak wodnik). Widywana jest najczęściej o zmroku, gdy poszukuje pożywienia w mule. Łatwiej ją jednak usłyszeć niż zobaczyć. Pogwizdywania kropiatki słychać najczęściej wiosną lub latem o zmroku i w nocy.

 

 

Kureczka zielonka, Zielonka- Porzana parva-W Polsce bardzo nieliczny lub nieliczny ptak lęgowy. Gniazduje na całym niżu, ale wyspowo na rozproszonych stanowiskach. Stosunkowo najliczniejszy jest na północnym wschodzie kraju. Całkowitą liczebność szacuje się na ok. 1200–2000 par.

 

 

Lelek kozodój - Caprimulgus europaeus - Nazwa rodzajowa caprimulgus pochodzi od słów capra, czyli koza i mulgere, które znaczy doić. Nazwa gatunkowa europeas pochodzi od kontynentu europejskiego. W Polsce nieliczny gatunek lęgowy spotykany w całym kraju, również w niższych górach, choć rozmieszczony nierównomiernie. Jego obecność zależy od preferowanych siedlisk. Rozmiarami podobny jest do smukłej turkawki lub kosa. Prowadzi skryty tryb życia. Za dnia odpoczywa na ziemi lub wzdłuż gałęzi na drzewach. Słabe i krótkie palce nie pozwalają obejmować lelkowi gałęzi w sposób w jaki to robią pozostałe ptaki. Ubarwienie ochronne dobrze maskuje siedzącego ptaka, a dodatkowa wyprostowana postawa obok kawałka drewna z zamkniętymi oczami sprawia, że jest rzadko dostrzegany. Zauważyć go można jednak zwykle dopiero, gdy znienacka wyfrunie spod nóg zakłócającego mu spokój człowieka. Gdy warunki pogodowe są niesprzyjające lelek potrafi obniżyć temperaturę ciała i zapaść w letarg, przez co zwalnia przebieg procesów przemiany materii i może przeżyć do czasu aż sytuacja się poprawi.

 

 

Orlik krzykliwy - Aquila pomarina - gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy, głównie na wschodzie i północy (populację szacuje się na 1700-1900 par). Występuje nierównomiernie. Spotyka się go najczęściej w regionie warmińsko-mazurskim. To ptak wędrowny - przeloty wiosenne mają miejsce w kwietniu, a jesienne od sierpnia do września. Dawniej był to w Polsce ptak liczny i dość pospolity. Gniazdo na koronie wysokiego drzewa, przeważnie iglastego (sosna, jodła, świerk, jodła, ale i dąb, olsza, czy brzoza), na skraju lub też w głębi drzewostanów (nawet na zadrzewieniach śródpolnych), tuż przy pniu lub na rozwidleniu konarów, w dolnej części korony. Gniazdo zbudowane jest z gałęzi, wyścielone trawą. Gnieździ się też w górach do 1 500 m n.p.m., gdzie preferuje doliny z bukami i jodłami w okolicach potoków. Ptak przywiązuje się do danego drzewa i przez lata do niego wraca, a na stare gniazdo dokłada kolejne gałązki (są jaśniejsze od starszych).Orliki jako ptaki terytorialne chronią swego gniazda przed intruzami, jak i innymi orlikami.

 

 

Perkoz - Podiceps ruficollis- gatunek niewielkiego wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów. Ubarwienie godowe wiosną – przód brązowy ze srebrzystobiałym połyskiem, policzki i gardło kasztanowe, kąt dzioba żółty. Ubarwienie spoczynkowe jesienią i zimą – wierzch brązowy, boki i spód brudnobiałe, biaława pierś, jasnożółta szyja. To płochliwy ptak, dlatego nie widuje się go raczej na wodach otwartych. Jako jedyny perkoz gniazduje dwa razy w roku i jest zarazem najmniejszym przedstawicielem rzędu. Zwykle jego obecność zdradza tylko głos – krótkie "bi, bi, bi" (w czasie gniazdowania zmieniające modulacje podnosząc się i opadając) lub pojedyncze "nit". W czasie toków słychać zarówno samca jak i samicę. Prawdopodobnie oboje wiążą się na stałe. Samiec w czasie zalotów stroszy pióra, bije dziobem po wodzie, rozpryskuje ją i nurkuje. Staje się bardzo wojowniczy, odganiając ze swojego terytorium intruzów. Jaja są wysiadywane przez okres 20 do 21 dni. Zagniazdowniki, pisklęta osiągają samodzielność po około 45 dniach. Po wykluciu gniazdo nie traci znaczenia. Małe ptaki korzystają z niego dla wypoczynku i rozgrzania się, choć w tym celu wchodzą też na grzbiety rodziców. Upierzenie piskląt jest podobne do szaty spoczynkowej, pokryte czarnym puchem z rudymi podłużnymi pasami na grzbiecie, a na głowie mała srebrzysta plamka koło ucha. W razie niebezpieczeństwa ojciec i matka nurkując gwałtownie rozpryskują gejzery wody.

 

 

Puchacz - Bubo Bubo - gatunek dużej sowa z rodziny puszczykowatych. Największa europejska sowa o majestatycznej sylwetce. Upierzenie nieco podobne do uszatki, ale jest zdecydowana różnica w wielkości. Pod względem wielkości jest nieco większa od sowy śnieżnej i puszczyka uralskiego. To ptak o nocnym trybie życia, choć czasem widuje się go również w dzień. Aktywny o zmierzchu i świcie oraz w nocy. Gdy nie poluje, siada na eksponowanych punktach. W dzień przesiaduje na półce skalnej albo na grubej gałęzi w koronie drzewa, przy pniu. W locie dość szybko, płytko i sztywno uderza skrzydłami. Lot nieco chwiejny, potrafi robić nagłe zwroty. Osiadły; jedynie niedojrzałe ptaki w pierwszym roku życia koczują, poszukując własnego terytorium, a osobniki z gór mogą schodzić w niższe partie. Bardzo wrażliwy na niepokojenie, spłoszony z gniazda może porzucić lęg. Na nizinach zasiedla stare, zwarte, rozległe lasy (częściej iglaste) w pobliżu bagien, rzek i jezior lub innych otwartych przestrzeni, zapewniające pokarm przez cały rok. Występuje również w górach, gdzie wybiera skaliste wąwozy i urwiska, również kamieniołomy. Na południu zamieszkuje też obszary pustynne. Terytorium lęgowe ma promień ok. 2-4 km, zimą więcej. Potrzebuje ustronnego miejsca na założenie gniazda, gdzie nie będzie niepokojony, oraz otwartej przestrzeni i luźnych zadrzewień, gdzie będzie mógł polować. Niektóre osobniki mogą lęgnąć się w pobliżu siedlisk ludzkich, jeśli znajdą dobre miejsce na lęg i bogate w pokarm żerowiska. Szczególnie to dotyczy wysypisk śmieci, gdzie licznie występują szczury.

 

 

Przepiórka - Coturnix cotumix - średni ptak wędrowny z rodziny kurowatych. Żeruje na polach uprawnych (preferuje lucernę i proso) oraz podmokłych łąkach i bagnach. Upierzenie brązowoszare z dodatkiem żółtego. Na grzbietowej stronie ciała, która jest ciemniejsza, biegną podłużne płowe smugi. Nad okiem znajduje się kremowa brew, pod którą biegnie biała pręga. Podgardle białe, u samca na białym polu podgardla znajduje się czarna plama, co pozwala odróżnić go od samicy.Gatunek objęty ochroną ścisłą.

 

 

Remiz - Remiz pendulinus - rodzina ptaków z rzędu wróblowych, obejmująca kilkanaście gatunków ptaków. Są to małe ptaki, słynące z konstrukcji bardzo kunsztownych gniazd, które budowane są tak, aby zwisały z końca gałęzi, na której są umiejscowione. Często, gniazdo jest lokalizowane w pobliżu lub bezpośrednio nad powierzchnią wody.

 

 

Rożeniec - Anas acuta - duży wędrowny ptak wodny z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący w zależności od podgatunku. Ptak o charakterystycznej sylwetce - długiej smukłej szyi i długim ogonie. Samiec większy od samicy, o charakterystycznych, długich środkowych sterówkach, wyciągniętych w locie. W szacie godowej głowa i górna część szyi ciemnobrązowe, przód szyi i wole białe. Z szyi biegnie biała wypustka, ostro odcinająca się od barwy brązowej, sięgająca niemal do ciemienia. Tył szyi, boki i grzbiet szare z drobnym, poprzecznym czarnym prążkowaniem. Brzuch i pierś biała, dziób i nogi sinoniebieskie. Lusterko zielonorude z wąskim białym pasem na krawędzi. Samica szarobrązowa z brązowymi cętkami i białawym brzuchem. Lusterko zielono-fioletowe, nie rzuca się w oczy tak jak u samca. Samiec w okresie spoczynkowym i osobniki młodociane podobne. Kaczor ma tylko nieco ciemniejszy grzbiet.Rożeńce, zwłaszcza samice, od krzyżówek można odróżnić po szarym dziobie i spiczastym ogonie. Samce rozpoznać można po głuchym "kryk" i gwizdaniu, a samice po gardłowym "rer rer ret".

 

 

Rybitwa białoskrzydła - Chlidonias leucopterus- średni wędrowny ptak wodny z rodziny mew. W szacie godowej ciało czarne poza podogoniem i ogonem, które są białe, pokrywy skrzydłowe, kuper i ogon białe, lotki popielate (pokrywy podskrzydłowe są czarne). Dziób i nogi czerwone. W szacie spoczynkowej ciało bieleje. Na głowie ciemna czapeczka, czoło białe. Od rybitwy czarnej różni się brakiem półobroży na ciemnym karku. Nogi czerwone, dziób czarny, grzbiet i pokrywy skrzydłowe stają się popielate. Pierzenie do szaty spoczynkowej zaczyna się w czerwcu. Wtedy staje się podobna do rybitwy czarnej i białowąsej, ale widać u nich lekko kreskowany tył głowy, czarną plamkę uszną, a na bokach piersi nie ma plam. Osobniki młodociane przypominają dorosłe w szacie spoczynkowej, chociaż mają trójkątną plamę na grzbiecie, a całe pokrywy skrzydłowe są jaśniejsze i bardziej brunatne niż u rybitwy czarnej. Ich grzbiet kontrastuje z białym kuprem i ogonem. Gdy leci widać na skrzydłach czarne lotki. Podobna do rybitwy czarnej, ale jej upierzenie jest bardziej kontrastowe, ogon jest lekko wcięty, i prawie prosty. Rybitwa białoskrzydła jest większa od szpaka. Mimo, że jest płochliwa to nie ukrywa się i można ją znaleźć na odsłoniętych miejscach nad wodą. Podobnie jak inne rybitwy mało chodzi, a większą część czasu spędza w powietrzu. W czasie przelotów zbiera się w grupy liczące paręnaście osobników, wyjątkowo stada mogą dochodzić do setek. Na znajdujących się ponad lustrem wody kępach roślin, może tworzyć kolonie liczące do 100 osobników. Gniazdo może się unosić na kożuchu z roślin lub na roślinnych kępach i tworzyć płaski kopiec. Pary są monogamiczne.

 

 

Rybitwa czarna - Chlidonias Niger - średni wędrowny ptak wodny z rodziny mew. Ptak niewielkich rozmiarów. W rzucającym się w oczy upierzeniu godowym grzbiet, kuper, wierzch ogona i pokrywy skrzydłowe szaroczarne. Pokrywy podskrzydłowe jasnoszare, podogonie i spodnia strona ogona białe, reszta ciała czarna. Samica ma jaśniejsze ubarwienie, zwłaszcza na podgardlu. Dziób czarny, nogi ciemnoczerwone. W szacie spoczynkowej od lipca wierzch ciała poza głową szary. Ciemię, potylica i półobroża na karku ciemne, reszta ciała biała. Na skrzydłach po bokach widać czarne plamy. Zimą nogi ma czerwonobrązowe. Zamieszkuje bogate w roślinność bagna, podmokłe łąki, torfianki, starorzecza z niską roślinnością szuwarową, rozlewiska rzeczne i inne śródlądowe zarośnięte zbiorniki wodne. Do końca XIX wieku rybitwa czarna była pospolitym ptakiem na stawach, rozlewiskach rzecznych i jeziorach. W pierwszej połowie ubiegłego wieku, a zwłaszcza w czasie II wojny światowej zaczęła tracić swe naturalne siedliska przez osuszanie i melioracje wielu terenów w Europie. Zaczęła przenosić się na siedliska zastępcze jak stawy rybne, zbiorniki zaporowe, zalane wodą płytkie wyrobiska. Obecnie zagraża jej likwidowanie wysp na dużych rzekach i stawach hodowlanych.

 

 

Rybołów - Pandion haliaetus - w Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na niżu, prawie wyłącznie na dwóch obszarach: Pojezierza Mazurskiego oraz Pomorza Zachodniego i częściowo Wielkopolski (całkowita liczebność: 70–75 par). W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej. Wokół gniazd rybołowów obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08) – w promieniu do 500 m od gniazda.

 

 

Słonka - Scolopa rusticola - gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Słonkę można spotkać na całym niżowym obszarze Polski, również w niższych partiach gór. To nieliczny, miejscami średnio liczny ptak lęgowy. Niektóre ptaki zostają na zimę. Część z nich przylatuje na wiosnę tylko na parę dni, po czym odlatuje dalej na północ. Przeloty odbywają się przeważnie wieczorami i nocami. Nie zagraża im wyginięcie. W razie niebezpieczeństwa słonka przyciska się do ziemi czekając aż potencjalny wróg zareaguje. Dopiero gdy zagrożenie staje się bezpośrednie wznosi się w powietrze i klucząc znika między gałęziami.

 

 

Sokół kobuz, sokolik drzewiec - Falco subbuteo - gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych. W Polsce nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy, częściej spotykany na lesistych obszarach nizinnych niż górskich. Jego liczebność szacuje się na 2500-3500 par. Widywany w całym kraju, ale jest ptakiem rzadkim. Nigdy nie spotyka się go w większych liczbach. To szybki i zwinny drapieżnik. Poluje w trakcie oblatywania swojego dość rozległego terytorium na terenach otwartych (krogulce polują w zadrzewieniach), ale w okresie lęgowym omija obszary blisko gniazd. Zatrzymuje się na żer na pustkowiach i terenach podmokłych. Zdarzało się, że kobuzy zabierały pustułkom upolowaną mysz. Ich długie łowy o zmierzchu kończą się często schwytaniem, wylatujących wtedy na posiłek, nietoperzy. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej.Populacje zagrożone są przez utratę naturalnych siedlisk w wyniku tworzenia monokultur leśnych i usuwania zadrzewień oraz poprzez zmniejszenie liczebności zwierzyny, którą łowi.

 

 

Sowa błotna - Asio flammeus- średniej wielkości sowa z rodziny puszczykowatych. W Polsce skrajnie niezbyt liczny ptak lęgowy (najrzadsza sowa lęgowa), częściowo wędrowny (przeloty ma marca do maja oraz od sierpnia do października). Liczba par każdego roku się znacznie zmienia, tak więc szacuje się ich liczbę na ok. 20-100. Pojawia się nierównomiernie i sporadycznie, najczęściej na północnym-wschodzie - w zabagnionych dolinach, takich jak nad Biebrzą, zanotowano pojedyncze stanowiska na Pomorzu i Lubelszczyźnie. Tylko wyjątkowo można spotkać zimujące osobniki. W Europie Środkowej jej liczbę określa się na 180-620 par lęgowych. Aktywna również za dnia. Często można ją zobaczyć siedzącą na ziemi lub niskim krzewie, w odróżnieniu od sowy uszatej. Czasem zbiera się na noclegowiskach w grupy liczące nawet 200 osobników. Unika lasów oraz gór i zgodnie z nazwą gatunkową spotkać ją można na bagnach, torfowiskach niskich, mokradłach, podmokłych dolinach i łąkach z pojedynczymi krzakami, wrzosowiskach z niewielkimi wzniesieniami i porośniętych wysoką trawą, wydmach, tundrze, ale również na terenach gospodarczych w szczególności na pastwiskach i innych terenach otwartych.

 

 

Sowa uralska (Puszczyk uralski) - Strix uralensis -  duży ptak drapieżny z rodziny puszczykowatych. Południowa granica zasięgu przebiega przez lasy Mazur. W Polsce występuje nielicznie w górach południowo-wschodniej części kraju, w Karpatach, na Roztoczu, Zamojszczyźnie i Kielecczyźnie. To jedna z największych europejskich sów.

 

 

Sóweczka - Glaucidium passerinum - gatunek niewielkiego ptaka z rodziny puszczykowatych. To najmniejsza sowa występująca w Europie. Gatunek osiadły, ale osobniki z gór i północy podejmują wędrówki, uciekając przed niekorzystnymi warunkami zimowymi. Sóweczki są aktywne głównie o świcie i o zmierzchu, a także nocą. Widywana najczęściej na czubkach świerków i innych drzew, charakterystycznie zadzierając ku górze ogon i kiwając się. Lot falisty, podobny do lotu dzięcioła. Na krótkich odcinkach lot bardzo szybki i zwinny. Nie jest to ptak bardzo płochliwy, ale w dzień trudno go zauważyć, bo przesiaduje zwykle w gęstwinie gałęzi drzew. Łatwiej ją spostrzec kiedy rano i wieczorem przelatuje od miejsc swojego odpoczynku na wybrane przez siebie punkty obserwacyjne z których wypatruje ofiar. Starodrzewy (iglaste i mieszane) o bogatej strukturze, zwłaszcza podszytu, tajga, preferuje wysokopienne bory świerkowe, świerkowo-jodłowe i mieszane z polanami i młodnikami. W Europie ściśle związana ze świerkiem lub jodłą. Również występuje w średnich górach i ich okolicach, aż po granicę lasu. Poza okresem lęgowym spotykana częściej w lasach mieszanych i liściastych, gdzie łatwiej o pokarm. Teren, gdzie przebywa musi być bogaty w dzienne kryjówki, dziuple (głównie po dzięciole czarnym) pełniące role spiżarni i lęgowisk, wysokie drzewa do obserwacji i oznaczania terytorium oraz otwarte przestrzenie, gdzie na polanach, śródleśnych łąkach lub torfowiskach może polować na myszy i ptaki śpiewające. Ptaki z wysokogórskich lasów schodzą zimą na niższe partie gór. Przeważnie jednak sóweczki są wierne swoim rozległym terenom lęgowym, a zwłaszcza samce.

 

 

Szlamik rycyk - Limosa lirnosa - gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny bekasowatych. Występowanie w zależności od podgatunku: Całkowitą liczebność w Polsce szacuje się na 6500–7000 par. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej. Notowany spadek liczebności jest skutkiem braku miejsc lęgowych w wyniku osuszania łąk oraz zaprzestania wypasu i wykaszania łąk na bagnach. W krajach, które wdrażają program ochrony ptaków łąkowych (np. w Holandii), rolnictwo stara się dopasowywać gospodarkę, tak by zapewnić spokój rycykowi w czasie lęgów.

 

 

Świstun - Anas penelope -średniej  wielkości wędrowny ptak wodny z rodziny kaczkowatych, Ptaki dobierają się w pary już na zimowiskach. W czasie toków samiec pływa wokół samicy z nastroszonymi piórami głowy i długimi piórami na grzbiecie. Co jakiś czas zadziera głowę, wydając dźwięczny świst, od którego pochodzi jego nazwa w wielu językach, również w polskim. Świst wydobywa się z krtani, a dolny koniec tchawicy jest przedłużony w skostniałą "trąbkę" (podobnie jak u kaczorów innych gatunków). Pary łączy silniejsza więź niż u innych kaczek. Duże jeziora, rzeki i stawy gęsto zarośnięte z oczkami czystej wody, również bagna. Spotkać go tam można zwłaszcza w okresie lęgów.

 

 

Tracz długodzioby, Szlachar -Mergus senator- gatunek średniego lub dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący Eurazję. W Polsce skrajnie nielicznie gnieździ się na Kaszubach, Pomorzu i być może na Mazurach (ok. 15 par). Liczniejszy podczas przelotów, również zimuje na wybrzeżu, głównie w dwóch rejonach: na Zatoce Pomorskiej i wzdłuż zachodniego wybrzeża oraz na Zatoce Gdańskiej. Zarówno samiec, jak i samica mają na głowie rozdwojony, postrzępiony czub. Samiec znacznie większy, w upierzeniu godowym ma głowę i górę szyi czarne z metalicznym połyskiem, a dół szyi biały z czarną linią wzdłuż kręgosłupa.

 

 

Tracz nurogęś - Mergus merganser -gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy, głównie na północy i zachodzie kraju; liczniej zimuje. Poza okresem lęgowym widywany jest nad wybrzeżem Bałtyku. Coraz liczniej widuje się go również na południu. Całkowitą liczebność szacuje się na 900–1000 par.  Czyste, bieżące lub stojące wody w lasach lub górach – okolice wielkich i rybnych jezior oraz rzek o zadrzewionych brzegach. Preferuje lasy liściaste i mieszane, ale korzysta też z kęp i samotnych drzew. Poza okresach lęgowych przebywa nad wszelkimi płytkimi zbiornikami. W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej.

 

 

Trzmielojad - Pernis apivorus- gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. Od myszołowa zwyczajnego różni się trzmielojad smuklejszą sylwetką, rysunkiem na skrzydłach i ogonie. Na zgięciu skrzydeł dostrzec można ciemną plamę, a pas na końcach sterówek jest szerszy i bardziej wyraźny. W locie ma od niego dłuższy i masywniejszy ogon. Podobny jest też kurhannik, ale ma cynamonowoczerwony ogon. Głowa jest delikatniejsza, a szyja znacznie węższa od innych ptaków szponiastych. Trzmielojad nie ma popularnego u ptaków drapieżnych nieopierzonego kostnego daszka nad okiem. To ptak większy od kruka lub wrony. Najstarszy odnotowany (zaobrączkowany) trzmielojad dożył wieku 29 lat. Różnego rodzaju lasy; preferuje stare, świetliste drzewostany liściaste i mieszane, zwłaszcza przylegające do terenów otwartych, np. polan, łąk, pól, lub poprzecinane zrębami, rzadziej bory. Zamieszkuje zarówno tereny nizinne, jak i pagórkowate czy górskie (z wyjątkiem najwyższych partii gór), w ciepłych rejonach o niskich opadach w środkowych i wysokich szerokościach geograficznych. W wielu językach, również w polskim, nazwa tego ptaka odnosi się do specjalizacji pokarmowej, czyli do trzmieli, os i pszczół. Mimo to, nie jest to jedyny ptak drapieżny o podobnej diecie - przybliżoną preferuje europejski kobczyk.

 

 

Wąsatka - panurus – niewielki ptak osiadły lub koczujący z rodziny wąsatek, zaliczany wcześniej do ogoniatek (Paradoxornithidae), pokrzewek (Sylviidae) lub tymaliowatych (Timaliidae). Zamieszkuje Europę na wschód od Polski na północy i Ukrainy na południu, Azję Środkową, Chiny i Azję Mniejszą. W Polsce nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy niżu, częstszy na zachodzie kraju (tam lokalnie liczny, 1800–2500 par). Z uwagi na nieliczne występowanie na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Zalecana ochrona biotopów lęgowych.

 

 

Włochatka - Aegolius funereus – gatunek średniego ptaka drapieżnego z rodziny puszczykowatych. W Polsce nieliczny ptak lęgowy; występuje nierównomiernie, głównie w górach (Sudety i Karpaty) i na północy kraju (Puszcza Białowieska, Augustowska, Pińska, Knyszyńska, Piska oraz Pomorze Gdańskie), nielicznie również w rozległych borach pasa nizin (Bory Dolnośląskie i kompleksy w woj. opolskim) i pojezierzy. Zamieszkuje bory sosnowe, jodłowe lub świerkowe o bogatej strukturze. W Europie Zachodniej, np. we Francji, ze względu na brak odpowiednich drzewostanów zajmuje lasy liściaste, choć jeśli może to ich unika. Zasiedla też jednolite lasy świerkowe, gdzie powieszono budki lęgowe. W Polsce również zasiedla buczyny z domieszkami drzew iglastych, uprawy leśne, młodniki (miejsca schronienia za dnia), polany i zręby, ale i torfowiska czy doliny rzeczne, czyli okolice przestrzeni otwartych (tu żeruje). Nie wylatuje zwykle poza pas zwartych drzew. Jest zatem typowo leśną sową, która nawet zimą nie koczuje za pokarmem w większym oddaleniu od terenów lęgowych. Do rozrodu wymaga starodrzewi z dziuplami, najlepiej po dzięciole czarnym. Gatunek objęty ochroną. Sowie tej zagraża utrata naturalnych siedlisk, a najbardziej wycinanie starodrzewi.

 

 

Wodniczka - Acrocephalus paludicola - gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny trzciniaków, wcześniej zaliczanego do pokrzewkowatych. Zamieszkuje wschodnią Europę i zachodnią Azję po Ural, w pasie klimatu umiarkowanego. Jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem w skali globalnej. W Polsce jest to nieliczny ptak lęgowy na północy kraju. Jej liczebność szacuje się na 2900-2950 śpiewających samców - jest to największe skupisko wodniczki w Unii Europejskiej. W Polsce gniazduje 25% światowej populacji. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu obserwowano gniazdowanie wodniczki niemal na całym niżu, wzdłuż dolin rzecznych, nad zalewami i na podmokłych łąkach; większość tych stanowisk jednak już zanikła. Stosunkowo najliczniej występuje na Bagnach Biebrzańskich (co najmniej 1000 śpiewających samców) i w dolinie Narwi. Inne, izolowane stanowiska to torfowiska węglanowe pod Chełmem i rejon ujścia Odry (rezerwat społeczny Karsiborska Kępa). Gatunek ten występuje także na obszarze Dąbskich Błot, które należą do sieci obszarów specjalnej ochrony Natura 2000. Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Polska jest sygnatariuszem europejskiego porozumienia w sprawie ochrony wodniczki, podpisanego w lipcu 2004 roku. Projekt pod nazwą "Ochrona wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce i Niemczech" będzie trwał od 2005 do 2010 roku i pochłonie kwotę 5,4 mln euro, z czego 75 proc. sfinansuje unijny fundusz LIFE-Nature (ochrona unikatowych siedlisk ptaków, płazów i wodnych ssaków oraz odbudowy transkontynentalnych szlaków migracji zwierząt). Realizacją polskiej części planu ochrony zajmuje się (wraz z partnerami) Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.

 

 

Wodnik - Rallus aquaticus- ptak wodny z rodziny chruścielowatych, zamieszkujący Europę, Azję i północną Afrykę. Wodnik prowadzi bardzo skryty tryb życia – częściej można go usłyszeć, niż zobaczyć. Wynika to też z tego, że aktywny jest wieczorami. Samce śpiewają nocami i o zmierzchu, a samice z kończącym długim trelem. Zręcznie przeciska się między gęstwinami roślin unikając terenów odkrytych. Chodząc i żerując ma zadarty krótki ogon do góry. Mniej znanym faktem jest to, że doskonale pływa, a w razie niebezpieczeństwa nawet nurkuje. Lata natomiast niechętnie. W locie widać jego krótkie zaokrąglone skrzydła i zwisające nogi. Jest mniejszy od kokoszki, a większy od zielonki.

 

 

Zimorodek - Alcedo atthis - niewielki ptak rybożerny z rodziny zimorodkowatych. Zimorodek ma krępą sylwetkę i krótki ogon. Głowa i grzbiet niebieskie z zielonym, metalicznym połyskiem, środek grzbietu i sterówki błękitne, policzki rudawobrązowe, a szyja biała. Lotki ciemne, zewnętrzne chorągiewki niebieskozielone. Spód ciała cynamonowy. Dziób szary, mocny i długi, nogi czerwone. Sylwetka jest nieproporcjonalna – sama głowa i dziób zajmują prawie długość tułowia. Jest nieco większy od wróbla. Jego lot jest szybki i prostolinijny, często wykonuje go nisko nad wodą. Swoje główne pożywienie — ryby — łapie, nurkując pionowo w dół w potokach i rzekach. Żywi się też wodnymi owadami, żabami i rakami. Lata nisko nad wodą. W czasie polowania siaduje na gałęziach nad rzeką i czatuje na ryby. Ofiara jest pod wodą najpierw namierzana wzrokiem. Z tego też powodu zamieszkuje akweny o czystej wodzie bogate w odpowiedniej wielkości ryby. Zimorodek to tytuł dialogu, którego autorstwo przypisywało się początkowo Platonowi lub Lukianowi z Samosaty, choć obecnie wiadomo, że nie jest to prawda. Opiera się na ludowych wierzeniach w to, że pisklęta zimorodków rodzą się zimą i o przemianie kobiety w ptaka. Z rozmowy Sokratesa i Chajrefonta dowiadujemy się o historii kobiety, która popadła w głęboką rozpacz po utracie swego mężczyzny. Nie mogąc uwierzyć, że zmarł próbowała go odnaleźć. Bogowie widząc smutek i cierpienie żony, która wynikała z głębokiej miłości i przywiązania przemienili ją w zimorodka by wśród brzegów rzek mogła szukać swego ukochanego. W ten sposób grecki lud wierzył, że słoneczna pogoda zimą przynosi na świat młode zimorodki.Historia ta odnosi się do przekazu z mitologii, który podaje, że bogowie ukarali księżniczkę Alkione, jedną z Plejad, za to, że chciała nosić imię królowej nieba - Hery, a wraz ze swoim mężem Keyksem uznawali swoje małżeństwo za boskie. Po śmierci mężczyzny Alkione rzuciła się do morza, a bogowie zamienili ją w ptaka. Uwija swe gniazdo nad brzegiem, które stale niszczy morska fala. Bóg wiatru i ojciec księżniczki, Eol, miał raz do roku uspokajać wody, aby zamieniona w zimorodka kobieta mogła spokojnie wysiadywać swój lęg. Miało to miejsce w czasie tzw. "dni zimorodka", czyli tydzień przed i po zrównaniu dnia z nocą. Jest to związane z faktycznym uspokajaniem się zwykle wietrznej aury nad Morzem Egejskim, które trwa około miesiąca. Symbolem księżniczki stał się zimorodek, który miał chronić żeglarzy przed uderzeniem pioruna.

 

 

GADY:

Zaskrońce - Natrix natrix – gatunek niejadowitego węża z rodziny połazowatych (Colubridae).Występują w całej Europie (z wyjątkiem Szkocji, Irlandii i północnej części Półwyspu Skandynawskiego). Samica jest większa od samca i osiąga średnio długość od 85 do 120 cm (wyjątkowo 2 m), a samiec od 70 do 100 cm. Żywią się żabami, traszkami, rybami lub drobnymi gryzoniami, które połykają bez uprzedniego uśmiercania. Atakują jedynie poruszające się zwierzęta. W niewoli zaskrońce żyją do 15 lat. Zaatakowany zaskroniec broni się, często udając martwego, wypuszcza przy tym nieprzyjemnie pachnącą ciecz, która dodatkowo ma zniechęcić potencjalnego drapieżnika. Może także wydawać dość głośny syk w celu odstraszenia napastnika.

 

 

Żmija zygzakowata - Vipera Berus - występuje na terenach od północno-zachodniej Francji po wschodnią Syberię i Sachalin. W Skandynawii przekracza koło podbiegunowe, a na południe sięga do Włoch i Azji Mniejszej. W Polsce występuje na całym obszarze, w kilku odmianach, z których najbardziej charakterystyczne są: jasna (szara lub rudobrązowa z czarnym zygzakiem wzdłuż całego grzbietu) i czarna. Żmija zygzakowata podlega ochronie prawnej. Działanie jadu i leczenie ukąszeń Jad żmii zygzakowatej jest mieszaniną kilku toksyn o różnorakim działaniu: uszkadzającym układ nerwowy, powodującym martwicę tkanek, zmniejszającym krzepliwość krwi, zmiany rytmu pracy serca. Po ukąszeniu na skórze poszkodowanego pozostają dwie charakterystyczne ranki. Ukąszenie jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci i osób starszych. Jednakże nie stanowi śmiertelnego zagrożenia dla zdrowego dorosłego człowieka. Leczenie swoiste polega na podaniu antytoksyny końskiej.

 


Żółw błotny -Emys orbicularis – gatunek żółwi z rodziny żółwi błotnych z podrzędu żółwi skrytoszyjnych. Jedyny gatunek żółwia żyjący naturalnie w Polsce. W środowisku naturalnym żyje nawet 120 lat. Karapaks barwy oliwkowobrązowej , jest średnio wypukły, pokrywają go gładkie, regularne rogowe tarcze. Na każdej większej tarczy rozchodzą się promieniście od jednego punktu żółte kreski. Plastron pokryty dużymi nieregularnymi jasnymi plamami jest dobrze wykształcony, u samców środkowa część nieco wklęsła. Głowa, szyja i odnóża pokryte licznymi małymi żółtymi plamkami. Zdarzają się okazy czarne i bezplamiste. Źrenice oczu okrągłe. Samce mają z reguły tęczówkę rudopomarańczową lub brązową, a samice mają oczy upstrzone żółtymi plamkami z niekiedy całkiem żółtą tęczówką. Rozmiary: długość karapaksu rzadko przekracza 20 cm. Masa ciała do 1 kg. W niektórych rejonach Polski żółw ten nazywany jest żelazna żaba.

 

 

Jaszczurki - Lacertilia, dawniej Sauria – grupa gadów łuskonośnych obejmująca czworonożne lub beznogie zwierzęta lądowe o wydłużonym ciele, oczach posiadających powieki, mocnych szczękach i diapsydalnej czaszce. Występują na wszystkich kontynentach poza Antarktydą oraz na wielu wyspach oceanicznych. Są najliczniejszą grupą gadów obejmującą ponad 4000 gatunków. Tak jak wszystkie gady w Polsce są one objęte całkowitą ochroną. Najliczniej występuje u nas jaszczurka zwinka, a najrzadziej jaszczurka zielona, która już prawdopodobnie wyginęła.

 

 

Wąż gniewosz plamisty - Coronella austriacagatunek -niejadowitego węża z rodziny połozowatych (Colubridae). Długość ciała do 72 cm, samica osiąga nawet 87 cm. Barwa ciała rdzawobrązowa lub brązowa, u samic barwa jest szara lub gliniastoszara. Na głowie oraz częściowo na karku widnieje plama w kształcie serca lub podkowy w kolorze ciemnobrązowym, po bokach od nozdrzy przebiega ciemnobrązowy pasek, który przechodzi następnie w przedłużający się przedni odcinek ciała. Na grzbiecie wzdłuż środkowej linii występują 2 lub 4 rzędy plam. Ułożone są na przemian wzdłuż lub wszerz, czasami u niektórych osobników połączone są ze sobą przypominając zygzak żmii zygzakowatej. Od żmii odróżnia go okrągła źrenica oka. Gatunek pod ochroną. Wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią zagrożenia VU – gatunek wysokiego ryzyka, narażony na wyginięcie.

 

 

PŁAZY:

Ropucha zielona - Bufo vińdis - pospolity gatunek płaza z rodziny ropuchowatych. Wyróżnia się zieloną barwą. Fizjologia tego popularnego gatunku stanowiła przedmiot licznych badań. ruczoły ropuch wydzielają jad zawierający bufotalinę działającą na serce i bufogeninę (związek halucynogenny i uspokajający).Przebadano również wydzielinę gruczołów śluzowych osobników przechodzących właśnie przeobrażenie. Wykazują ona co najmniej 2 różne rodzaje komórek stożkowatych. Gatunek zazwyczaj nie zapuszcza się powyżej 800 metrów nad poziomem morza. Zwierzę zamieszkuje lasy(choć według niektórych źródeł ich unika), zadrzewione stepy, krzaki, tereny trawiaste, stepy a także góry. Preferuje miejsca silnie nasłonecznione. Zapuszcza się nawet na półpustynie i pustynie. Dobrze radzi sobie w środowisku zmienionym działalnością ludzką, jak parki i ogrody, a także winnice. Wykorzystuje nawet fontanny. Osobniki znajduje się nawet w obszarach miejskich. Gatunek obejmuje aneks II konwencji berneńskiej oraz aneks IV Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej. Chroni go także prawo w wielu krajów, w tym Polski. Poza tym stosuje się m.in. środki mające na celu zmniejszyć ilość ropuch ginących na drogach.

 

 

Kumak nizinny - Bombina bombina -gatunek płaza z rodziny kumakowatych, blisko spokrewnionego z kumakiem górskim. Jest płazem typowo wodnym. Całe życie spędza w wodzie. Na lądzie spotkać go można jedynie wtedy, gdy wyschnie zbiornik wodny, w którym przebywał. Wówczas podejmuje wędrówkę w poszukiwaniu następnego zbiornika. Nie szuka jednak zbiornika dużego, zadowala się każdym pierwszym, jaki znajdzie. Tak więc kumaka spotkać można nie tylko w dużych stawach i jeziorach, ale również w bardzo małych zbiornikach wodnych, nawet w okresowych, szybko wysychających kałużach i koleinach dróg polnych. Jeśli już znajdzie zbiornik wodny, przebywa w nim całymi latami. W tych samych zbiornikach, gdzie żyje, odbywa też gody.

 

 

Żaba śmieszka - rana ridibunda - jeden z sześciu gatunków płazów z rodziny żabowatych występujących w Polsce. Występuje na całym terenie nizinnej Polski, jest jednak rzadka. Jest silnie związana ze środowiskiem wodnym. Najczęściej spotkać ją można nad dużymi zbiornikami wodnymi, takimi, jak jeziora, stawy, rozlewiska rzeczne, ale występuje też w mniejszych zbiornikach takimi jak śródleśne stawy, rowy melioracyjne. Zwykle przebywa na lądzie, ale tuż nad wodą, gdzie poluje na zdobycz. Gdy zbiorniki te wysychają podejmuje wędrówkę w poszukiwaniu innych i wtedy spotkać ją można w nietypowych dla niej miejscach. Gatunek podlegający w Polsce ochronie ścisłej.

 

 

OWADY:

Modliszka zwyczajna - Mantis religiosa – gatunek owada z rzędu modliszek. Jedyny przedstawiciel modliszek w Europie Środkowej. Ubarwienie ciała zielone, żółtozielone lub jasnobrunatne. Samce są mniejsze od samic. Samica osiąga od 50 do 75 mm, a samiec od 40 do 60 mm. Można ją spotkać od sierpnia do października kiedy jest dostatecznie ciepło. W Polsce występuje tylko w części południowej na ciepłych, suchych stanowiskach. Jej środowiskiem życia są śródleśne łąki, polany i brzegi lasów. Poluje na inne owady lub pająki siedząc nieruchomo na niskich roślinach i czekając, aż ofiara przybliży się na tyle, żeby można było chwycić ją parą przednich odnóży. Złapaną ofiarę zjada żywcem zaczynając od głowy. Samica składa od 100 do 200 jaj w przylegającym do łodygi rośliny kokonie.

 

 

Paź królowej - Papilio machano - Motyl dzienny o żółtym ubarwieniu skrzydeł z czarnymi i niebieskimi wzorami, zamieszkujący całą Europę, Uważany za jednego z najpiękniejszych owadów, przez co stał się cennym łupem dla kolekcjonerów. Był niegdyś bardzo licznym motylem (jego gąsienice żerują na bardzo pospolitych roślinach baldaszkowatych), ale wskutek nowoczesnego rolnictwa i działalności kolekcjonerów, w niektórych miejscach niemal wyginął.

 

 

Kozioróg dębosz - Cemmbyx cerdo - największy owad z rodziny kózkowatych (dorosły osobnik mierzy do 56 mm), występujący w Polsce. Zasięg tego gatunku pokrywa się z zasięgiem dębu szypułkowego. W naszym kraju występuje tylko na dębach szypułkowych i bezszypułkowych. Preferuje dobrze nasłonecznione, ponad 100-letnie drzewa, rosnące pojedynczo lub w niewielkich skupiskach. Lubi też stare, dobrze prześwietlone dąbrowy. Spotkać go można tylko na żywych drzewach. Kozioróg dębosz w Polsce i krajach sąsiednich objęty jest ochroną gatunkową. Żeruje między innymi na drzewach będących pomnikami przyrody, również na Bartku, który też jest pod ochroną. Od kilkudziesięciu lat obserwuje się stały spadek populacji tego chrząszcza.

 

 

Mieniak strużnik -Apatura Ilia- owad z rzędu motyli. Skrzydła o rozpiętości 60-70 mm. Skrzydła samca są z wierzchu czarno-brunatne, z liliowym połyskiem, samicy szaro-brunatne, bez połysku. Na wierzchu przednich skrzydeł czarna plamka (z pomarańczową obwódką), na tylnych skrzydłach biała przepaska. Występują także motyle, u których białe elementy rysunku zostały zastąpione żółtymi. Owady dorosłe można spotkać od końca czerwca do początku sierpnia. W odróżnieniu od większości motyli dziennych mieniaki strużniki (i blisko spokrewnione z nimi mieniaki tęczowce) żywią się nie nektarem, ale sokiem wyciekającym z ran na drzewach i płynami zawartymi w gnijących substancjach (także odchodach zwierzęcych). Stożkowe żeberkowane jaja są składane przez samice pojedynczo, na wierzchu liści pokarmowych gąsienic.

 

 

Mieniak tęczowiec -Apatum Iris- owad z rzędu motyli. Skrzydła o rozpiętości 60-75 mm. Skrzydła samca są z wierzchu czarno-brunatne z granatowym połyskiem, samicy czarno-brunatne bez połysku. Na wierzchu przednich skrzydeł czarna plamka (bez pomarańczowej obwódki), na tylnych skrzydłach biała przepaska. Owady dorosłe można spotkać od końca czerwca do początku sierpnia. W odróżnieniu od większości motyli dziennych mieniaki tęczowce (i blisko spokrewnione z nimi mieniaki strużniki, mieniaki metis) żywią się nie nektarem, ale sokiem wyciekającym z ran na drzewach i płynami zawartymi w gnijących substancjach (także odchodach zwierzęcych). Podłużnie żeberkowane jaja są składane przez samice pojedynczo, na wierzchu liści pokarmowych gąsienic.

 


RYBY:

Piskorz - Misgurnus fossilis-  słodkowodna ryba z rodziny piskorzowatych. Zamieszkuje wody słabo natlenione, zazwyczaj w zbiornikach o mulistym dnie z wodą stojącą i wolno płynącą, np. w rowach melioracyjnych, kanałach, odnogach rzek, starorzeczach, stawach. Dzień spędza ukryty przy dnie. Przy gwałtownej zmianie ciśnienia pływa tuż przy powierzchni wody. Aktywny w nocy. Żywi się bezkręgowcami (larwy owadów, mięczaki, robaki itp.). Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt w kategorii NT – gatunki niższego ryzyka, ale bliskie zagrożenia. W klasyfikacji IUCN zaliczony do kategorii LC.

 

 

Miętus - lota lota – jedyna słodkowodna ryba z rodziny dorszowatych (Gadidae). Jedyny przedstawiciel rodzaju Lota. Poławiana dla smacznego mięsa, spotykana w akwariach publicznych. Żyje głównie w rzekach z czystą i szybko płynącą wodą oraz żwirowatym dnem. Ryba dociera również do górskich potoków. Występuje również w zbiornikach zaporowych. Wchodzi do wód słonych. Żyje przy dnie, ukryty przed dziennym światłem w różnych kryjówkach. Ma wysokie wymagania tlenowe i jest wrażliwy na zanieczyszczenia wody. Miętus jest rybą zimnolubną.