Powiat bartoszycki położony jest w województwie warmińsko-mazurskim. Od strony północnej graniczy z obwodem kaliningradzkim, od wschodu z powiatem kętrzyńskim, od południa z powiatem olsztyńskim i lidzbarskim, a od zachodu z powiatem braniewskim. Na terenie powiatu znajduje się międzynarodowe przejście graniczne z Rosją w Bezledach.

Bartoszyce to miasto powiatowe leżące na Nizinie Sępopolskiej w dolinie rzeki Łyny. Posiada wielowiekową historię i tradycję, łączącą w sobie wpływy polskie, niemieckie i wschodnie. Na uwagę zasługują zabytki architektury świeckiej, budowle neogotyckie, przykłady barokowej snycerki, czy w końcu obiekty z epoki oświecenia, które zadziwiają i zachwycają, a na które można się natknąć podążając urokliwymi ulicami miasta. To dynamicznie rozwijające się miasto z 7-wiekową historią i tradycją, pierwsze miasto Rzeczypospolitej i Zjednoczonej Europy na osi Północ-Południe, łączącej stolicę państw nadbałtyckich – Estonię, Łotwę poprzez Kaliningrad, stolicę Warmii i Mazur – Olsztyn z Warszawą. Urokliwe miasteczko przecina wstęga rzeki Łyny, zdążająca w kierunku Kaliningradu – dawny szlak bursztynowy. Wielokulturowość regionu ma swoje odzwierciedlenie w tradycjach sztuki kulinarnej propagowanej corocznie podczas festynu organizowanego w ramach Kulinarnego Dziedzictwa Regionu Bartoszyckiego.

Zabytki Bartoszyc:
- Stare Miasto z XIV wieku o bardzo dobrze zachowanym układzie urbanistycznym.
- duży, bazylikowy kościół św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej Częstochowskiej powstawał etapami w XIV-XV wieku. Górna część wieży pochodzi z 1732 roku, neogotycka kruchta z 1882 roku. Z bogatego wyposażenia wnętrza przetrwała po pożarze w 1945 roku wielka późnogotycka rzeźba „Ukrzyżowanie” z początku XVI wieku.
- jednonawowy gotycki kościół św. Jana Chrzciciela z XV wieku w północnej części miasta.
- Kościół św. Brunona wybudowany w latach 1882 – 1883, był pierwszą świątynią katolicką w Bartoszycach
- dobrze zachowany budynek Dawnego Browaru przy ulicy Kopernika. Obecnie mieści się tu obiekt gastronomiczny.
- Cmentarz wojenny z I wojny światowej z 1914 roku.
- Gotycka Brama Lidzbarska z początku XV wieku, przebudowana w XVIII wieku oraz pozostałości murów obronnych z XV wieku
- cennym zabytkiem archeologicznym są pozostałości miejskich murów obronnych z XIV wieku
- Spichlerze zbożowe nad Łyną z XVII i XIX wieku.
- Kamienne baby (Baby pruskie) w Bartoszycach popularnie nazywane "Bartkami". U zbiegu ulic Bohaterów Warszawy i Marii Curie-Skłodowskiej w Bartoszycach stoją dwa kamienne posągi. Mniejszy z nich to Gustebalda, według legendy pruska księżniczka zamieniona w kamień. Trzeba mieć dużą wyobraźnię, aby w niekształtnym głazie dostrzec damską sylwetkę. W znacznie większym od Gustebaldy Bartku bez trudu rozpoznamy sylwetkę mężczyzny w hełmie lub spiczastej czapce na głowie, dzierżącego w dłoni róg. Te posągi, zwane też „babami”, należą do najstarszych zachowanych rzeźb w Polsce. Przypuszcza się, że mogły powstać nawet w I tysiącleciu naszej ery. Nie znamy powodów, dla których anonimowy Prus, używając prostych narzędzi, mozolnie wykuł w twardej skale dzieła o tak prostej formie. Może były to posągi-strażnicy granic, a może obiekty kultu? Z braku historycznych wiarygodnych źródeł pytanie to pozostanie bez odpowiedzi.
Jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych Bartoszyc jest Park Elizabeth, który znajduje się u podnóża Góry Zamkowej. Na terenie parku, oprócz ścieżek pieszo-rowerowych, zauważyć można staw w kształcie serca, w zakolu rzeki Łyny. Miejsce to jest częściowym odwzorowaniem i kontynuacją przedwojennego parku. Obejmował teren liczący 2,78 ha wraz z nadrzecznymi alejkami, stawem, mostem, obiektami sportowymi i kawiarnią.
Miasto w średniowieczu było otoczone murami. Zburzonego zamku nigdy nie odbudowano w pierwotnej postaci i wiele wieków potem trwał on, jako ruina, będąca własnością książąt pruskich. W niedziele i święta, życie towarzyskie skupiało się w Parku Elizabeth, u podnóża Starosława (Góra Zamkowa z ruinami zamku), gdzie znajdowały się obiekty sportowe, stawek w kształcie serca oraz ciąg spacerowy wzdłuż Łyny, obok stadionu sportowego, prowadzący aż do mostku na Łynie, który znajdował się na wysokości lasu miejskiego. W lesie funkcjonowała leśna kawiarnia, gdzie można było uczestniczyć w festynie lub odpocząć po męczącym, długotrwałym spacerze. Te piękne spacerowe trakty już nie istnieją i pozostają tylko we wspomnieniach dawnych mieszkańców.

Warto zajrzeć do Stadniny koni w Liskach w gminie Sępopol. Stadnina powstała w 1947 roku i długo była największą w powojennej Polsce. Hodowla koni w Liskach nastawiona jest głównie na rasę wielkopolską, z pełnymi rodowodami. Tradycją stała się produkcja koni sportowych odnoszących znaczące sukcesy w kraju i poza jego granicami.

Nieopodal, ok. 20 km na południe od Bartoszyc znajduje się Bisztynek. Nazwa miasta wiąże się z największym głazem narzutowym na Warmii i Mazurach o obwodzie 28 m i wysokości 3 m, znajdującym się w pobliżu cmentarza. Nazwano go „Diabelskim kamieniem”, gdyż został ponoć porzucony w tym miejscu przez czarta. Według legendy, diabeł został ojcem chrzestnym syna ubogiego szewca z Bisztynka. W zamian chłopiec, po ukończeniu nauk, miał być mu oddany pod opiekę. Nieświadomi, z kim zawierają umowę, rodzice wykształcili syna na księdza. W dniu, kiedy odprawiał swoją pierwszą mszę, diabeł miał bardzo pilną pracę – przenosił głaz z Afryki. Ze złości, że nie zdążył przed wyświęceniem chłopca na księdza i stracił jego duszę, diabeł porzucił swój ładunek właśnie w Bisztynku. Podobno po dziś dzień „Diabelski kamień” posiada magiczną moc.

Prócz monumentalnego pomnika przyrody nieożywionej, cennymi zabytkami XIV-wiecznego miasta jest:
- gotycki kościół farny pw. św. Macieja Apostoła i Przenajświętszej Krwi Chrystusowej, z końca XIV wieku. Trójnawową świątynię przebudowano w XVIII wieku, nadając bryle cechy barokowe.
- kościół cmentarny pw. św. Michała z drewnianym stropem i klasycystycznym wyposażeniem, wybudowany w latach 1618-1632, z dobudowaną wieżą i zakrystią w 1892 roku.
- kościół poewangelicki z II połowy XIX wieku, odbudowany po zniszczeniach w 1945 roku
- plebania pseudogotycka z końca XIX wieku
- gotycka Brama Lidzbarska z lat 1481-1547, przebudowana w stylu barokowym w XVIII wieku.
- zabytkowe domy i kamieniczki z XIX i XX wieku.

W niedalekiej odległości od Bartoszyc, blisko granicy z Rosją, znajduje się Górowo Iławeckie, które jest położone malowniczo na wzgórzach nad Młynówką i Jeziorem Garncarskim.
Do ważniejszych zabytków Górowa Iławeckiego należą:
- ratusz gotycko – eklektyczny z XV wieku, przebudowywany w XVII wieku i w latach 1846–1847. Pod ścianą ratusza od strony zachodniej wmurowano tablicę, która upamiętnia egzekucję z 1686 roku. Spalono wówczas na stosie kobietę oskarżoną o czary, mieszkankę wsi Augany, położonej kilkanaście kilometrów na północny zachód od Górowa.
- Dużą osobliwość skrywa wieża ratuszowa. Znajduje się tu miejski zegar zbudowany w XVIII wieku. Jego stary mechanizm o dziwo działa, dzięki czemu górowski zegar miejski należy do nielicznych w Polsce sprawnych i dokładnie odmierzających czas. Zegar za pomocą sprzężonego z nim młota kościół dzwonu głośno uświadamia całej okolicy upływ czasu, bijąc o pełnych godzinach. Dzwon znajdujący się w wieży pochodzi z Królewca. Odlano go w 1692 roku.
- Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa – wybudowany jest w stylu neogotyckim, pochodzi z 1895 roku
- Cerkiew greckokatolicka Podwyższenia Krzyża Świętego, która pochodzi z XIV wieku. Jest to dawny kościół ewangelicki. Do cerkwi przylega smukła XV-wieczna wieża.
- fragmenty murów miejskich z XV wieku
- Wieża ciśnień z 1900 roku
- 20 zabytkowych kamieniczek z XIX i z początku XX wieku, w centrum miasta
- Zabytkowy cmentarz żydowski
- unikatowe Muzeum Gazownictwa
- Dom, w którym w 1807 roku nocował Napoleon Bonaparte
- Dawny kościół z 1367 roku z późniejszą wieżą – obecnie cerkiew greckokatolicka z ikonostasem i ozdobiona polichromią współczesnego artysty Jerzego Nowosielskiego.
W Górowie Iławeckim znajduje się jedno z dwóch Liceów Ogólnokształcących w Polsce (także w Przemyślu) z ukraińskim językiem nauczania. W liceach w Legnicy i Białym Borze jest on jedynie przedmiotem nadobowiązkowym.
Gazownię w Górowie Iławeckim uruchomiono w 1908 roku. Produkowała gaz miejski uzyskiwany drogą przeróbki węgla kamiennego w piecach gazowniczych. Zakład pracował do 1992 roku. W 1994 roku otwarto unikalne Muzeum Gazownictwa, w którym można zobaczyć, jak funkcjonowały stare gazownie, obecnie szybko i często bez śladu znikające z pejzażu polskich miast.
W gminie Górowo Iławeckie, przy granicy z Rosja, znajduje się wieś Żywkowo. Jest to najpopularniejsza z polskich tzw. "bocianich wsi". Miejscowość zamieszkuje ok. 160 bocianów białych w 42 gniazdach. Ptaki obserwować można ze specjalnej ambony widokowej. Na dachach niektórych gospodarstw znajduje nawet po kilka gniazd.

Sępopol położony jest blisko granicy z Rosją, nad rzekami Łyna i Guber na Nizinie Sępopolskiej.
Zabytki Sępopola:
- gotycki kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z XIV wieku
- fortyfikacje miejskie, w tym baszta gotycka II połowy XIV wieku
- klasycystyczne domy i kamieniczki z XIX i z początku XX wieku
- dawny spichlerz z XVIII i XIX wieku
- staropruskie "grodzisko", zwane obecnie potocznie "kaczym dołkiem"
- secesyjna wieża ciśnień z 1912 roku

Wieś Szczurkowo położona jest na granicy polsko-rosyjskiej, na północ od Bartoszyc. Znana jest jako „wieś bociania”, ponieważ występuje tam bardzo dużo skupisk bocianich gniazd. Pomiędzy największymi koloniami bocianimi został stworzony "Warmińsko-Mazurski Bociani Szlak". Szczurkowo zalicza się do tego szlaku.

Niedaleko od Bartoszyc, w Galinach, znajduje się Zespół pałacowy rodu Eulenburgów Wybudowany został w 1589 roku w stylu renesansowym dla barona Botho zu Eulenburga, jako siedziba pruskiego rodu szlacheckiego von Eulenburg. Kompleks budynków pałacowych leży w urokliwym ogrodzie nad sztucznym rozlewiskiem rzeki Pisy. Obok pałacu zachowały się zabudowania folwarczne: oficyna, spichlerz z 1745 roku, brama pałacowa.
Z innych zabytków zachowały się m.in.:
- Gotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, wybudowany ok. 1388 roku
- plebania z 1677 roku

Łabędnik to mała wieś położona wśród równinnych pól. Istniała już w II połowie XIV wieku. Pałac w Łąbędniku w latach 90-tych został gruntownie wyremontowany i dzisiaj stanowi własność prywatną. Zespół pałacowy składa się z pałacu, parku krajobrazowego oraz licznej zabudowy gospodarczej. Neobarokowy pałac otacza zespół parkowy oraz niewielki sad z jabłoniami. Zamieszkiwany był przez ród von der Groeben, który wybudował go na przełomie XVII/XVIII wieku.

Zabytki w Łabędniku:
- niewielki gotycki kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej z końca XIV wieku. Bardzo dobrze zachowany, jako jeden z nielicznych zachował charakter dawnego kościoła dworskiego.