Koszary wojskowe w Mrągowie to ciekawy zespół zabytkowych neogotyckich budynków. Jak doszło do ich zbudowania? Dlaczego koszary w pobliskim Biskupcu są do mrągowskich tak bardzo podobne? Zapraszamy do lektury artykułu, który da odpowiedzi na te pytania!
Jest on wolnym tłumaczeniem artykułu „Sensburg als Garnisonstadt. Weg und Schicksal der verschiedenen Truppenteile/Mrągowo jako miasto garnizonowe. Droga i losy różnych oddziałów” H. Wöhlermanna, który ukazał się w 33. Sensburger Heimatbrief w roku 1988. Jako mniej interesujące dla polskiego czytelnika pominięto znaczne fragmenty losu jednostek podczas I wojny światowej. By ułatwić orientację w nazewnictwie miast używa się w artykule powojennych nazw.
 |  |  |
Pod koniec XIX wieku Prusy Wschodnie zagrożone były od wschodu i południa przez Rosję. Napięcie wzrastało, wypowiedziano umowę o nieagresji, w polityce zagranicznej Rosja oparła się o Francję. Wszystko to skłaniało sztab do wzmocnienia siły militarnej w Prusach Wschodnich.
Biorąc pod uwagę dostępne środki sztab główny z Ministerstwem Wojny podjął decyzję o utworzeniu II Korpusu Armii w Prusach Wschodnich. Które odcinki granicy były wtedy szczególnie zagrożone? Po długich rozmowach ustalono, że stary wschodniopruski I Korpus Armii będzie bronił wschodniej i południowej granicy. Nowy zaś XX Korpus Armii stacjonujący w środku Prus Wschodnich bronić miał mniej zagrożonego południowo-zachodniego odcinka granicy. Poszukując nowych miejsc rozlokowania garnizonów wybrano także Mrągowo.
Decyzja ta sprawiła, że to małe miasteczko zostało wyrwane z marazmu. W południowej części miasta, w pobliżu Blockberg (górna część obecnego osiedla Grunwaldzkiego) i jeziora Czos zaczęto od 1898 roku wznosić olbrzymie budynki koszarowe. Najpierw zbudowano zastępcze budynki zakwaterowania, które zostały zajęte przez 146. Mazurski Regiment Piechoty. Wraz z utworzeniem nowych formacji: 146. i 147. Mazurskich Regimentów Piechoty oraz 150. i 151. Warmińskich Regimentów Piechoty utworzono nową dywizję, która stała się częścią XX Korpusu Armii.
 |  |  |
W dniu 31 marca 1897 roku, wydzielając z niektórych regimentów żołnierzy włączono ich do nowo utworzonego 151. Regimentu Piechoty. Stacjonował on początkowo w Wittenberdze i Neu-Rupinie. Należał do brandenburskiego III Korpusu Armii. Już w roku 1898 przeniesiono Regiment do Olsztyna (Allenstein) i przydzielono do I Korpusu Armii Wschodniopruskiej.
Formowanie jednostek zakończono w 1909 roku, kiedy to Regiment z Olsztyna wraz ze sztabem oraz I i III Batalionem ulokował się w Mrągowie (Sensburg) a II Batalion w Biskupcu. Nie było okna w tych miastach, w którym nie powiewałaby flaga. Ulice była zapełnione gapiami, którzy przyjaźnie witali „swoich” żołnierzy. Starosta, burmistrz i inni prominentni mieszkańcy miasta i powiatu w powitalnych wypowiedziach dawali wyraz swojemu zadowoleniu. Siły zbrojne w sposób zdyscyplinowany zajęły koszary. Od tego momentu wojsko kształtowało obraz miasta i regionu. Nastąpił szybki wzrost gospodarczy.
 |  |  |
W 1912 roku z I Korpusu Armii wyodrębniono 2. Oddział 151. Warmińskiego Regimentu Piechoty, który został przydzielony do XX Korpusu Armii. W ciągu niecałych 2 lat, już w 1914 roku Regiment musiał się sprawdzić w boju.
Czerwiec 1914 roku był piękny. Dla 2. Oddziału 151. Warmińskiego Regimentu Piechoty w Mrągowie i Biskupcu czas upływał zwyczajnie na placach ćwiczebnych. Regiment się rozrósł, gdy przyłączono żołnierzy z Prus Wschodnich, Brandenburgii i Berlina. Stał się silnym oddziałem. W dniu 18 czerwca 1914 strzałami w Sarajewie rozpoczęła się I wojna światowa.
Po tygodniach nieznośnego napięcia w dniu 30 czerwca 1914 przyszedł do Mrągowa rozkaz dla 37. Dywizji, by zabezpieczyć odpowiednie odcinki graniczne lasów i jezior. Żegnane przez mieszkańców bataliony z Mrągowa i Biskupca opuściły swoje garnizony. Bez przeszkód odbyło się zajmowanie stanowisk obronnych w okolicach Rucianego, Starej Ukty, przesmyku w Mikołajkach, jak również linię obrony pomiędzy (Kunzheim) i Biesowem (Gr. Bössau) a linią kolejową Parleza Wielka – Górowo (powiat olsztyński). Gdy tylko zajęli pozycję przyszła wiadomość o zagrożeniu wojennym. Nie było więc wątpliwości, że wojna niedługo się rozpocznie. Dnia 1 sierpnia 1914 roku ogłoszono rozkaz mobilizacji. W Mrągowie i Biskupcu panowała ożywiona atmosfera. Nigdy wcześniej na ulicach nie było tyle ludzi. Powracający rezerwiści, napływający rekruci oraz chętni kierowali się w stronę koszar. Dało się odczuć entuzjazm wszystkich.
Początkowo 2. Warmiński Regiment Piechoty bronił pozycji na granicy. Po przeprowadzonym wkrótce przeformowaniu armii Regiment stał się częścią XX Korpusu Armii, 37 Dywizji, 3 Brygady Piechoty ze swoimi 4 Regimentami po reformie z 1897 roku.
Od 20 sierpnia 1914 roku Armia Narew generała Samsonowa zbliżyła się do linii obronnych Kętrzyn – Jeziorany a Armia Niemen generała Rennenkampfa chciała przedrzeć się pod Gusiewem (Gumbinnen) na zachód. Głównodowodzący 8. Armią Pruską generał Prittwitz chciał początkowo wycofać się za Wisłę. Pozostawiono by wtedy Prusy Wschodnie Rosjanom. Cesarz się nie zgodził. Wezwał do siebie generała piechoty Paula von Hindenburga i przekazał mu dowództwo 8. Armii.
Mistrzowsko przegrupował on armie tak, że na północy nie było właściwie obrońców. Większość żołnierzy przewożona pociągami skierowana została na południowy odcinek granicy. Mrągowska 151. Dywizja Piechoty, działająca w ramach 37. Dywizji zajęła pozycje naprzeciwko Rosjan wkraczających od Nidzicy.
W bitwie pod Tannenbergiem Niemcy odnieśli zwycięstwo. Następnie przetransportowano wojsko na północ, gdzie pobito armię Rennkampa. Prusy wschodnie zostały ocalone.
W dniu 11 listopada 1918 umilkły działa. I wojna światowa skończyła się porażką Niemiec i Austrii.
W dniu 29 grudnia 1918 roku niewielka część 151. Dywizji Piechoty wróciła do Mrągowa. Niewielka, bo żołnierze pochodzący z Brandenburgii, z nad Renu zostali skierowani do domów.
W Mrągowie, jak w innych miejscowościach powstała żołnierska rada rewolucyjna, składająca się z 25 osób z własnymi oddziałami obrony ludowej. Została ona pokonana przez przybyłych żołnierzy.
Nowo wydzielony z 151. Regimentu Piechoty, Batalion Eike operował w okolicy Ukty. Powstrzymał on działania rewolucyjne dwóch oddziałów „obrony ludowej”. Jako I Batalion „Regimentu Reinicke” udał się on do Wielbarka (Willenberg) by tam bronić granicy z Polską. Reszta Regimentu stacjonowała w Mrągowie. W dniu 1 czerwca 1919 został on rozwiązany. Koszary mrągowskie miały służyć innym celom (Szkoła Policyjna).
 |  |  |
Sformowany z 151. Regimentu Batalion Eike został wkrótce włączony jako 39. Regiment Piechoty do I Batalionu Reichswery. Stacjonował w Biskupcu. Następcą 151. Regimentu został w dniu 1 stycznia 1921 roku 4 Batalion Karabinów Maszynowych z Olsztyna, który był częścią I Batalionu 2. Pruskiego Regimentu Piechoty.
Przeczytaj też artykuł: Historia mrągowskich koszar
