Mazurskie kalendarium  (pdf, 50 KB)

 

Kalendarium historyczne powiatu mrągowskiego i najbliższych okolic



Ułożone przez Helmuta Rohmanna z zeszytów Sensburger Heimatbrief z lat 1971-1977 przetłumaczone i uzupełnione przez Mrągowskie Centrum Informacji Turystycznej z okazji obchodów rocznicy 190-lecia Powiatu Mrągowskiego.

Ziemia Mrągowska w czasach krzyżackich XIV wiek – XVI wiek

1348  Założenie „domu Szestno“ i strażnicy obronnej w miejscu obecnego Mrągowa.

1367  Zamek w Szestnie odbudowany po zniszczeniu.
Założono wieś Rydwągi (Rudewang,Rudwangen).

1370  Lokowano wieś Boże na prawie chełmińskim.

1371  Założono Lembruk.
Litwini szturmują zamek w Szestnie, palą przedzamcze.

1373  Nadanie prawa lokacyjnego dla Warpun (Warpuhnen), Zyndak (Sönntag), Botowa (Bothau) i Szelągówka (Schillingshöfen).

1376
  Założono wieś Wyszembork.
Zamek w Szestnie odbudowany po zniszczeniach z roku 1371.

1379  Założono wieś  Sorkwity.
Winrich von Kniprode zapisał dobra: Sorkwity, Miluki (Millucken) Stamę (Stamm) czterem braciom von Oelsen.

1391  Założono dobra Pustniki.
Założono wieś Maradki.

1392  Założono najstarszą wieś czynszową Gronowo (Grunau) w Powiecie Mrągowskim.
Do 1396 założono wieś czynszową Nakomiady (Eichmedien). Wieś otrzymała w 1402 r. nowy przywilej lokacyjny z ponad 70 włókami).

1397  Założono dobra Jełmuń (Allmoyen) przez Hansa von Olsyn na prawie chełmińskim z 20 włókami, odstąpione dla nowych nabywców Glandian’a i Niclas’a.
Założono wieś bartniczą Nawiady (Aweyden).

1399  Założono wieś Salpik (Salpkeim).

1400  Wybudowano pierwszy kościół
- w Szestnie (Seehesten) na terenie obecnego Powiatu.
 
1401  Założono wieś czynszową Szestno (Seehesten) i majątek rodowy (Freigut) Piecki (Peitschendorf, Petzendorf).

1404 – 1407  Prawdopodobnie w tym czasie komtur bałgijski Jan von Sayn lokował miasto Sensburg (Mrągowo) na prawie chełmińskim, a wielki mistrz krzyżacki Konrad von Jungingen nadał tej miejscowości prawa miejskie z ponad 160 włókami (2688 ha).

1411  Założono wieś Faszcze (Fasten).

1421  Zapisano dobra Kamionka (Steinfelde, Niklosburg). Wspomniano o młynie we wsi Salpik (Sapkeim).

1422  Założono wsie: Brejdyny (Brödienen), Marcinkowo (Mertinsdorf) i Polską Wieś (Stangenwalde).
Wymieniono po raz pierwszy w dokumencie młyn we wsi Salpik (Sapkeim).

1435  Zapisano Cudnochy (Zudnochen, Siebenhäfen) z 20 włókami (336 ha) dla Niclasa Zudnocha.

1437
  Pierwsze działo stacjonuje w Szestnie.
Założono wieś Muntowo (Muntau) oraz zmieniono nazwę wsi Meybowen na Reuschendorf (Ruska Wieś).

1442  Z tego roku pochodził najstarszy dokument znajdujący się w archiwum miejskim Mrągowa W najstarszym dokumencie z historii Mrągowa Wielki Mistrz Konrad von Ehrlichhausen dnia 20 lutego obniża czynsz miejski z jeziora Czos, nawiązując tym samym do darowizny Heinricha von Plauen.

1444  Dnia 20 lutego odnowienie przywileju lokacyjnego miasta Sensburg (Mrągowo). Wymieniono po raz pierwszy w dokumencie Mikołajki.

1448  Założono wieś bartniczą Piecki (Patschendorf, Peitschendorf).

1449  Z tego roku pochodzi wzmianka, że miasto Mrągowo (Sensburg) w przypadku potrzeby wojennej powinno wystawić sześciu zbrojnych na koniu.

1450
  Wymieniono po raz pierwszy Burszewo (Burschewen, Prußhöfen) w księdze urzędu Szestno (Seehesten) razem z nazwą miejscowości Falkenhayn.


1471  Założono wieś Probark (Proberg).

1477 
Istniejąca już wieś Gurkło (Gurkeln) otrzymała na nowo prawa.

1482  Nadanie praw bartniczych wsi bartniczej Polska Wieś (Polschendorf, Stangenwalde), Probarkowi, Muntowu, Ruskiej Wsi i Rydwągom przez Szpitalnika Otto von Drauschwitz

1483 
Wymieniono w spalonej kronice patrona kościoła w Rybnie (Ribben).

1484  Dnia 12 maja parafię mragowską objął Johannes, Jacobi de Wunßdorff.

1494  Wymieniono po raz pierwszy w dokumencie księdza parafialnego w kościele w Sorkwitach (Sorquitten).

1499  Nadanie praw dla Sadów (Schaden) z 44 włókami.

Ok. 1500
  powstaje strażnica myśliwska w obecnej miejscowości Krutyń. Strażnicę przebudowano później na zameczek myśliwski.

1503  Nadano "skromnemu Nicolaien Schmidt" prawo założenia późniejszej wsi kościelnej Szymonki (Schimonken, Schmidtsdorf).

1512  Założono Tałty.

1516  Zbudowano pierwszy most w Mikołajkach (Nikolaiken).

1520 
Wielki pożar w Mrągowie (Sensburg).

1521  Jacob Pfauher zostaje Szpitalnikiem w “Domu Szestno“ (Amt Seehesten).


Ziemia Mrągowska w Prusach Książęcych XVI wiek – XVII wiek



1527  Książę pruski nadał miastu Mrągowo (Sensburg) dnia 17 września prawo urządzania w każdą sobotę cotygodniowych targów „pod rozwiniętą flagą”, w celu złagodzenia szkód podczas ostatniej wojny. Ponadto Książę zezwolił na przełożenie corocznych targów z 11 listopada na 6 grudnia. Odtąd ten jarmark nazywano jarmarkiem św. Mikołaja.
Epidemia dżumy na Mazurach.

1535
  Wymieniono po raz pierwszy kościół w Mikołajkach (Nikoleiken).

1541
  Pierwsza ewangelicka wizytacja kościelna w parafii Nawiady (Aweyden).

Zakazano odprawiać nabozeństwa w kościołach katolickich, a majatek został skonfiskowany.

1542 
Założono Stamkę (Klein Stamm).
Georg von Rechenberg zostaje Starostą (Amtshauptmann) w Urzędzie Szestno (Seehesten).

1544  "Wolni z Zawad” (Sawadden, Balz) otrzymali dnia 11 października od Księcia Albrechta prawa lokacyjne.
Zostaje zapisana karczma der Kollogiener Krug dem Zacharias’owi z Piecek (Petzendorf, Peitschendorf).

1545 
Dnia 26 października Olszewo (Olschewen, Erlenau) otrzymało prawa lokacyjne z 55 włókami (1034 ha).

1548 
Założono Woźnice (Wosnitzen, Julienhöfen),
Wybucha na mazurach epidemia dżumy.
Zapisano sołtysowi Bartusowi dnia 7 lipca Borowe (Borowen, Prausken).

1549  Pojawia się po raz pierwszy w dokumencie Krzywe (Krummendorf).

1550  Dnia 18 października ośmiu właścicieli otrzymuje od Księcia Albrechta nowy przywilej lokacyjny dla Burszewa (Burschewen, Prußhöfen).
Matthes Lissun założył Lisunie (Lißuhnen).

1552
  Przywilej lokacyjny dla Czaszkowa (Zatzkowen, Eisenack)

1554
  Sprzedano Grabowo (Grabowen, Grabenhof) na prawie magdeburskim Bartoszowi Skomotz’owi, z warunkiem zasiedlenia jako wieś czynszową.
Zbudowano kościół w Szestnie (Seehesten).

1555  Dnia 24 czerwca Martin Kaßten założył Marcinkowo (Mertinsdorf) z 50 włókami (940ha).
Dnia 25 września otrzymuje Maciej (Matz) z Marcinkowa (Mertinsdorf) nadanie Karwi (Carwen).

1559  Dnia 15 października założono Czerwonki (Czerwanken, Rotenfelde) z 3 włókami.

1562
  Hans Gutt zostaje zarządcą urzędu (Amtsverweser) w Szestnie (Seehesten).

1563 Założono Głodowo (Hermannsruh).

1564  Dnia 16 grudnia nadano młynarzowi Stenzelowi Oklans Uklankę (Uklanken, Erbmühle).

1565
  Dnia 25 listopada nadano prawo lokacyjne Krzywemu Rogowi (Krummenort).

1568  Wymieniono hamernie żelaza przy miejscowości Kollogienen za Pieckami (Peitschendorf).
Dnia 28 października Mrągowo (Sensburg) spaliło się doszczętnie.

1570  Założono Babięta (Babenten), Machary (Macharren) i Cierżpięty (Zollernhöhe).

1572  Założono Gązwę (Gansen, Gonswen).

1573 
Założono Gizewo (Giesenau).

1581  Kościół w Szestnie (Seehesten) zagrożony zawaleniem.

1584 
Założono Szymanowo (Altensiedel) i Mioduńskie (lmmenhagen).

1601 
Początek przebudowy kościoła w Sorkwitach (Sorquitten).

1602 
Założono Iznotę (lsnothen).

1612
  Powstały z St. Niclas Mikołajki (Nikolaiken) i założono Kulinowo (Kulinowen, Waldesruh).

1614 
Założono Nowiny (Novinnen).

1618
  Spłonął kościół w Szestnie (Seehesten).

1619  Powstały Ludwigshof i Wesołowo (Wessolowen, Wesselhof).
Spłonął kościół i parafia w Szestnie (Seehesten).

1621 
Założono Jędrychowo (Heinrichshöfen)
Albrecht von Rautter zostaje ząrządcą w Szestnie (Seehesten).
Założono Mateuszek (Mathießen, Matheussek).

1623  Założono Prawdowo (Prawdowen, Wahrendorf).

1638
  Założono Lelek (Lelleken, Julienthal).

1644  Stacjonowała kompania Dragonów w ówczesnym Amt Szestno (Seehesten).

1651
  Złoża żelaza w Kosowcu (Modersohn) wyczerpały się. Przebudowano hamernie na młyn.

1653
  Zapisano panu von Hoverbeck dobra Nakomiady (Eichmedien) i Budziska (Budzisken, Wachau).

1655 
Szwedzkie oddziały w Powiecie Mrągowskim. (Potop Szwedzki).

1657 
Epidemia dżumy w Powiecie Mrągowskim i okolicy.

1663  Założono wieś szkatułkową Lubiewo (Lubiewen, Grünbruch).

1671 
Dnia 18 kwietnia urodził się przyszły proboszcz Johannes Riedel w Mragowie (Sensburg). Od 1703 roku był proboszczem w Sorkwitach (Sorquitten.)

1680  Wybudowano browar przy drodze z Mrągowa do Piecek.

1681  Założono wieś szkatułkową Garbnik (Grabnick).

1689  Założono Guziankę (Guniaka, Guschienen).

1690
Założono wieś szkatułkową Rattaywolla przy Rososze (bei Jägerswalde).

1693
  W Mrągowie (Sensburg) odnotowano 60 domów mieszkalnych, 68 chat i 3 Malzhäuser.
Andreas Kowalewski został proboszczem w Mikołajkach (Nikolaiken).

1694  Założono Popielno (Popiellnen, Spirdingsblick) i Grabnik Mały (Klein Grabnick).

1695
  Założono Rudowkę Małą (Klein Hammerbruch).

1698  W dniu 24 czerwca wielki pożar w Mrągowie (Sensburg). Pozostały tylko: kościół, szkoła i stodoły.

1700  Łowczy (Wildnisbereiter) Christian Dietrich Polkein założył wieś Wólkę (Dietrichswalde).

1701  J. Riedel został pastorem w Nakomiadach (Eichmedien) do 1703 r.
Rozpoczęto budowę wieży kościelnej w Szestnie. Ukończono w 1712 r.
Założono siedlisko przy wsi Łuknajno (Lucknainer Bude).


Ziemia Mrągowska w Królestwie Pruskim XVII wiek – XIX wiek



1702
  Powstała Diebowka przy Nidzie (Niedersee).

1703
  Założono Gąsior (Gonschor, Gonscher) i Ossę (Ossa, Schwanhof).
Riedel został pastorem w Sorkwitach (Sorquitten).

1704  Powstaje Kokoszka (Kokoska, Kienhausen), Orłówka, i. Schwignainen.

1705
  Założono Bobrówko (Bubrowko, Biebern) i Urwitałt (Georgenthal).

1707
  Założono Kamień.

1708  Założono Rudawkę Małą (Klein Rudowken, Kl. Hammerbruch) i Długi Grad (Dlugigrund, Langengrund).

1709
  Epidemia dżumy i głód w Szestnie (Amt Seehesten).

1710
  Powstaje wieś Świnie Oko (Schwinieocko, Eichelswalde).
Szaleje dżuma w ówczesnym Urzędzie Szestno (Amt Seehesten).

1711 
Założono wieś Wigryny (Wigrinnen).
Dżuma w Urzędzie Szestno (Amt Seehesten - późniejszy Powiat Mrągowski) wygasła. Początek ciężkiej plagi szarańczy.

1712  
Zakończono budowę wieży kościelnej w Szestnie.
Wielka zaraza sród ryb i bydła (große Fischpest und Viehseuche) w parafii Mikołajki (Nikolaiken).

1713
  Pastor Riedel napisał "Denkwürdigkeiten des Sorquittschen Kirchspiels".

1714
  Wielki nieurodzaj na Mazurach.
Budowa pierwszego kościoła w Szymonce (Schmidtsdorf).
W Mikołajkach (Nikoleiken) postawiono budynek szkolny.

1719 – 1736  W Mrągowie (Sensburg) stacjonował 4 pułk kirasjerów.

1721  Ogłoszono Przepisy porządkowe dla miejscowości urzędu Szestna (Seehestener Flecken-Ordnung).

1722
  Johann Dietrich von Queis zostaje zarządcą (Amtshauptmann) w Szestnie (Seehesten).

1725 
W tym czasie istnieją tylko szkoły kościelne w Urzędzie Szestno (Seehesten) (późniejszy Powiat Mrągowski).

1726 
Mikołajki otrzymują prawa miejskie od Friedricha Wilhelma I.

1727  Nieurodzaj i głód w Powiecie Mrągowskim.

1729
  Mikołajki (Nikoleiken) strawił doszczętnie pożar.

1731 
Założono wieś szkatułkową Malinówko (Garten, Malinowka) i Kucze (Kutzen).

1733 
Powstaje młyn (Doschener Mühle) i młyn w Szymonce (Schmidtsdorf).

1734  Rozpoczęto budowę kościoła ewangelickiego w Mrągowie (Sensburg).

1737  Dnia 16 czerwca zmarł pastor Riedel w Sorkwitach (Sorquitten).
Nowe Królewskie Prawa o zakładaniu i wyposażeniu szkół wiejskich.

1740  
W Mrągowie (Sensburg) stacjonował 3 pułk huzarów.

1741  Dnia 5 kwietnia postanowiono założyć szkoły wiejskie w Kosewie (Rechenberg), Probarku (Proberg), Krzywe (Krummendorf), Grabowo (Grabenhof) i Polskiej Wsi (Stangenwalde).

1742  Od tego roku szkoła miejska Mrągowa (Sensburg) jest szkołą dwuklasową.

1746- 1772  W Mrągowie (Sensburg) stacjonował 7 pułk huzarów.

1750  Dnia 3 maja urodził się w Sorkwitach (Sorquitten) Dr Johann Goerke, późniejszy Chirurg sztabowy (General-Stabs-Chirurgus) i założyciel wojskowej służby zdrowia w Prusach.
Zbudowano kościół w Sorkwitach (Sorquitten).


1751
  Założono Leśny Dwór (Grünhof).

1752  Zastąpiono zarządców Urzędów (Amtshauptleute) przez Starostów.
Powstały Klon (Zwerghöfen, Klonn) i młyn w Młynowie (Mühlenthal).

1754  Ukończono budowę stojącego do dzisiaj kościoła ewangelickiego w Mrągowie (Sensburg).

1757  Wojska rosyjskie na Mazurach.

1758  Na żądanie carycy Elżbiety magistrat Mikołajek (Nikoleiken) musiał złożyć przysięgę wierności.

1762  Założono wieś szkatułkową Cimowo (Winterau, Zimowo).

1764  Początek budowy Kanałów Tałtckiego-, Grunwaldzki-, Mioduńskiego- i Szymońskiego.

1765  Powstaje młyn w Śmietkach (Schnittken) i młyn w Doschen.

1767  Powstała wieś Bagienko (Heidebruch).

1769  Naprawy kościoła w Mikołajkach (Nikolaiken), które otrzymują także nowe organy.

1770 – 1792  W Mrągowie (Sensburg) przebywał 9 pułk Bośniaków.

1772  Założono Inulec (Neufasten, lnulzen).

1773  Powstaje siedlisko Wioska (Neuwalde).

1782  Powstaje kuźnia w miejscowiści Schnittke.

1784  Na Czarcim Ostrowiu (Teufelswerder) nad jeziorem Śniardwy powstaje Fort Lyck.

1786  W Mrągowie (Sensburg) zabroniono grzebać zmarłych w kościele pod posadzką i wokół kościoła. Założono pierwszy w mieście cmentarz (obecny stary ewangelicki)

1792  Polowanie na wilki w Lasach Mikołajskich (Nikolaier Forstbereich).

1793  Przybyła do Mrągowa (Sensburg) część Regimentu Bośniaków.

1797
  Johannes Goerke, urodzony w Sorkwitach (Sorquitten) zostaje Naczelnym Chirurgiem w armii pruskiej.
Założono (Luisenthal).

1798  W Mrągowie (Sensburg) rozpoczęto budowę nowej szkoły miejskiej. Budowę zakończono w październiku 1803.

1800  Stern zostaje przewodniczącym sądu (Justizamtmann) w Mrągowie (Sensburg).

1802  Bogumił (Gottlieb) Drobnitzki zostaje Przewodniczącym Rady Miasta Mrągowa (Sensburg).

1807
  Francuzi w Powiecie Mragowskim.

1808  Nowy podział Miasta Mrągowa na okręgi wyborcze: Królewiecki, Warszawski i Biskupiecki. Z każdego okręgu wybierano ośmiu radnych miejskich.

1811  Pożar rynku w Mikołajkach (Nikolaiken).

1812  W dniu 13 czerwca w Mrągowie odpoczywało 7000 Włochów (żołnierze Napoleona) z wicekrólem Włoch Eugeniuszem Beauharnais’em.
Żydzi w Mrągowie (Sensburg) otrzymują prawa obywatelskie.

1813  Rozporządzenie w Mrągowskiej Gazecie Urzędowej (Sensburger Amtsblatt) w sprawie założenia Kroniki Miasta (Sensburger Stadtchronik).
Połączono Sąd Miejski w Mrągowie z Urzędem Sądowym Szestno (Seehesten).

1814  W Mrągowie przekształcono dwuklasową szkołę w trzyklasową.
 
1815  Oddział szturmowy z Sensburga (Mrągowo) wziął udział w wojnie przeciwko Napoleonowi.

1816 
Mrągowo (Sensburg) liczy 1500 mieszkańców.

1818
  Powstaje nowy podział administracyjny, w wyniku którego powstaje Powiat Mrągowski (Kreis Sensburg). Po wojnach Napoleońskich przystąpiono energicznie do nowego podziału terytorialnego. Wielkość nowych powiatów miała być w ten sposób wytyczona, by starostowie mogli dobrze nadzorować swój teren, a mieszkańcy nie mieli za daleko do Urzędu. Liczna ludności powiatu nie mogła przekraczać 36 tys. i zarazem nie mogła być mniejsza niż 20 tys. By podział był zgodny z przyzwyczajeniami mieszkańców starano się nawiązać do podziału kościelnego na parafie.

1818
  Miasto Mrągowo (Sensburg) liczy 1300 mieszkańców.

1819  Pierwsza apteka w Mrągowie (Sensburg).

1820  Powiększono cmentarz w Mrągowie (Sensburg).
Wprowadzono Kasę Powiatową i Powiatowego Urzędu Skarbowego (Kreissteueramt) w Powiecie Mrągowskim.

1821  Wizytacja szkolna w Powiecie Mrągowskim.
W Mikołajkach (Nikoleiken) spłonęły wszystkie budynki gospodarcze przy rynku oraz połowa wieży kościelnej.

1822  Dnia 11 maja wymieniono urzędowo dobra Lelek przy Tałtach (Gut Julienthal b. Talten) i miejscowość Bystrz (Dieblitzthal), założono Rutkowo (Schönrauten).

Przyłączono parafie Boże (Bussen, Bosemb) do parafii Szestno (Seehesten), ale Boże zachowuje kaplicę do nabożeństw.
W nocy z 23 na 24 marca w Mrągowie (Sensburg) w wyniku pożaru spłonęło 44 domów mieszkalnych, 27 stajni, 3 magazyny, 68 stodół i 4 szopy.
Budowa mrągowskiego Ratusza.

1823  Dnia 3 sierpnia oddano w Mrągowie (Sensburg) nowy budynek szkoły przy ulicy kościelnej
Wymieniono urzędowo dobra rodowe Dobroszewo (Freihof), dobra dzierżawne Wypad (Waldsiedeln) i Mostek (Kleinbrück), jak też dobra rodowe (Ludwigshof).

1825  Dnia 5 grudnia królewskie zarządzenie o osiedlaniu się w okolicach późniejszego Wojnowa (Eckertsdorf) Filiponów.
Powstaje żwirownia Grünwiese przy Muntowie (Muntau) i dobro Piętrówka (Gut Petersberg).
Urzędowo wymieniono Nowy Gieląd (Neu-Gehland) i Nową Uktę (Neu-Ukta).
Dnia 3 sierpnia ratusz mrągowski oddano uroczyście do użytku.

1827  Zamek w Szestnie jest już tylko ruiną.

1828  Mazurski pisarz Martin Gerß zostaje kantorem w Mikołajkach (Nikolaiken).

1831 
Epidemia cholery w Powiecie Mrągowskim.
Sąd Miejski w Mrągowie (Sensburg) zostaje Sądem Powitowym (Land- und Stadtgericht für den Kreisbereich).

1832  Rozpoczęto osiedlać Filiponów koło Ukty. Zakończono w 1842 roku.

1833  Założono Lipowo (Lindendorf).

1834  Liczba Filiponów mieszkających w Powiecie Mrągowskim w sierpniu wynosiła 472.
Mistrz ciesielski Steinau zbudował za 999 Talarów most drewniany w Mikołajkach (Nikolaiken).

1835  Martin Gerß, znany późniejszy pisarz mazurski, zostaje rektorem szkoły w Szestnie (Seehesten), wcześniej był kantorem w Mikołajkach (Nikolaiken).

1837
  Powstaje wieś Majcz Mały (Klein-Maitz).
W Mrągowie (Sensburg) jest ok. 200 budynków mieszkalnych i 2302 mieszkańców.

1838  Założono Folwark Krzywiec (Klein Krummendorf), Śmietki Małe (Kl. Schnittken) i dobra rodowe (Kreuzeck).
Wymieniono urzędowo w dniu 22 marca Nowy Zyzdrój (Neusixdroi).

1842  Budowa kościoła w Mikołajkach (Nikolaiken).

1844
  Głód w Powiecie Mrągowskim.
August v. Lyniewski świętuje 25 rocznicę urzędowania jako starosta (Landrat).

1845 
Dnia 2 czerwca król Friedrich Wilhelm odwiedza Powiat Mrągowski.
Początek budowy drogi z Mrągowa (Sensburg) przez Szestno (Seehesten) do Reszla (Rößel).

1846  Ukazuje się "Sensburger Zeitung" („Gazeta Mrągowska”).

1847  Epidemia tyfusu, zwanego w owych czasach „nerwową graczka”. W wyniku choroby umiera August von Lyśniewskiego, pierwszy starosta Powiatu Mrągowskiego. Jego następcą zostaje Wilhelm von Wienskowski (nazywany von Salzwedell), który zmarł w roku 1882. Starostą był do 1867.
W 1847 roku umiera także ówczesny burmistrz Mrągowa (Sensburg) Bogumił Drobnicki.

1851  Uregulowanie rzeki Krutyni (Kruttinna).

1852  Epidemia cholery w Powiecie Mrągowskim (Kreis Sensburg).

1853  Wymieniono urzędowo dobra Pawlowięta (Gut Paulinenhof).


1860
  Dnia 15 maja Doschen zostaje przyłączone do gminy Sady (Schaden).
Wybudowanie kościoła katolickiego w Mrągowie (Sensburg). Poświęcenie nastąpiło 28 października 1860.

1861  Pożar lasu w okolicach Krutyni.
Wzmiankowany kościół katolicki w Mrągowie (Sensburg).

1862  Dnia 17 marca Wojnowo (Eckertsdorf) podniesiono do rangi gminy.
Kurator Kolberg zostaje pierwszym katolickim duchownym w Mrągowie (Sensburg).

1863  Budowa drogi do Pisza (Johannesburg).

1864  Dnia 4 września poświęcono kościół w Ukcie (Alt-Ukta).

1865
  Miasto Mrągowo (Sensburg) liczyło 3065, a Mikołajki (Nikolaiken) 2183 mieszkańców.

1867  Założono w Mrągowie (Sensburg) Kasę pożyczkową (Dahrlehnskasse) i Bank Kredytowy Sensburg.
Starostą zostaje Otto von Schwerin. Urząd sprawuje do 1892.
Urząd Starostwa przeniesiono do większego budynku.
Liczba mieszkańców Powiatu Mrągowskiego (Kres Sensburg) w porównaniu z rokiem utworzenia podwoiła się wynosząc 46 218, w porównaniu do 20 847.

1868  Dnia 10 stycznia założono Mrągowski Związek Pomocy Kobietom (Sensburger Frauen-Hilfsvereins).

1869  Założono w Mrągowie (Sensburg) Ojczyźniany Związek Kobiet (Vaterländischen Frauenvereins).

1870  Zbudowano drogę do Kętrzyna (Rastenburg).

1871
  Przyłączono Ostrów Pieckowski (Peitschendorfswerder) (właściciel Sadowski) do gminy Piecki (Peitschendorf), a Nowy Most (Neubrück) (właściciel Bieher) do gminy Bobrówko (Biebern).
Miasto Mrągowo (Sensburg) liczy 3 270 mieszkańców.
Mostek (Kleinbrück) zostaje połączony z Piersławkiem (Kleinort), a Leśnictwo Pieńki (Försterei Stobbenforst) ze szlacheckim okręgiem Szestno (adligen Gutsbezirk Seehesten).
Budowa drogi Mrągowo (Sensburg) – Kętrzyn (Rastenburg).


Ziemia Mrągowska w Niemczech 1871 – 1945


1872  Dnia 19 lipca przyłączono Ostrów (Neuort) do gminy Probark (Proberg).

1873
  Obniżono poziom wody jeziora Wągiel (Wongel-See) o 6,24 m.

1874
  Rozpoczęto budowę kościoła w Szymonce (Schmidtsdorf).
Dnia 1 marca zarządcy okręgów przejmują obowiązki dotychczasowych policyjnych komisarzy okręgów (Polizeidistriktkommissare).
Kościół w Sorkwitach (Sorquitten) otrzymał nowe organy.
Miejscowości: Krutyń (Kruttinnen), Krutyński Piecek (Kruttinnerofen) i Osiniak-Piotrowo (Fedorwalde-Peterhain) zostają samodzielnymi gminami.
Budowa drogi z Mrągowa (Sensburg) do Biskupca (Bischofsburg).
Osuszenie jeziora Mały Wągiel ( Kl. Wongel-See) i jeziora (Dlussek-Sees).

1875  Przechodzi gmina Wólka (Dietrichswalde) z Powiatu Piskiego (Kr. Johannisburg) do Powiatu Mrągowskiego (Kr. Sensburg).
Przyłączono (Neuwiese) do gminy Nakomiady (Eichmedien).
Obniżono poziom wody jeziora Niedayno-See o 3,5 m i jeziora Krzywe (Krummendorfer-See) o 3 m.
Miejscowości Ładne Pole (Schönfeld) i Śwignajno Małe (Klein Schwignainen), Chustka (Walddorf) zostają samodzielnymi gminami.
Budowa drogi Mrągowo (Sensburg) – Biskupiec (Bischofsburg).
Jeńcy francuscy wzmacniali nawierzchnię szosy z Mrągowa do Kętrzyna okrąglakami drzew liściastych. Szosę o miękkiej nawierzchni oddano do użytku w roku 1870.
Budowano most kamienny w Sorkwitach na szosie oddanej do użytku w 1874 roku.
Niedawno zajęty budynek okazuje się dla urzędu starostwa za mały. W tym roku zakupiono budynek przy ulicy Królewskiej, który przebudowano na siedzibę starostwa. W miejscu tym stoi obecnie budynek starostwa wybudowany w roku 1913.

1878  Budowa drogi Sorkwity (Sorquitten) do Biskupca (Bischofsburg).


1880  Kościół w Mikołajkach otrzymuje nową wieżę.

1881  Połączono dobra Gajne (Gaynen) z gminą Gajne (Gaynen).
Dnia 9 kwietnia założono Straż Pożarną w Mrągowie (Sensburg).

1882  Zbudowano kościół w Warpunach (Warpuhnen).

1884  Otworzono pierwszy dworzec kolejowy w Powiecie Mrągowskim w Rucianych (Rudjanny).
Graf von Mirbach z Sorkwit (Sorquitten) założył w Starym Gielądzie (Alt-Gehland) szkołę wyplatania koszów (Korbflechterschule).

1885  Założono mleczarnię w Kamionce Wielkiej (Gr. Steinfelde).
Renowacja wnętrza kościoła ewangelickiego w Mrągowie (Sensburg).

1887  Dnia 18 maja urodził się w Pieresławku (Kleinort) pisarz Ernst Wiechert.

1890  Zakłada właściciel dóbr Heller w Pieckach (Peitschendorf) Kasę Oszczędnościowo-Pożyczkową Nawiady (Spar- und Darlehenskassenverein Aweyden).

1891  Założono pierwszy w Powiecie Mrągowskim (Kr. Sensburg) Związek Kas Pożyczkowych Raiffeisen (RaiffeisenDarlehenskassen-Verein) w Pieckach (Peitschendorf).

1892  Założono Kasę Pożyczkową (Darlehnskassen-Verein) w Szymonce (Schmidtsdorf, Schimonken).
Georg von Schwerin zostaje następcą starosty Otto von Schwerin. Urząd sprawuje do 1918.

1893
  Założono Kasę Pożyczkową (Darlehens-Kassenvereinen) w Mikołajkach (Nikolaiken), Ukcie (Alt Ukta) i Nakomiadach (Eichmedien).

1894
  Powstaje w Mrągowie (Sensburg) Kasa Pożyczkowa (Darlehnskassen-Verein).

1895
  Powstaje Kasa Pożyczkowa Sorkwity- Kamionka- Rybno (Darlehnskassen-Verein Sorquitten-Steinfelde-Ribben).
Dnia 25 marca umiera Martin Gerß w Giżycku (Lotzen), w wieku 87 lat.

1897  
Budowa kolei wąskotorowej Mrągowo (Sensburg) - Kętrzyn (Rastenburg).

1898  Utworzono w Mrągowie (Sensburg) dom dziecka.
Sąd w Mrągowie otrzymał nowy budynek,
Nida zostaje 24 listopada samodzielną gminą.
Otwarcie lini kolejowej Czerwonka (Rothfließ) – Mrągowo (Sensburg) – Pisz (Johannisburg) i koleji wąskotorowej do Kętrzyna (Rastenburg).

1899  Dnia 1 października 1. Batalion 1. Mazurskiego Regimentu Piechoty Nr. 146 zajął nowowybudowane Koszary w Mrągowie (Sensburg). W 1908 został Regiment przeniesiony do Olsztyna (Allenstein)

1900  Richard Anders kupuje w Rucianem tartak od Pana Lehmann’a i powiększa zakład.
W Mrągowie (Sensburg) oddano do użytku wodociągi.

1901  Założono Towarzystwo Melioracyjne Bagienko (Entwässerungs-Genossenschaft Heydebruch).
Heinrich Broder zostaje Budowniczym Miejskim (Stadtbaumeister) w Mrągowie (Sensburg). Jest nim do 1940.
Powiększenie i rozbudowa tartaku w Rucianem (Niedersee) przez właściciela Andersa.

1903
  Założono Towarzystwo Osuszania Trzęsawisk Tałckich (Genossenschaft zur Entwässerung des Talter Bruches) i Kasy Pożyczkowej Rybno (Darlehens-Kassenverein Ribben).
W Mrągowie (Sensburg) wybudowano nową szkołę (obecna Szkoła Podstawowa nr 1).

1904  W Mrągowie (Sensburg) zbudowano Szpital Powiatowy (obecny Szpital Powiatowy im. M Kajki).
Założono Kasę Pożyczkową (Darlehnskassen-Vereins) w Warpunach (Warpuhnen).

1905  Do Mrągowa (Sensburg) sprowadzono szósty Batalion karabinów maszynowych.
Miasto Mrągowo (Sensburg) wykupuje od Edwarda Klugkista teren leśny (obecnie Park Słowackiego)

1909  Przybyły 3 Bataliony Regimentu Piechoty Nr. 151 do Mrągowa (Sensburg).
Założono Powiatową Bibliotekę Wędrowną (Kreis-Wanderbibliothek).
Ukończono budowę kościoła w Baranowie (Hoverbeck).

1910  W Mikołajkach (Nikoleiken) zbudowano gazownię.

1911  Założono Związek Gimnastyczno-Sportowy Marcinkowo (Turn- und Sportverein Mertinsdort) (W zarządzie L. Randzio).
Otwarcie linii kolejowej Mrągowo (Sensburg) – Orzysz (Arys).

1912  W Wielkanoc otworzono „die Sexta“ w szkole średniej w Mrągowie.
Dnia 15 kwietnia wykupiono dobra Nawiady (Gut Aweyden) i 4 września dobra Szklarnia (Gut Glashütte) przez Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemiańskie (Ostpr. Landgesellschaft) z przeznaczeniem za zasiedlenie.
Początek budowy budynku Starostwa Mrągowskiego (Sensburger Kreishaus) i zapory spiętrzającej na jeź. Mokrym i Zyzdrój.

1913
  Powstaje w Mragowie (Sensburg) Związek Gimnastyczny "Masovia 1913".

1914
  Dnia 22 sierpnia wkraczają rosyjskie oddziały w czasie I Wojny Światowej w okolicach Łuknajana (Lucknainen) do Powiatu Mrągowskiego.
Dnia 26 sierpnia spłonął pałac w Sorkwitach (podpalony przez żołnierzy rosyjskich).

1915  W I Wojnie Światowej walki niemiecko-rosyjskie na Mazurach koło Górkła (Gurkeln), Szymonki (Schmidtsdorf)(Täpferberg), Olszewa (Erlenau), Woźnic (Julienhöfen) i Łuknajna (Lucknainen).
Dnia 20 maja Okręg Arnsberg (Westfalia) organizuje pomoc dla Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg).

1917  Założenie Powiatowe Towarzystwo Osadnicze (KreissiedlungsGesellschaft) w Powiecie Mrągowskim (Kreis Sensburg).

1918  Hermann von Kühlewein zostaje następcą starosty Georgia von Schwerin. Urząd sprawuje do 1927.

1919  Kurt Rabe zostaje burmistrzem Mrągowa (Sensburg).

1921  Założono Klub Tenisowy Sensburg (Tennisclub Sensburg). Pierwszym prezesem był Bruno Wichmann.
Założono Szkołę Rolniczą (Landwirtschaftsschule) i Miejsce Porad Gospodarczych Sensburg (Wirtschaftsberatungsstelle Sensburg).
Budowa drogi z Mikołajek (Nikolaiken) do Ukty (Ukta) i drogi dojazdowej z jeź. Gardyńskiego (Garten-See) do drogi głównej Mrągowo (Sensburg) –  Nida (Niedersee).
Osuszenie Trzęsawisk (Wenglisko-Bruches) w Krutyńskim Lesie Państwowym (Kruttinner Staatsforst).
Lechleitner zostaje Prezesem Powiatowego Towarzystwa Osadniczego Sensburg (Kreissiedlungs-Gesellschaft Sensburg).

1923  Związek Sportowy Sensburg 1920 "Sportverein Sensburg 1920“ zdobywa mistrzostwa okręgu w piłce nożnej.
Zakończono budowę kościoła katolickiego w Warpunach.
Dnia 9 kwietnia Paul Hildebrand zostaje dyrektorem banku w Mrągowie (Kreisbranddirektor).

1925
  W kwietniu założono klub kajakowy (Sensburger Ruderclub).
Otto Matern zostaje superintendentem (Superintendent) w Mrągowie (Sensburg).

1926  Powstaje w Mikołajkach (Nikoleiken) Szkoła Zawodowa.

1927  Budowa Domu Wypoczynkowego dla Dzieci w Czerwonce (Rehfelde) i wyposażenie Powiatowego Domu Starców (Kreis-Altersheim) w Mrągowie (Sensburg).
W Szkole Rolniczej (Landwirtschaftsschule) w Mrągowie utworzono klasę dziewczęcą.
Związek Tenisowy (Tennisverein) w Mragowie (Sensburg) otrzymuje nową siedzibę.

1928  Szpital w Mrągowie (Sensburg) zostaje powiększony do 220 łóżek.
Dr. Alfredo Stange zostaje starostą Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg). Urząd sprawuje do 1932.
W Mikołajkach (Nikoleiken) zbudowano wodociągi.

1928-1929  W Mrągowie (Sensburg) wybudowano szkołę gimnazjalną wraz z halą sportową (obecne Liceum).

1932
  Oskar Funk zostaje następcą Dr. Alfredo Stange na stanowisku starosty Powiatu. Urząd sprawuje do 1934.

1934  Paul Hundrieser zostaje starostą Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg). Urząd sprawuje do 1937.

1935  Dnia 1 stycznia Bruno Wichmann zostaje Dyrektorem (Studiendirektor) i kierownikiem (Leiter) Szkoły Średniej dla Chłopców w Mrągowie (Sensburger Oberschule für Jungen).
Melchior Wańkowicz zwiedza Mazury i jest w Powiecie Mrągowskim. Przeżycia opisał w książce „Na tropach Smętka”.

1937  Günter Nikolaus zostaje następcą starosty Hundrieser’a. Urząd pełni do 1945.
Zakończono budowę dróg Nida (Niedersee) – Wejsuny (Weißuhnen), Warpuny (Warpuhnen) - Spiegels i Surówka (Surma) – Szymanowo (Altensiedel). Rozpoczęcie budowy drogi Sorkwity (Sorquitten) – Jędrychowo (Heinrichshöfen) – Grabowo (Grabenhof).

1941  Burmistrz Mrągowa (Sensburg) Kurt Rabe dnia 31grudnia przechodzi na emeryturę. Był burmistrzem od 1919 roku.
Fritz Schulz zostaje architektem miejskim w Mrągowie (Stadtbaumeister).

1944  W listopadzie i grudniu przybywają pierwsi uciekinierzy, przeważnie z Powiatu Oleckiego (Kreis Treuburg) do Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg).

1945  Dnia 26 stycznia po raz ostatni ukazała się Gazeta Mrągowska "Sensburger Zeitung”. Założona w roku 1848.
W dniach 25-30 stycznia Powiat Mrągowski zostaje zajęty przez wojska rosyjskie.


Ziemia Mrągowska w Polsce po 1945 r.


1945  W czerwcu tego roku rozpoczął urzędowanie pierwszy powojenny starosta powiatowy Czesław Krzewiński, który sprawuje urząd do 1947. Dnia 20 lipca Feliks Guis zostaje burmistrzem Ządźborka (Mrągowa).
W czerwcu rozpoczęła służbę Powiatowa Komenda Milicji Obywatelskiej.
Dnia 21 lipca w Ządźborku (Mrągowo) otwarto lokal Polskiej Partii Robotniczej.
Dnia 1 sierpnia dokonano reformy podziału administracyjnego powiatu, tworząc w miejsce dotychczasowych 26 gmin, 11 gmin wiejskich i 2 miejskie w Ządźborku i Mikołajkach. Gminy wiejskie nosiły nazwy: Ukta, Nawiady, Baranowo, Borowe, Boże, Nakomiady, Karwie, Sorkwity, Piecki, Szestno, Woźnice. Podział na 11 gmin i 98 sołectw utrzymał się do 31 grudnia 1945 roku.
Powstaje w Ządzborku (Mrągowo) placówka Państwowego Przedsiębiorstwa Traktorów i Maszyn Rolniczych z siedzibą w Olsztynie. W 1947 roku zagospodarowano obiekty należące później do Zakładów Sprzętu Mechanicznego, to jest przy ul. Wojska Polskiego 22.
W tym roku też nastąpiła reorganizacja PPTiMR, powołując w jego miejsce Zakład Technicznej Obsługi Rolnictwa (TOR)
W listopadzie Starostwo Powiatowe przeniosło się do gmachu przy ul. Czerwonej Armii.
W grudnia wojska radzieckie opuszczają Ządźbork (Mrągowo).

1946  Dnia 1 stycznia przeprowadzono w powiecie ponowną reforma administracyjną. Zarządzeniem Starosty utworzono 9 gmin wiejskich, dokonując nowego ich podziału na 112 sołectw.
Według polskich źródeł w Powiecie Mrągowskim mieszka jeszcze 18 607 Niemców.
Dnia 4 marca porządkując nazewnictwo na Ziemiach Odzyskanych Komisja Ustalania Nazw Miejscowości, powołana przy ministrze administracji publicznej, ustaliła obowiązujące odtąd nazwy miast powiatowych w województwie olsztyńskim. Miastu Sensburg, zwanemu Ządzbork, nadano nazwę Mrągowo.
Dnia 25 maja ukonstytuowała się Powiatowa Rada Narodowa w Mrągowie.
W drugiej połowie roku do Mrągowa przybył 54 pułk piechoty Wojska Polskiego.
Jesienią Starostwo przeniosło się do gmachu przy ul. Czerwonej Armii 29, przekazując dotychczas zajmowany sąsiedni budynek służbie zdrowia.
Dnia 1 września powstaje w Mrągowie Liceum Pedagogiczne.

Powstała w Mrągowie Biblioteka Powiatowa.

1947  Wybory do Sejmu Ustawodawczego. W Powiecie Mrągowskim wg. starosty ”Głosowało 97% uprawnionych do głosowania. Za blokiem demokratycznym padło 98,8% głosów”.
Dnia 27 marca powstał Komitet Miejski PPR w Mrągowie.
Jesienią mrągowskie szkoły średnie rozpoczęły normalną naukę. W tym samym czasie uruchomiona w mieście kolej oraz odbyła się uroczystość otwarcia stałego kina.
W Mrągowie rozpoczęła swą działalność Zasadnicza Szkoła Zawodowa.
Jan Jaskólski zostaje starostą mrągowskim. Urząd pełni do 1948.

Powstaje w Mrągowie Spółdzielnia Pracy "Galanteria Drzewna"

1948  Dnia 3 stycznia w Wyszemborku pojawiła się banda Ukraińskiej Powstańczej Armii.
W maju w Powiecie Mrągowskim wybucha epidemia malarii.
Zorganizowano w Mrągowie Zakład Oczyszczania Miasta.
Wyprodukowano pierwsze meble w Mrągowie, w przebudowanym i wyremontowanym zdewastowanym tartaku przy ulicy brzozowej.
Bronisław Zarzycki zostaje starostą mrągowskim.
W grudniu odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Prezydium PRN.

Zorganizowano w Mrągowie Zakład Oczyszczania Miasta.

1949  Powstał pierwszą Spółdzielnię produkcyjną w powiecie, w olszewie. początkowo zrzeszał 194 członków, którzy gospodarowali na 194 ha.

W Mrągowie powstała Robotnicza Spółdzielnia Pracy Tkacko-Dziewiarskiej "Krosno", która w 1969 roku przemianowano na Spółdzielnię Pracy Dziewiarskiej "Polan".

Z inicjatywy Ligi Kobiet powstała Robotnicza Spółdzielnia Pracy Krawiecko-Bieliźniarskiej "Mrągowianka". W 1955 roku zmieniono nazwę na Spółdzielnię Pracy Krawiecko-Bieliźniarskiej im. Hanki Sawickiej.

1950  W Mikołajkach założono Szkołę Ludową.
Zygmunt Brzezinki przestaje być starostą mrągowskim.
Zlikwidowany podział adm. publicznej na państwowa i samorządową. Starostwo-przejęła prezydium powiatowych rad narodowych, miasta i gminy-prezydia miejskie i gminne rady narodowe. Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej został Zbigniew Potempa.
Dnia 24 sierpnia zmarł w Szwajcarii urodzony w Pieresławku w roku 1887 pisarz Ernst Wiechert.
W Mikołajkach powstała Spółdzielnia Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego "Tkanina"

1951  W Mrągowie uruchomiono Dom Kultury Dzieci i Młodzieży.

1954  Zbigniew Tomczyk zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej.

1957  Została powołana w Mrągowie Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, która zaczęła funkcjonować już od 1946 roku jako zakład Zjednoczonia Przemysłu Mleczarskiego.
Została powołana w Mrągowie Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska.
Przejecie pałacu w Sorkwitach przez Zakład Budowy Traktorów "Ursus".

1958  Leon Piaskowski przestaje być Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. Następcą zostaje Eugeniusz Tegler, który sprawuje urząd do 1959.

1959  Marian Piwoński zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, urząd pełni do 1968.

1963  W Mrągowie uruchomiono komunikację autobusową na trasie Marcinkowo – Dworzec – Szpital Powiatowy.
Dnia 22 września oddano do użytku Powiatowy Dom Kultury (obecne Centrum Kultury i Turystyki) w Mrągowie.

Rozpoczeto budowę os. Parkowego.

1966  W dniu 22 lipca oddano do użytku budynek dworca kolejowego.

1968  Stefan Oniszczuk zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, urząd pełni do 1971.

W Pieckach uruchomiono Topialnię Serów.

Zbudowano w Mrągowie przy ul. Lubelskiej zakład Spółdzielni Pracy "Galanteria Drzewna".

W Mrągowie zastąpiono uliczne lampy elektryczne na jarzeniowe oraz rtęciowe.

1969  Otworzono w Mrągowie Muzeum Ziemi Mrągowskiej.

1971  Ryszard Szyrmer zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej.

W Mrągowie mieszka ok. 13 500 osób.

1972  Wybudowano w Mrągowie promenadę spacerową wokół j. Czos oraz osuszono tereny j. Magistrackiego Dużego.

1973  W dniu 8 października oddano nowy budynek Spółdzielni Pracy Krawiecko-Bieliźniarskiej im. Hanki Sawickiej. przy ul. Wolności.

1975  W całym kraju następuje likwidacja Powiatów.

1977  W grudniu został utworzony Mazurski Park Krajobrazowy.

1978  W Mrągowie nad j. Juno zbudowano oczyszczalnię ścieków. Gazyfikacja Mragowa.

1980  Otwarcie zakładu włókienniczego „Warmia” (początek budowy w 1973 r.)

1987  Budowa największego i najnowocześniejszego Zakładu Mleczarskiego z regionu w Mrągowie

1998  Starostą zostaje Ryszard Soroko. Urząd pełni do 2002.
      2 maja odsłonięto popiersie Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza przed Urzędem Miasta

2002  Dnia 4 lipca huragan niszczy wschodnią część Puszczy Piskiej. Zniszczeniu uległo ok. 20 tys ha z ogólnej liczby 84 tys ha.