Czy spacerując ulicami Mrągowa zastanawiałeś się kiedykolwiek jakie style architektoniczne tworzą klimat mazurskiego miasteczka nad Czosem? Niewielu nad tym się zastanawia. Szkoda, bo spoglądając na fasady mrągowskich budynku można zobaczyć mieszaninę różnych stylów i detali architektonicznych. Jednym z najbardziej charakterystycznych jest neogotyk.

Dzieje Mrągowa liczą sobie ponad 600 lat. Większość obecnych budynków powstała jednak na przełomie XIX i XX wieku, w okresie wzrostu gospodarczego po powstaniu II Rzeszy Niemieckiej. Lokalnie istotną rolę dla rozwoju miasta odegrało połączenie kolejowe, a także budowa koszar wojskowych.

Miasto nie posiada zabytków architektury szczególnej wagi. Podczas II wojny światowej, w porównaniu z innymi mazurskimi miejscowościami, nie zostało bardzo zniszczone. W drugiej połowie XIX wieku oraz w późniejszym czasie w architekturze pojawiły się następujące style architektoniczne, które reprezentowane są także w Mrągowie: neogotyk, eklektyzm, secesja, później modernizm.

Neogotyk to styl nawiązujący do gotyku. W Mrągowie, jak zresztą w całych Prusach, neogotyk był bardzo popularny. Nawiązywano oczywiście do średniowiecznych budowli, jak zamki czy kościoły. W Mrągowie jest kilka bardzo dobrze zachowanych neogotyckich budynków: kościół św. Wojciecha, Szkoła Podstawowa nr 1 przy ul. Bohaterów Warszawy, kościół prawosławny (dawna synagoga), sąd. Zachęcam do spaceru po mieście z poniższym tekstem w ręku.

Charakterystycznym elementem neogotyku w Prusach była czerwona cegła, czasami glazurowana, łuk ostry. Szczyt budowli zwieńczony był blankami (zębate zwieńczenie średniowiecznych murów) i sterczynami (nieduża wieżyczka na dachu), była również blenda, czyli ślepe okno. Zastosowanie takich elementów, które podkreślały pionowy charakter budowli powodowało, że budynek wznosił się „w górę”, jakby chciał dosięgnąć nieba.

Kościół św. Wojciecha. Zbudowany w 1860 roku, rozbudowany w latach 1892-1896. Liczne blendy tynkowane na biało oraz łuki ostre. Okna zamknięte ostrołukowo są flanowane przez blendy. Boczne wejścia zwieńczone trójkątnym uskokowym szczytem ze sterczynami. Charakterystycznym elementem architektonicznym kościoła są ostrołukowo zakończone okna. Dach wieży zwieńczony jest sterczynami.

Cerkiew (dawna synagoga) wzniesiona została w 1895-1896,  zbudowana jest z cegły. Na rogach budynku sterczyny. W ścianach bocznych trzy wydłużone pionowo okna oraz jedna blenda. Sterczyny w narożnikach, wysokie okna, a także stożkowaty dach nadają temu niewielkiemu przecież budynkowi wrażenie „pięcia się w górę”.

Szkoła Podstawowa nr 1 przy ul. Bohaterów Warszawy. Obiekt ceglany zbudowany w 1903 r. Charakterystycznym elementem fasady są ostrołukowe wejścia nawiązujące do gotyckich portali. W środkowej części fasady trójkątny, schodkowy szczyt, który może przypominać średniowieczne zamkowe mury. Na fasadzie głównej w ryzalitach widać blendy w formie tarcz rycerskich.

Sąd. Zbudowany w roku 1898. W budynku sądu widać w fasadzie głównej ryzalit (wystaje od elewacji) z reprezentacyjnym portalem zamkniętym ostrołukowo. Ryzalit zwieńczony schodkowym szczytem ze sterczynami. Wewnątrz szereg pionowych płycin, które wydłużają szczyt.

Szpital. Został zbudowany w 1905 r. z cegły. W budynku zastosowano elementy architektoniczne kojarzone z neogotykiem, jak np. łączenie okien w pionie poprzez opaski ceglane zakończone ostrym łukiem. Nawiązują one do dużych, pionowych okien gotyckich katedr.

Zabytkowy zespół koszar wojskowych został oddany do użytku w 1898 r. Prawdopodobnie ze względu na to, że obiekty zostały zbudowane późno, koszary nie w pełni mają charakter gotycki, właściwie można stwierdzić, że wykorzystano tylko elementy gotyckie lub je bardzo zmieniono. Widać także elementy, które dopiero w późniejszych stylach się w pełni rozwinęły, jak np. w secesji.

Z elementów, które można uznać za pozostałość neogotyckiego „gustu” zachowały się ceglane opaski oraz gzymsy podokienne. Często na szczytach budynków widać sterczyny jak również gzyms schodkowy na dachu, co kojarzy  się z zamkowymi blankami. Występują także blendy. Ceglane lizeny na tle tynkowanych ściany wydłużają fasadę.

Robert Wróbel