Podczas zwiedzania Mrągowa, warto zwrócić uwagę na architektoniczne zdobienia fasad zabytkowych kamienic, które cechują się różnymi stylami architektonicznymi. Na mrągowską różnorodność stylistyczną duży wpływ miał czas dynamicznego rozwoju miasta na przełomie XIX i XX wieku. Był to dłuższy okres pokoju w Europie, w czasie którego Niemcy, po zjednoczeniu w 1871 roku, dynamicznie się modernizowały. Mrągowo, ówczesny Sensburg, od kilkudziesięciu lat był miastem powiatowym (1818r), które w 1898 roku doczekało się połączenia kolejowego z Olsztynem (ówczesnym Allensteinem). Nowinki stylistyczne napływały do regionu Warmii i Mazur (Prus Wschodnich) z pewnym opóźnieniem, tak więc większość kamienic nie posiada stricte jednoznacznych cech danego stylu.
Mrągowo jako niezbyt duże i zamożne miasto nie mogło pozwolić sobie na „wielką architekturę”. Fakt ten istotnie wpłyną na obecny całokształt mrągowskiej zabudowy. Dlatego też, większość kamienic posiada detale architektoniczne nawiązujące do różnych epok stylowych i są na miarę małego miasta powiatowego.
Centrum, pod koniec II wojny światowej, zostało w dużym stopniu zniszczone, chociaż porównując je z innymi mazurskimi miastami jak Kętrzyn czy Giżycko, można w Mrągowie poczuć klimat małego wschodniopruskiego miasteczka. Zniszczeniu uległy miedzy innymi takie budynki jak dwa hotele (Deutsches Haus, Mazovia), rzędy kamienic na obecnym placu Jana Pawła II, budynki przy obecnym placu przy ul. Żeromskiego czy miejsce fontanny ”Kormoran” przy j. Magistrackim, itd. Jednak w zabytkowym centrum Mrągowa można znaleźć kilka budowli jednoznacznie cechujących się określonym stylem. Są to, przede wszystkim kamienice secesyjne, neoklasycystyczne i budynki użyteczności publicznej, takie jak szkoła czy szpital w stylu neogotyckim. Występują także kamienice o mieszance stylowej - eklektyczne lub nawiązujące stylem do wcześniejszych epok tzw. historyzujące. Na mrągowskich ulicach możemy również doszukać się kamienic pseudo stylowych pochodzących z XX wieku. Ciekawymi elementami wyróżniającymi miasto na tle innych są oryginalne poręcze balkonowe, czy też drewniane, rzeźbione drzwi z imitacjami elementów okuciowych. Wprawdzie Mrągowo nie dysponuje zabytkami wysokiej klasy, ani nie posiada pomników kultury rangą dorównujących takim miastom jak Toruń, Wrocław, Kraków czy Poznań, jednak warto zatrzymać się na chwilkę wypatrując ciekawych detali stylistycznych.
SECESJA
Rozpoczynając spacer od kamienic secesyjnych przy ulicy Warszawskiej, warto zwrócić uwagę na fasadę kamienicy pod numerem 51, która ornamentyką nawiązuje do stylu secesyjnego. Znajduje się tu filia Warmińsko- Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej. Kamienica powstała pod koniec XIX wieku. Styl secesyjny miał stanowić próbę nowego stylu nie nawiązującego do historii, ale wyłącznie do natchnień twórcy, architekta. Secesja cechowała się formą abstrakcyjną o bardzo bogatej ornamentyce. Architektura budynków nawiązywała do romantyzmem, elementami neoromańskimi i neogotyckimi. Wśród tak bogatej ornamentyki secesyjnej przeważały motywy roślinne, maski, postacie, formy przypominające draperie. Elewacje budynków posiadają miękką, płynnie przechodzącą w inne elementy powierzchnię.
 |
| Ornament gruby okuciowy połączony z liśćmi i kwiatem akantu na fasadzie budynku przy ulicy Warszawskiej 51 |
Budynek obecnej biblioteki pedagogicznej posiada miękko opracowane łuki okienne, modyliony, ornamenty roślinne. W oknach balkonowych występuje ornament kwiatowy z kartuszem po środku. Na rogach budynku znajdują się kolumny proste i krótkie z entazis. W połaciach dachu znajdują się niewielkie, aczkolwiek przykuwające uwagę lukarny przykryte
hełmami ze sterczyną.
Warto wejść w ulicę Chopina, by zobaczyć kamienicę secesyjną znajdującą się przy ulicy Roosevelta 20. Kamienica wybudowana została w 1918 roku. Budynek został zbudowany na planie litery L, jest to kamienica narożna mieszcząca się dokładnie przy skrzyżowaniu ulicy Chopina i Roosevelta. Budynek posiada żeliwny balkon ażurowy, ozdobiony na narożach liśćmi akantu. Tego typu balkony występują u większości mrągowskich kamienic, są one bardzo charakterystyczne dla okresu XIX i XX wieku. Ciekawym rozwiązaniem architektonicznym rogu kamienicy jest wykusz zakończony lukarną. Elementem oddającym secesyjny wygląd kamienicy są fragmentaryczne opaski okienne. Kamienicę zarówno na ulicy Chopina, jak i Roosevelta wieńczą dwie rozbudowane opaski okienne. Lukarny, nadają wznioślejszego wyrazu budowli.
 |
| Kamienica przy ulicy Roosevelta 20 |
Kolejnymi secesyjnymi kamienicami przy ulicy Warszawskiej są kamienice pod numerem 8 i 10.
 |  |
| Kamienica na ulicy Warszawskiej nr 8 | Kamienica na ulicy Warszawskiej nr 10 |
Kamienica nad numerem 8 wybudowana w 1920 roku, posiada charakterystyczne dla secesji szerokie okna i balkony. W górnej części budynku na najwyżej położonym balkonie występuje ornament płaski, historyzujący, który przypomina zamkowe blanki. Nad frontowymi drzwiami znajdują się dwa płaskie modyliony z reliefem niedźwiedzia, który sięga wysoko po miód pszczeli, znajdujący się w ulu na drzewie po drugiej stronie drzwi. Jest to z pewnością nawiązanie do dawniej najpopularniejszego mazurskiego trunku, czyli Bärenfangu (Niedźwiedziówki), który był tam często serwowany. Znajdowała się tu bowiem znana restauracja „Hohenzollern”. Co ciekawe duże okna wystawowe są oryginalne!Kamienica posiada również ciekawe zwieńczenie, przykryte dachem w kształcie trójkątnego wybrzuszonego hełmu.
Kamienica znajdująca się po lewej stronie, pod numerem 10 zawiera na całej frontowej części ryzalit pionowy, okna zwieńczone łukiem eliptycznym. Najbardziej przykuwającym i zarazem charakterystycznym elementem budynku jest balkon w formie podkowy z ryzalitem, znajdujący się w części zwieńczenia. Przypomina on kształtem podkowę. Budynek został zbudowany jako filia banku, być może podkowa miała przynosić szczęści? Podążając dalej w kierunku secesyjnych kamienic należy się udać na ulice Plac Kajki 6 i Dolny Zaułek 1.
 |
| Kamienica przy ulicy plac Kajki 6 |
Na fasadzie budynku nr 6 przy ulicy Plac Kajki występują typowe secesyjne opaski okienne, które opracowane są płynnie i miękko. Pomiędzy otworami okiennymi występują wypukłe płyciny. Kolejnym ciekawym elementem, często pojawiającym się w kamienicach jest ceglany mur w wątku kowadełkowym. Narożna wieża przykryta łuskowym hełmem ze sterczyną dodaje fasadzie kamienicy innego, indywidualnego wyglądu.
 |
| Opaski okienne, kamienica przy ulicy Plac Kajki 6 |
Kamienica na sąsiedniej ulicy Dolny Zaułek posiada prostszą budowę fasady, zawiera natomiast w płyciznach pod eliptycznymi łukami ornament kwiatowy.
 |
| Kamienica Dolny Zaułek 1, ornament kwiatowy z kartuszem w środku |
 |
| Kamienica Dolny Zaułek 1 |
 |
| Ornament kwiatowy z kartuszem w płycinie, Dolny Zaułek 1 |
Kamienica przy ulicy Ratuszowej pod numerem 14 zbudowana została w 1904 roku. Nawiązuje do stylu secesyjnego jak większość mrągowskich kamienic, szerokimi okiennymi opaskami. Także ornamentem geometrycznym jak i wieżą z ośmiokątnym hełmem. Fasada na przemian otynkowana i pokryta czerwona cegłą może w pierwszym odbiorze sugerować że jest to budynek neogotycki. Wieżyczka zwana jest Wieżyczką Rabina.
 |
| Kamienica przy ulicy Ratuszowej 14 |
Na następnej ulicy Królewieckiej znajdują się dwie kamienice z elementami secesyjnymi pod numerem 23 i 25.
 |
| Kamienice przy ulicy Królewieckiej nr 23 i 25 |
Elementami wskazującymi na styl secesyjny są balkony z rozszerzonymi łukami eliptycznymi, obok znajdujące się geometryzujące wypukłe balkony w kształcie połowy ośmiokąta foremnego, a także zwieńczenie tympanonem, w którym znajduje się z łukowato zakończone okno. Kamienica pod numerem 25, sąsiednia zawiera dwa żeliwne balkony ażurowe z narożami w postaci liści akantu i kwiatami zdobiącymi kratkę. W części przyziemia występują łuki w kształcie tzw. oślego grzbietu. Łuki okrągłe wieńczą okna w części pierwszego i drugiego piętra. Ornament kwiatowy występuje jako zdobienie drzwi frontowych.
NEOKLASYCYZM
Neoklasycyzm stał się opozycją dla romantyzmu, trwał od drugiej połowy XVIII do pierwszej polowy XIX wieku. Styl nawiązywał do epoki starożytnej Grecji i Rzymu, a także do sztuki włoskiego renesansu. Neoklasycyzm wyznaczał sobie we współczesnym świecie na nowo cele, czyli do poszukiwanie porządku, równowagi i harmonii w ogólnie pojętej sztuce.
Kamienica przy ulicy Roosevelta 31 zawiera w frontalnej elewacji detale architektoniczne nawiązujące do klasycyzmu. Wejście do budynku ozdabia portal wsparty na kolumnach, pilastrach wbudowanych w mur kamienicy.
 |
| Kamienica przy ulicy Roosevelta 31 |
Kolejnym charakterystycznym elementem dla tego stylu jest tympanon w zwieńczeniu fasady, a także naczółki nad otworami okiennymi w formie trójkątnej i łukowatej.
Następną kamienicą mrągowską, neoklasycystyczną jest kamienica przy ulicy Kościuszki 1 z drugiej połowy XIX wieku. Bardzo ciekawym detalem kamienicy jest ornament z liśćmi dębu znajdujący się w płycinach nad oknami, które wieńczy naczółek lukowy. Zaś w naczółku lukowym znajdują się głowy ozdobne aniołków otoczone mięsistym liściem akantu. Część przyziemia jak i wyższych kondygnacji jest pokryta boniowaniem.
 |  |
| Kamienica przy ulicy Tadeusza Kościuszki 1 | Zwierzęca maska, kamienica przy ul. Kościuszki 1 |
 | |
| Płycina z ornamentem liści dębu i głowa aniołka otoczonego liśćmi akantu w naczółku łukowatym | |
Obok kamienicy numer 1 przy ulicy Kościuszki znajduje się bardzo podobna, jeżeli chodzi o ornamentykę kamienica przy rogu ulicy Mickiewicza i Kościuszki. Fasada w górnych kondygnacjach pokryta jest cegłą w wątku kowadełkowym. Dolna część jest boniowana. Nad oknami znajdują się naczółki łukowate i trójkątne.
 |  |
| Kamienica przy rogu Mickiewicza i Kościuszki | Kamienica przy rogu ulic Kościuszki i Mickiewicza |
Na rogu kamienicy nad głównym wejściem umieszczono typowy balkon o podobnym charakterze jak w innych secesyjnych kamienicach. Balkon jest niewiele mniejszy od pozostałych, ma szeroką kratkę żeliwną i ozdobiony jest standardowo kwiatami akantu na rogach. W naczółkach znajdują się dekoracje kwiatowe.
 |
| Maska, kamienica przy rogu Mickiewicza i Kościuszki |
Neoklasycystyczna kamienica przy ulicy Żeromskiego nr 7. Kamienica charakteryzuje się murowanym balkonem ze zdobieniem rombowym. Okno balkonowe cechuje się szerokim łukiem epileptycznym. Samo okno balkonowe jest drobno dzielone w formie kraty złożonej z rombów. Pozostałe okna są prosto dzielone bez ozdobników. Zwieńczenie kamienicy jest w formie tympanonu. W fasadzie kamienicy przeważa ład i harmonia, prosta budowla bez dużej ilości elementów architektonicznych.
 |
| Kamienica przy ulicy Żeromskiego 7 |
Kamienica przy ulicy Królewieckiej nr 7 prosto zdobiona, zachowująca ład i porządek typowy dla neoklasycyzmu. Nad oknami w drugiej kondygnacji znajdują się naczółki zamknięte trójkątnie i łukowato. Nad oknami znajdują się oryginalne ornamenty z liśćmi klonu. Zwieńczenie kamienicy zakończone jest pinaklem. Elementem wartym uwagi są drzwi frontowe zdobione kimationem, po środku wyrzeźbiono agrafy udekorowane liściem akantu.
Kolejnymi kamienicami wartymi uwagi są kamienice pod numerami 16 AB i 18 A przy tej samej ulicy. Obie kamienice charakteryzują się naczółkami klasycystycznymi w formie trójkątnej i łukowatej powielane już w innych omówionych kamienicach. Elementem nadającym efektywny wyraz budynkowi są balkony żeliwne, ażurowe przyozdobione w podobny sposób jak na innych mrągowskich kamienicach, akantem w narożach. Jednak te dwa balkony nie są mocowane na bogato zdobionych modylionach. Kształt zwieńczenia to obcięty trójkąt na kamienicy pod numerem 16, a pod numerem 18 tympanon.
 |
| Kamienica przy ulicy Królewieckiej 16 AB |
Kamienica z XIX wieku pod numerem 26 jest ostatnią kamienicą neoklasycystyczną przy ulicy Królewieckiej. Wyróżniają ją małe i krótkie modyliony i dwa akroteriony szczytowe przy oknach. Całość kamienicy boniowana. Dodatkowym interesującym elementem zwracającym uwagę jest witryna sklepowa, a właściwie okno z nietypowym łukiem i dzieleniem. Jeżeli chodzi o styl neoklasycystyczny na mrągowskich ulicach można wyróżnić jeszcze dwie kamienice przy ulicy Królewieckiej i Warszawskiej. Pozostając na ulicy Królewieckiej należy udać się pod numer 41.
 |
| Kamienica przy ulicy Królewieckiej 41 |
 |
| Kamienica przy ulicy Królewieckiej 41 |
Jest to kamienica wybudowana na przełomie XIX i XX wieku. Przyciąga uwagę, gdyż jest duża i masywna. Jej jasny kolor i nie dawna renowacja, ułatwia dostrzeżenie detali architektonicznych takich jak dwa ażurowe, żeliwne balkony. Naczółki trójkątne i łukowate z ornamentem liści kwiatów w płyciznach, drobne modyliony agrafowe przy gzymsie. A elementem koronującym kamienicę są rozbudowane lukarny o łagodnym secesyjnym kształcie. Przyziemna część budynku jest boniowana, wypełniona w wyższych kondygnacjach cegłą w wątku kowadełkowym.
Ten okazały budynek mógł być komisariatem Policji, ponieważ na dawnych widokówkach widać przed nim budkę strażniczą, a na dachu flagę. Po I wojnie światowej w koszarach wojskowych, ze względu na ograniczenia liczby żołnierzy zorganizowano Szkołę Policyjną. Nie wiadomo jednak czy tam też mieścił się miejski posterunek policji. Obecny komisariat mieści się w budynku dawnego Urzędu Skarbowego wybudowanego dopiero na początku lat 40-tych.
Drugą i zarazem ostatnią kamienicą pseudo neoklasycystyczną jest kamienica przy ulicy Warszawskiej 16. Kamienica jest najprawdopodobniej jedną z najstarszych przy ul. Warszawskiej, gdyż w monografii Sensburga autorstwa Templina z roku 1918 zdjęcie je przedstawiająca wskazuje, że już wtedy mogła liczyć ok. 100 lat.
EKLEKTYZM
Kamienica pod numerem 53 przy ulicy Warszawskiej pochodzi z początku XX wieku. Jest budynkiem, który łączy w sobie cechy stylu eklektycznego i secesyjnego. Eklektyzm jest stylem, który łączy w sobie w sposób swobodny różne cechy innych stylów architektonicznych. Często jest tak, że połączone ze sobą style w budowli eklektycznej w ogóle do siebie nie pasują, nie współgrają. Głównie eklektyzm rozwinął się w czasie XIX i na początku XX stulecia, zbiegł się w czasie z nurtem secesyjnym. Na połączenie różnych stylów w kamienicy pod numerem 53 wskazują neoklasycystyczne naczółki trójkątne, neogotyckie pinakle w zwieńczeniu i secesyjne opaski okienne, miękko wyprofilowane.
 |
| Kamienica przy ulicy Warszawskiej 53 |
Dolna część fasady otynkowana i pokryta boniowaniem. Całość fasady w górnych kondygnacjach wypełniona cegłą w wątku kowadełkowym.
Drugą kamienicą eklektyczną na ulicy Warszawskiej jest kamienica pod numerem 4A. Budynek został wybudowany na początku XX wieku.
 |
| Kamienica przy ulicy Warszawskiej 4A, ozdobne lukarny, ażurowy balkon i modyliony |
Część przyziemna jest boniowana, a wyższe kondygnacje wypełnione czerwoną cegłą. Kamienica jest symetryczna, po środku znajduje się otwór drzwiowy z przepięknie, bogato zdobionymi drzwiami. Nad wejściem od strony frontowej znajduje się balkon żeliwny, ażurowy, ozdobiony liśćmi akantu. Tylko okno balkonowe posiada naczółek trójkątny z ornamentem roślinnym. Pozostałe opaski okienne przyozdobione zostały agrafami. Pod gzymsem spoczywa rząd agraf z perełkowaniem i liściem akantu. W najwyższej części zwieńczenia po obu stronach znajdują się niewielkie lukarny z sterczynami. W lukarnach umieszczono owalne okienka, całość oprawy jest niezwykle finezyjnie przyozdobiona okuciem. Obie lukarny zostały przykryte łukowatym naczółkiem. W zwieńczeniu kamienicy znajduje się duży otwór okienny, a nad nim niewielki okulus.
Przenosząc się na ulicę Roosevelta można obejrzeć również dwie eklektyczne, sąsiadują ze sobą kamienice.
 |
| Kamienica przy ulicy Roosevelta 27A |
 |
| Kamienica przy ulicy Roosevelta 29 |
W kamienicy pod numerem 29 obecnie znajduje się Państwowa Szkoła Muzyczna I-ego Stopnia. Obie kamienice są boniowane w części przyziemia, jak również pokryte cegłą w obrębie wyższych kondygnacji. Kolejnym wspólnym elementem są żeliwne, kratowane balkony z przyozdobieniem akantowym. Kamienice znacznie różnią się od siebie w części zdobień i kolorystyce, co jednak aż tak bardzo ich od siebie nie odróżnia. Dopiero, gdy zwróci się uwagę na ornamentykę, zdobienia dostrzega się różnice. Warto przyjrzeć się ciekawym zdobieniom zwieńczeń obu kamienic, ornamentom w płyciznach naczółków. Znajdują się tu warte uwagi, jak w większości mrągowskich kamienic, lukarny zakończone trójkątnymi naczółkami. Zwieńczenia z pinaklami i naczółkami w kształcie trójkątów lub zakończenie zwieńczenia z konchą, muszlą architektoniczną w środku płycizny.
Kolejnym bardzo bogato zdobionym mrągowskim zabytkiem eklektycznym jest kamienica przy ulicy, Królewieckiej 49, która pochodzi z 1902 roku.
 |
| Kamienica przy ulicy Królewieckiej 49 |
Kamienica jest boniowana, a w wyższych partiach wypełniona cegłą. Naczółki drugiej kondygnacji są łukowate z wypełnieniem głowy aniołka wpisanej w liście akantu. Innym elementem kamienicy, na który od razu zwraca się uwagę jest zdobione ślimacznicami zwieńczenie zbiegające do góry w trójkąt zakończony konchą i sterczyną. Symetryczne lukarny opracowane miękką linią, zwieńczone naczółkami łukowatymi ze sterczynami także dodają kamienicy patetyczności. Ciekawym elementem są także drewniane przeszklone drzwi frontowe, bogato zdobione głowami lwów. Kamienica posiada dwa balkony żeliwne od tych, które można było spotkać w poprzednich budynkach.
Ostatnią mrągowską kamienicą w stylu eklektycznym w zabytkowym centrum jest kamienica przy ulicy Mały Rynek 5.
 |
| Kamienica przy ulicy Mały Rynek 5 |
 |
| Główka putta z lokiem w liściach akantu |
Ta kamienica również cechuje się podobnymi wyznacznikami jak poprzednie, jednak warto też się jej przyjrzeć z bliska. W części przyziemia jest boniowana, wyżej ceglana. Okna przykryte są naczółkami trójkątnymi z główkami aniołków udekorowanymi liśćmi akantu w płyciznach. Wyżej znajdują się lukarny przykryte daszkiem dwuspadowym. W lewej części kamienicy największa lukarna przyozdobiona trójkątnym zwieńczeniem. Pod nim, na tej samej osi znajduje się balkon ażurowy ze zdobieniami w narożach liśćmi akantu.
Ola Chrostowska
