Sensacyjnego odkrycia na terenie Mazur dokonali archeolodzy z Fundacji Dajna. im Jerzego Okulicza-Kozaryna. Choć zespoły grobów nad jeziorem Probarskim k/Mrągowa interesowały naukowców od dziesięcioleci, dopiero niedawne odkrycia z Kosewa znacząco zmieniają wiedzę na temat starożytnego cmentarzyska oraz życia naszych przodków w tym rejonie.

Zespół cmentarzysk w Kosewie położony jest w południowo‑wschodniej części Pojezierza Mrągowskiego. Nekropole oznaczone numerami I, II i III stanowią jeden z najsłynniejszych i najbogatszych zespołów cmentarzysk w północnowschodniej Polsce z okresu wędrówek ludów, datowanych na VI-VII wiek n.e. Pierwsze badania wykopaliskowe prowadzone były tu na początku XX wieku przez badaczy pruskich. Niestety zawarte w ich archiwalnej dokumentacji dane były niekompletne lub zaginęły, co uniemożliwiło na długie lata odnalezienie cmentarzysk i kontynuację prac wykopaliskowych. W 2005 roku, podczas badań powierzchniowych dokonano przełomowego odnalezienia jednej z „zaginionych” nekropoli. Z uwagi na niepokojące dane o rabunkowej działalności na terenie nekropoli, pracownicy Fundacji Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna oraz Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego dokonali w 2014 roku wizji lokalnej stanowiska. W porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Olsztynie podjęto badania ratownicze, które ostatecznie potwierdziły, że mamy do czynienia z poszukiwanym cmentarzyskiem Kosewo III.

Wyniki prac potwierdziły niezwykłą, unikatową w skali Polski wartość znalezisk. Podczas trwającej trzy dni akcji ratowniczej zabezpieczono i zadokumentowano niemal 400 zabytków zalegających w naruszonej orką ściółce leśnej. Znalazły się wśród nich, m.in. bezcenne brązowe, srebrne i złote przedmioty takie jak, sprzączki i okucia pasa, zapinki (fibule), bransolety, zawieszki. Zabezpieczenie i uratowanie zabytków odnalezionych w roku 2014 to jedynie początek zakrojonego na szeroką skalę projektu. Wobec ciągłego narażenia na niszczenie cennych znalezisk, nekropole w Kosewie wymagają pilnej ochrony i inwentaryzacji. Dane archiwalne wskazują, że pod ziemią zalegają w dalszym ciągu setki grobów popielnicowych i jamowych, kryjących bogato wyposażone pochówki ciałopalne. W kolejnych sezonach planowane są badania powierzchniowe oraz nieinwazyjne prace poszukiwawcze pozostałych nekropoli Kosewo I i Kosewo II. Do udziału w ekspedycji zaproszono  specjalistów z Polski i z Europy zajmujących się nowoczesnymi technikami badawczymi m.in. skanowanie laserowe, pomiary geomagnetyczne, planigrafia i digitalizacja danych, prospekcje podwodne.

W roku 2015 Fundacja Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna otrzymała dofinansowanie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego projektu „Alt Kossewen III – inwentaryzacja i opracowanie archiwalnego cmentarzyska z okresu wędrówek ludów”. Zadanie realizowane w ramach programu Dziedzictwo kulturowe, priorytet Ochrona zabytków archeologicznych obejmuje konserwację zabytków metalowych, konserwację zabytków ceramicznych, analizę antropologiczną kości, analizę fizyko-chemiczną zabytków metalowych, dokumentację rysunkową, fotograficzną i skanowanie laserowe zabytków, a także wydanie katalogu i folderu popularno-naukowego oraz organizację konferencji naukowej i wystawy prezentujących eksponaty i wyniki badań z 2014 roku.

Partnerami Fundacji Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna w realizacji projektu są Narodowy Instytut Dziedzictwa, Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Burmistrz Miasta Mrągowo, Muzeum w Mrągowie, portal poszukiwanieskarbów.com, Studenckie Koło Naukowe Propagowania i Wspierania Specjalistycznych Technik Badawczych "Excalibur" oraz Nadleśnictwo Strzałowo.


Bartłomiej Bełc
Fundacja Dajna im. Jerzego Okulicza-Kozaryna
02-494 Warszawa, ul. Pana Tadeusza 6/8
office@dajna.org.pl
+48 501 752 710

 Artykuł z dn. 25.11.2015 r.