Kalendarium

Kalendarium historyczne powiatu mrągowskiego i najbliższych okolic

Ułożone przez Helmuta Rohmanna z zeszytów Sensburger Heimatbrief z lat 1971-1977 przetłumaczone i uzupełnione przez Mrągowskie Centrum Informacji Turystycznej z okazji obchodów rocznicy 190-lecia Powiatu Mrągowskiego.

Ziemia Mrągowska w czasach krzyżackich XIV wiek – XVI wiek

1348 Założenie „domu Szestno“ i strażnicy obronnej w miejscu obecnego Mrągowa.

1367 Zamek w Szestnie odbudowany po zniszczeniu.
Założono wieś Rydwągi (Rudewang,Rudwangen).

1370 Lokowano wieś Boże na prawie chełmińskim.

1371 Założono Lembruk.
Litwini szturmują zamek w Szestnie, palą przedzamcze.

1373 Nadanie prawa lokacyjnego dla Warpun (Warpuhnen), Zyndak (Sönntag), Botowa (Bothau) i Szelągówka (Schillingshöfen).

1376 Założono wieś Wyszembork.
Zamek w Szestnie odbudowany po zniszczeniach z roku 1371.

1379 Założono wieś Sorkwity.
Winrich von Kniprode zapisał dobra: Sorkwity, Miluki (Millucken) Stamę (Stamm) czterem braciom von Oelsen.

1391 Założono dobra Pustniki.
Założono wieś Maradki.

1392 Założono najstarszą wieś czynszową Gronowo (Grunau) w Powiecie Mrągowskim.
Do 1396 założono wieś czynszową Nakomiady (Eichmedien). Wieś otrzymała w 1402 r. nowy przywilej lokacyjny z ponad 70 włókami).

1397 Założono dobra Jełmuń (Allmoyen) przez Hansa von Olsyn na prawie chełmińskim z 20 włókami, odstąpione dla nowych nabywców Glandian’a i Niclas’a.
Założono wieś bartniczą Nawiady (Aweyden).

1399 Założono wieś Salpik (Salpkeim).

1400 Wybudowano pierwszy kościół - w Szestnie (Seehesten) na terenie obecnego Powiatu.

1401 Założono wieś czynszową Szestno (Seehesten) i majątek rodowy (Freigut) Piecki (Peitschendorf, Petzendorf).

1404 – 1407 Prawdopodobnie w tym czasie komtur bałgijski Jan von Sayn lokował miasto Sensburg (Mrągowo) na prawie chełmińskim, a wielki mistrz krzyżacki Konrad von Jungingen nadał tej miejscowości prawa miejskie z ponad 160 włókami (2688 ha).

1411 Założono wieś Faszcze (Fasten).

1421 Zapisano dobra Kamionka (Steinfelde, Niklosburg). Wspomniano o młynie we wsi Salpik (Sapkeim).

1422 Założono wsie: Brejdyny (Brödienen), Marcinkowo (Mertinsdorf) i Polską Wieś (Stangenwalde).
Wymieniono po raz pierwszy w dokumencie młyn we wsi Salpik (Sapkeim).

1435 Zapisano Cudnochy (Zudnochen, Siebenhäfen) z 20 włókami (336 ha) dla Niclasa Zudnocha.

1437 Pierwsze działo stacjonuje w Szestnie.
Założono wieś Muntowo (Muntau) oraz zmieniono nazwę wsi Meybowen na Reuschendorf (Ruska Wieś).

1442 Z tego roku pochodził najstarszy dokument znajdujący się w archiwum miejskim Mrągowa W najstarszym dokumencie z historii Mrągowa Wielki Mistrz Konrad von Ehrlichhausen dnia 20 lutego obniża czynsz miejski z jeziora Czos, nawiązując tym samym do darowizny Heinricha von Plauen.

1444 Dnia 20 lutego odnowienie przywileju lokacyjnego miasta Sensburg (Mrągowo). Wymieniono po raz pierwszy w dokumencie Mikołajki.

1448 Założono wieś bartniczą Piecki (Patschendorf, Peitschendorf).

1449 Z tego roku pochodzi wzmianka, że miasto Mrągowo (Sensburg) w przypadku potrzeby wojennej powinno wystawić sześciu zbrojnych na koniu.

1450 Wymieniono po raz pierwszy Burszewo (Burschewen, Prußhöfen) w księdze urzędu Szestno (Seehesten) razem z nazwą miejscowości Falkenhayn.

1471 Założono wieś Probark (Proberg).

1477 Istniejąca już wieś Gurkło (Gurkeln) otrzymała na nowo prawa.

1482 Nadanie praw bartniczych wsi bartniczej Polska Wieś (Polschendorf, Stangenwalde), Probarkowi, Muntowu, Ruskiej Wsi i Rydwągom przez Szpitalnika Otto von Drauschwitz

1483 Wymieniono w spalonej kronice patrona kościoła w Rybnie (Ribben).

1484 Dnia 12 maja parafię mragowską objął Johannes, Jacobi de Wunßdorff.

1494 Wymieniono po raz pierwszy w dokumencie księdza parafialnego w kościele w Sorkwitach (Sorquitten).

1499 Nadanie praw dla Sadów (Schaden) z 44 włókami.

Ok. 1500 powstaje strażnica myśliwska w obecnej miejscowości Krutyń. Strażnicę przebudowano później na zameczek myśliwski.

1503 Nadano "skromnemu Nicolaien Schmidt" prawo założenia późniejszej wsi kościelnej Szymonki (Schimonken, Schmidtsdorf).

1512 Założono Tałty.

1516 Zbudowano pierwszy most w Mikołajkach (Nikolaiken).

1520 Wielki pożar w Mrągowie (Sensburg).

1521 Jacob Pfauher zostaje Szpitalnikiem w “Domu Szestno“ (Amt Seehesten).

Ziemia Mrągowska w Prusach Książęcych XVI wiek – XVII wiek

1527 Książę pruski nadał miastu Mrągowo (Sensburg) dnia 17 września prawo urządzania w każdą sobotę cotygodniowych targów „pod rozwiniętą flagą”, w celu złagodzenia szkód podczas ostatniej wojny. Ponadto Książę zezwolił na przełożenie corocznych targów z 11 listopada na 6 grudnia. Odtąd ten jarmark nazywano jarmarkiem św. Mikołaja.
Epidemia dżumy na Mazurach.

1535 Wymieniono po raz pierwszy kościół w Mikołajkach (Nikoleiken).

1541 Pierwsza ewangelicka wizytacja kościelna w parafii Nawiady (Aweyden).

Zakazano odprawiać nabozeństwa w kościołach katolickich, a majatek został skonfiskowany.

1542 Założono Stamkę (Klein Stamm).
Georg von Rechenberg zostaje Starostą (Amtshauptmann) w Urzędzie Szestno (Seehesten).

1544 "Wolni z Zawad” (Sawadden, Balz) otrzymali dnia 11 października od Księcia Albrechta prawa lokacyjne.
Zostaje zapisana karczma der Kollogiener Krug dem Zacharias’owi z Piecek (Petzendorf, Peitschendorf).

1545 Dnia 26 października Olszewo (Olschewen, Erlenau) otrzymało prawa lokacyjne z 55 włókami (1034 ha).

1548 Założono Woźnice (Wosnitzen, Julienhöfen),
Wybucha na mazurach epidemia dżumy.
Zapisano sołtysowi Bartusowi dnia 7 lipca Borowe (Borowen, Prausken).

1549 Pojawia się po raz pierwszy w dokumencie Krzywe (Krummendorf).

1550 Dnia 18 października ośmiu właścicieli otrzymuje od Księcia Albrechta nowy przywilej lokacyjny dla Burszewa (Burschewen, Prußhöfen).
Matthes Lissun założył Lisunie (Lißuhnen).

1552 Przywilej lokacyjny dla Czaszkowa (Zatzkowen, Eisenack)

1554 Sprzedano Grabowo (Grabowen, Grabenhof) na prawie magdeburskim Bartoszowi Skomotz’owi, z warunkiem zasiedlenia jako wieś czynszową.
Zbudowano kościół w Szestnie (Seehesten).

1555 Dnia 24 czerwca Martin Kaßten założył Marcinkowo (Mertinsdorf) z 50 włókami (940ha).
Dnia 25 września otrzymuje Maciej (Matz) z Marcinkowa (Mertinsdorf) nadanie Karwi (Carwen).

1559 Dnia 15 października założono Czerwonki (Czerwanken, Rotenfelde) z 3 włókami.

1562 Hans Gutt zostaje zarządcą urzędu (Amtsverweser) w Szestnie (Seehesten).

1563 Założono Głodowo (Hermannsruh).

1564 Dnia 16 grudnia nadano młynarzowi Stenzelowi Oklans Uklankę (Uklanken, Erbmühle).

1565 Dnia 25 listopada nadano prawo lokacyjne Krzywemu Rogowi (Krummenort).

1568  Wymieniono hamernie żelaza przy miejscowości Kollogienen za Pieckami (Peitschendorf).
Dnia 28 października Mrągowo (Sensburg) spaliło się doszczętnie.

1570 Założono Babięta (Babenten), Machary (Macharren) i Cierżpięty (Zollernhöhe).

1572 Założono Gązwę (Gansen, Gonswen).

1573 Założono Gizewo (Giesenau).

1581 Kościół w Szestnie (Seehesten) zagrożony zawaleniem.

1584 Założono Szymanowo (Altensiedel) i Mioduńskie (lmmenhagen).

1601 Początek przebudowy kościoła w Sorkwitach (Sorquitten).

1602 Założono Iznotę (lsnothen).

1612 Powstały z St. Niclas Mikołajki (Nikolaiken) i założono Kulinowo (Kulinowen, Waldesruh).

1614 Założono Nowiny (Novinnen).

1618 Spłonął kościół w Szestnie (Seehesten).

1619 Powstały Ludwigshof i Wesołowo (Wessolowen, Wesselhof).
Spłonął kościół i parafia w Szestnie (Seehesten).

1621 Założono Jędrychowo (Heinrichshöfen)
Albrecht von Rautter zostaje ząrządcą w Szestnie (Seehesten).
Założono Mateuszek (Mathießen, Matheussek).

1623 Założono Prawdowo (Prawdowen, Wahrendorf).

1638 Założono Lelek (Lelleken, Julienthal).

1644 Stacjonowała kompania Dragonów w ówczesnym Amt Szestno (Seehesten).

1651 Złoża żelaza w Kosowcu (Modersohn) wyczerpały się. Przebudowano hamernie na młyn.

1653 Zapisano panu von Hoverbeck dobra Nakomiady (Eichmedien) i Budziska (Budzisken, Wachau).

1655 Szwedzkie oddziały w Powiecie Mrągowskim. (Potop Szwedzki).

1657 Epidemia dżumy w Powiecie Mrągowskim i okolicy.

1663 Założono wieś szkatułkową Lubiewo (Lubiewen, Grünbruch).

1671 Dnia 18 kwietnia urodził się przyszły proboszcz Johannes Riedel w Mragowie (Sensburg). Od 1703 roku był proboszczem w Sorkwitach (Sorquitten.)

1680 Wybudowano browar przy drodze z Mrągowa do Piecek.

1681 Założono wieś szkatułkową Garbnik (Grabnick).

1689 Założono Guziankę (Guniaka, Guschienen).

1690 Założono wieś szkatułkową Rattaywolla przy Rososze (bei Jägerswalde).

1693 W Mrągowie (Sensburg) odnotowano 60 domów mieszkalnych, 68 chat i 3 Malzhäuser.
Andreas Kowalewski został proboszczem w Mikołajkach (Nikolaiken).

1694 Założono Popielno (Popiellnen, Spirdingsblick) i Grabnik Mały (Klein Grabnick).

1695 Założono Rudowkę Małą (Klein Hammerbruch).

1698 W dniu 24 czerwca wielki pożar w Mrągowie (Sensburg). Pozostały tylko: kościół, szkoła i stodoły.

1700 Łowczy (Wildnisbereiter) Christian Dietrich Polkein założył wieś Wólkę (Dietrichswalde).

1701 J. Riedel został pastorem w Nakomiadach (Eichmedien) do 1703 r.
Rozpoczęto budowę wieży kościelnej w Szestnie. Ukończono w 1712 r.
Założono siedlisko przy wsi Łuknajno (Lucknainer Bude).

Ziemia Mrągowska w Królestwie Pruskim XVII wiek – XIX wiek

1702 Powstała Diebowka przy Nidzie (Niedersee).

1703 Założono Gąsior (Gonschor, Gonscher) i Ossę (Ossa, Schwanhof).
Riedel został pastorem w Sorkwitach (Sorquitten).

1704 Powstaje Kokoszka (Kokoska, Kienhausen), Orłówka, i. Schwignainen.

1705 Założono Bobrówko (Bubrowko, Biebern) i Urwitałt (Georgenthal).

1707 Założono Kamień.

1708 Założono Rudawkę Małą (Klein Rudowken, Kl. Hammerbruch) i Długi Grad (Dlugigrund, Langengrund).

1709 Epidemia dżumy i głód w Szestnie (Amt Seehesten).

1710 Powstaje wieś Świnie Oko (Schwinieocko, Eichelswalde).
Szaleje dżuma w ówczesnym Urzędzie Szestno (Amt Seehesten).

1711 Założono wieś Wigryny (Wigrinnen).
Dżuma w Urzędzie Szestno (Amt Seehesten - późniejszy Powiat Mrągowski) wygasła. Początek ciężkiej plagi szarańczy.

1712  Zakończono budowę wieży kościelnej w Szestnie.
Wielka zaraza sród ryb i bydła (große Fischpest und Viehseuche) w parafii Mikołajki (Nikolaiken).

1713 Pastor Riedel napisał "Denkwürdigkeiten des Sorquittschen Kirchspiels".

1714 Wielki nieurodzaj na Mazurach.
Budowa pierwszego kościoła w Szymonce (Schmidtsdorf).
W Mikołajkach (Nikoleiken) postawiono budynek szkolny.

1719 – 1736 W Mrągowie (Sensburg) stacjonował 4 pułk kirasjerów.

1721 Ogłoszono Przepisy porządkowe dla miejscowości urzędu Szestna (Seehestener Flecken-Ordnung).

1722 Johann Dietrich von Queis zostaje zarządcą (Amtshauptmann) w Szestnie (Seehesten).

1725 W tym czasie istnieją tylko szkoły kościelne w Urzędzie Szestno (Seehesten) (późniejszy Powiat Mrągowski).

1726 Mikołajki otrzymują prawa miejskie od Friedricha Wilhelma I.

1727 Nieurodzaj i głód w Powiecie Mrągowskim.

1729 Mikołajki (Nikoleiken) strawił doszczętnie pożar.

1731 Założono wieś szkatułkową Malinówko (Garten, Malinowka) i Kucze (Kutzen).

1733 Powstaje młyn (Doschener Mühle) i młyn w Szymonce (Schmidtsdorf).

1734 Rozpoczęto budowę kościoła ewangelickiego w Mrągowie (Sensburg).

1737 Dnia 16 czerwca zmarł pastor Riedel w Sorkwitach (Sorquitten).
Nowe Królewskie Prawa o zakładaniu i wyposażeniu szkół wiejskich.

1740  W Mrągowie (Sensburg) stacjonował 3 pułk huzarów.

1741 Dnia 5 kwietnia postanowiono założyć szkoły wiejskie w Kosewie (Rechenberg), Probarku (Proberg), Krzywe (Krummendorf), Grabowo (Grabenhof) i Polskiej Wsi (Stangenwalde).

1742 Od tego roku szkoła miejska Mrągowa (Sensburg) jest szkołą dwuklasową.

1746- 1772 W Mrągowie (Sensburg) stacjonował 7 pułk huzarów.

1750 Dnia 3 maja urodził się w Sorkwitach (Sorquitten) Dr Johann Goerke, późniejszy Chirurg sztabowy (General-Stabs-Chirurgus) i założyciel wojskowej służby zdrowia w Prusach.
Zbudowano kościół w Sorkwitach (Sorquitten).

1751 Założono Leśny Dwór (Grünhof).

1752 Zastąpiono zarządców Urzędów (Amtshauptleute) przez Starostów.
Powstały Klon (Zwerghöfen, Klonn) i młyn w Młynowie (Mühlenthal).

1754 Ukończono budowę stojącego do dzisiaj kościoła ewangelickiego w Mrągowie (Sensburg).

1757 Wojska rosyjskie na Mazurach.

1758 Na żądanie carycy Elżbiety magistrat Mikołajek (Nikoleiken) musiał złożyć przysięgę wierności.

1762 Założono wieś szkatułkową Cimowo (Winterau, Zimowo).

1764 Początek budowy Kanałów Tałtckiego-, Grunwaldzki-, Mioduńskiego- i Szymońskiego.

1765 Powstaje młyn w Śmietkach (Schnittken) i młyn w Doschen.

1767 Powstała wieś Bagienko (Heidebruch).

1769 Naprawy kościoła w Mikołajkach (Nikolaiken), które otrzymują także nowe organy.

1770 – 1792 W Mrągowie (Sensburg) przebywał 9 pułk Bośniaków.

1772 Założono Inulec (Neufasten, lnulzen).

1773 Powstaje siedlisko Wioska (Neuwalde).

1782 Powstaje kuźnia w miejscowiści Schnittke.

1784 Na Czarcim Ostrowiu (Teufelswerder) nad jeziorem Śniardwy powstaje Fort Lyck.

1786 W Mrągowie (Sensburg) zabroniono grzebać zmarłych w kościele pod posadzką i wokół kościoła. Założono pierwszy w mieście cmentarz (obecny stary ewangelicki)

1792 Polowanie na wilki w Lasach Mikołajskich (Nikolaier Forstbereich).

1793 Przybyła do Mrągowa (Sensburg) część Regimentu Bośniaków.

1797 Johannes Goerke, urodzony w Sorkwitach (Sorquitten) zostaje Naczelnym Chirurgiem w armii pruskiej.
Założono (Luisenthal).

1798 W Mrągowie (Sensburg) rozpoczęto budowę nowej szkoły miejskiej. Budowę zakończono w październiku 1803.

1800 Stern zostaje przewodniczącym sądu (Justizamtmann) w Mrągowie (Sensburg).

1802 Bogumił (Gottlieb) Drobnitzki zostaje Przewodniczącym Rady Miasta Mrągowa (Sensburg).

1807 Francuzi w Powiecie Mragowskim.

1808 Nowy podział Miasta Mrągowa na okręgi wyborcze: Królewiecki, Warszawski i Biskupiecki. Z każdego okręgu wybierano ośmiu radnych miejskich.

1811 Pożar rynku w Mikołajkach (Nikolaiken).

1812  W dniu 13 czerwca w Mrągowie odpoczywało 7000 Włochów (żołnierze Napoleona) z wicekrólem Włoch Eugeniuszem Beauharnais’em.
Żydzi w Mrągowie (Sensburg) otrzymują prawa obywatelskie.

1813 Rozporządzenie w Mrągowskiej Gazecie Urzędowej (Sensburger Amtsblatt) w sprawie założenia Kroniki Miasta (Sensburger Stadtchronik).
Połączono Sąd Miejski w Mrągowie z Urzędem Sądowym Szestno (Seehesten).

1814  W Mrągowie przekształcono dwuklasową szkołę w trzyklasową.

1815 Oddział szturmowy z Sensburga (Mrągowo) wziął udział w wojnie przeciwko Napoleonowi.

1816 Mrągowo (Sensburg) liczy 1500 mieszkańców.

1818 Powstaje nowy podział administracyjny, w wyniku którego powstaje Powiat Mrągowski (Kreis Sensburg). Po wojnach Napoleońskich przystąpiono energicznie do nowego podziału terytorialnego. Wielkość nowych powiatów miała być w ten sposób wytyczona, by starostowie mogli dobrze nadzorować swój teren, a mieszkańcy nie mieli za daleko do Urzędu. Liczna ludności powiatu nie mogła przekraczać 36 tys. i zarazem nie mogła być mniejsza niż 20 tys. By podział był zgodny z przyzwyczajeniami mieszkańców starano się nawiązać do podziału kościelnego na parafie.

1818 Miasto Mrągowo (Sensburg) liczy 1300 mieszkańców.

1819 Pierwsza apteka w Mrągowie (Sensburg).

1820 Powiększono cmentarz w Mrągowie (Sensburg).
Wprowadzono Kasę Powiatową i Powiatowego Urzędu Skarbowego (Kreissteueramt) w Powiecie Mrągowskim.

1821 Wizytacja szkolna w Powiecie Mrągowskim.
W Mikołajkach (Nikoleiken) spłonęły wszystkie budynki gospodarcze przy rynku oraz połowa wieży kościelnej.

1822 Dnia 11 maja wymieniono urzędowo dobra Lelek przy Tałtach (Gut Julienthal b. Talten) i miejscowość Bystrz (Dieblitzthal), założono Rutkowo (Schönrauten).
Przyłączono parafie Boże (Bussen, Bosemb) do parafii Szestno (Seehesten), ale Boże zachowuje kaplicę do nabożeństw.
W nocy z 23 na 24 marca w Mrągowie (Sensburg) w wyniku pożaru spłonęło 44 domów mieszkalnych, 27 stajni, 3 magazyny, 68 stodół i 4 szopy.
Budowa mrągowskiego Ratusza.

1823 Dnia 3 sierpnia oddano w Mrągowie (Sensburg) nowy budynek szkoły przy ulicy kościelnej
Wymieniono urzędowo dobra rodowe Dobroszewo (Freihof), dobra dzierżawne Wypad (Waldsiedeln) i Mostek (Kleinbrück), jak też dobra rodowe (Ludwigshof).

1825 Dnia 5 grudnia królewskie zarządzenie o osiedlaniu się w okolicach późniejszego Wojnowa (Eckertsdorf) Filiponów.
Powstaje żwirownia Grünwiese przy Muntowie (Muntau) i dobro Piętrówka (Gut Petersberg).
Urzędowo wymieniono Nowy Gieląd (Neu-Gehland) i Nową Uktę (Neu-Ukta).
Dnia 3 sierpnia ratusz mrągowski oddano uroczyście do użytku.

1827 Zamek w Szestnie jest już tylko ruiną.

1828 Mazurski pisarz Martin Gerß zostaje kantorem w Mikołajkach (Nikolaiken).

1831 Epidemia cholery w Powiecie Mrągowskim.
Sąd Miejski w Mrągowie (Sensburg) zostaje Sądem Powitowym (Land- und Stadtgericht für den Kreisbereich).

1832 Rozpoczęto osiedlać Filiponów koło Ukty. Zakończono w 1842 roku.

1833 Założono Lipowo (Lindendorf).

1834 Liczba Filiponów mieszkających w Powiecie Mrągowskim w sierpniu wynosiła 472.
Mistrz ciesielski Steinau zbudował za 999 Talarów most drewniany w Mikołajkach (Nikolaiken).

1835 Martin Gerß, znany późniejszy pisarz mazurski, zostaje rektorem szkoły w Szestnie (Seehesten), wcześniej był kantorem w Mikołajkach (Nikolaiken).

1837 Powstaje wieś Majcz Mały (Klein-Maitz).
W Mrągowie (Sensburg) jest ok. 200 budynków mieszkalnych i 2302 mieszkańców.

1838 Założono Folwark Krzywiec (Klein Krummendorf), Śmietki Małe (Kl. Schnittken) i dobra rodowe (Kreuzeck).
Wymieniono urzędowo w dniu 22 marca Nowy Zyzdrój (Neusixdroi).

1842 Budowa kościoła w Mikołajkach (Nikolaiken).

1844 Głód w Powiecie Mrągowskim.
August v. Lyniewski świętuje 25 rocznicę urzędowania jako starosta (Landrat).

1845 Dnia 2 czerwca król Friedrich Wilhelm odwiedza Powiat Mrągowski.
Początek budowy drogi z Mrągowa (Sensburg) przez Szestno (Seehesten) do Reszla (Rößel).

1846  Ukazuje się "Sensburger Zeitung" („Gazeta Mrągowska”).

1847 Epidemia tyfusu, zwanego w owych czasach „nerwową graczka”. W wyniku choroby umiera August von Lyśniewskiego, pierwszy starosta Powiatu Mrągowskiego. Jego następcą zostaje Wilhelm von Wienskowski (nazywany von Salzwedell), który zmarł w roku 1882. Starostą był do 1867.
W 1847 roku umiera także ówczesny burmistrz Mrągowa (Sensburg) Bogumił Drobnicki.

1851 Uregulowanie rzeki Krutyni (Kruttinna).

1852 Epidemia cholery w Powiecie Mrągowskim (Kreis Sensburg).

1853 Wymieniono urzędowo dobra Pawlowięta (Gut Paulinenhof).

1860 Dnia 15 maja Doschen zostaje przyłączone do gminy Sady (Schaden).
Wybudowanie kościoła katolickiego w Mrągowie (Sensburg). Poświęcenie nastąpiło 28 października 1860.

1861 Pożar lasu w okolicach Krutyni.
Wzmiankowany kościół katolicki w Mrągowie (Sensburg).

1862 Dnia 17 marca Wojnowo (Eckertsdorf) podniesiono do rangi gminy.
Kurator Kolberg zostaje pierwszym katolickim duchownym w Mrągowie (Sensburg).

1863 Budowa drogi do Pisza (Johannesburg).

1864 Dnia 4 września poświęcono kościół w Ukcie (Alt-Ukta).

1865 Miasto Mrągowo (Sensburg) liczyło 3065, a Mikołajki (Nikolaiken) 2183 mieszkańców.

1867 Założono w Mrągowie (Sensburg) Kasę pożyczkową (Dahrlehnskasse) i Bank Kredytowy Sensburg.
Starostą zostaje Otto von Schwerin. Urząd sprawuje do 1892.
Urząd Starostwa przeniesiono do większego budynku.
Liczba mieszkańców Powiatu Mrągowskiego (Kres Sensburg) w porównaniu z rokiem utworzenia podwoiła się wynosząc 46 218, w porównaniu do 20 847.

1868 Dnia 10 stycznia założono Mrągowski Związek Pomocy Kobietom (Sensburger Frauen-Hilfsvereins).

1869 Założono w Mrągowie (Sensburg) Ojczyźniany Związek Kobiet (Vaterländischen Frauenvereins).

1870 Zbudowano drogę do Kętrzyna (Rastenburg).

1871 Przyłączono Ostrów Pieckowski (Peitschendorfswerder) (właściciel Sadowski) do gminy Piecki (Peitschendorf), a Nowy Most (Neubrück) (właściciel Bieher) do gminy Bobrówko (Biebern).
Miasto Mrągowo (Sensburg) liczy 3 270 mieszkańców.
Mostek (Kleinbrück) zostaje połączony z Piersławkiem (Kleinort), a Leśnictwo Pieńki (Försterei Stobbenforst) ze szlacheckim okręgiem Szestno (adligen Gutsbezirk Seehesten).
Budowa drogi Mrągowo (Sensburg) – Kętrzyn (Rastenburg).

Ziemia Mrągowska w Niemczech 1871 – 1945

1872  Dnia 19 lipca przyłączono Ostrów (Neuort) do gminy Probark (Proberg).

1873 Obniżono poziom wody jeziora Wągiel (Wongel-See) o 6,24 m.

1874 Rozpoczęto budowę kościoła w Szymonce (Schmidtsdorf).
Dnia 1 marca zarządcy okręgów przejmują obowiązki dotychczasowych policyjnych komisarzy okręgów (Polizeidistriktkommissare).
Kościół w Sorkwitach (Sorquitten) otrzymał nowe organy.
Miejscowości: Krutyń (Kruttinnen), Krutyński Piecek (Kruttinnerofen) i Osiniak-Piotrowo (Fedorwalde-Peterhain) zostają samodzielnymi gminami.
Budowa drogi z Mrągowa (Sensburg) do Biskupca (Bischofsburg).
Osuszenie jeziora Mały Wągiel ( Kl. Wongel-See) i jeziora (Dlussek-Sees).

1875  Przechodzi gmina Wólka (Dietrichswalde) z Powiatu Piskiego (Kr. Johannisburg) do Powiatu Mrągowskiego (Kr. Sensburg).
Przyłączono (Neuwiese) do gminy Nakomiady (Eichmedien).
Obniżono poziom wody jeziora Niedayno-See o 3,5 m i jeziora Krzywe (Krummendorfer-See) o 3 m.
Miejscowości Ładne Pole (Schönfeld) i Śwignajno Małe (Klein Schwignainen), Chustka (Walddorf) zostają samodzielnymi gminami.
Budowa drogi Mrągowo (Sensburg) – Biskupiec (Bischofsburg).
Jeńcy francuscy wzmacniali nawierzchnię szosy z Mrągowa do Kętrzyna okrąglakami drzew liściastych. Szosę o miękkiej nawierzchni oddano do użytku w roku 1870.
Budowano most kamienny w Sorkwitach na szosie oddanej do użytku w 1874 roku.
Niedawno zajęty budynek okazuje się dla urzędu starostwa za mały. W tym roku zakupiono budynek przy ulicy Królewskiej, który przebudowano na siedzibę starostwa. W miejscu tym stoi obecnie budynek starostwa wybudowany w roku 1913.

1878 Budowa drogi Sorkwity (Sorquitten) do Biskupca (Bischofsburg).

1880 Kościół w Mikołajkach otrzymuje nową wieżę.

1881 Połączono dobra Gajne (Gaynen) z gminą Gajne (Gaynen).
Dnia 9 kwietnia założono Straż Pożarną w Mrągowie (Sensburg).

1882 Zbudowano kościół w Warpunach (Warpuhnen).

1884 Otworzono pierwszy dworzec kolejowy w Powiecie Mrągowskim w Rucianych (Rudjanny).
Graf von Mirbach z Sorkwit (Sorquitten) założył w Starym Gielądzie (Alt-Gehland) szkołę wyplatania koszów (Korbflechterschule).

1885 Założono mleczarnię w Kamionce Wielkiej (Gr. Steinfelde).
Renowacja wnętrza kościoła ewangelickiego w Mrągowie (Sensburg).

1887 Dnia 18 maja urodził się w Pieresławku (Kleinort) pisarz Ernst Wiechert.

1890 Zakłada właściciel dóbr Heller w Pieckach (Peitschendorf) Kasę Oszczędnościowo-Pożyczkową Nawiady (Spar- und Darlehenskassenverein Aweyden).

1891 Założono pierwszy w Powiecie Mrągowskim (Kr. Sensburg) Związek Kas Pożyczkowych Raiffeisen (RaiffeisenDarlehenskassen-Verein) w Pieckach (Peitschendorf).

1892 Założono Kasę Pożyczkową (Darlehnskassen-Verein) w Szymonce (Schmidtsdorf, Schimonken).
Georg von Schwerin zostaje następcą starosty Otto von Schwerin. Urząd sprawuje do 1918.

1893 Założono Kasę Pożyczkową (Darlehens-Kassenvereinen) w Mikołajkach (Nikolaiken), Ukcie (Alt Ukta) i Nakomiadach (Eichmedien).

1894 Powstaje w Mrągowie (Sensburg) Kasa Pożyczkowa (Darlehnskassen-Verein).

1895 Powstaje Kasa Pożyczkowa Sorkwity- Kamionka- Rybno (Darlehnskassen-Verein Sorquitten-Steinfelde-Ribben).
Dnia 25 marca umiera Martin Gerß w Giżycku (Lotzen), w wieku 87 lat.

1897  Budowa kolei wąskotorowej Mrągowo (Sensburg) - Kętrzyn (Rastenburg).

1898 Utworzono w Mrągowie (Sensburg) dom dziecka.
Sąd w Mrągowie otrzymał nowy budynek,
Nida zostaje 24 listopada samodzielną gminą.
Otwarcie lini kolejowej Czerwonka (Rothfließ) – Mrągowo (Sensburg) – Pisz (Johannisburg) i koleji wąskotorowej do Kętrzyna (Rastenburg).

1899 Dnia 1 października 1. Batalion 1. Mazurskiego Regimentu Piechoty Nr. 146 zajął nowowybudowane Koszary w Mrągowie (Sensburg). W 1908 został Regiment przeniesiony do Olsztyna (Allenstein)

1900 Richard Anders kupuje w Rucianem tartak od Pana Lehmann’a i powiększa zakład.
W Mrągowie (Sensburg) oddano do użytku wodociągi.

1901 Założono Towarzystwo Melioracyjne Bagienko (Entwässerungs-Genossenschaft Heydebruch).
Heinrich Broder zostaje Budowniczym Miejskim (Stadtbaumeister) w Mrągowie (Sensburg). Jest nim do 1940.
Powiększenie i rozbudowa tartaku w Rucianem (Niedersee) przez właściciela Andersa.

1903 Założono Towarzystwo Osuszania Trzęsawisk Tałckich (Genossenschaft zur Entwässerung des Talter Bruches) i Kasy Pożyczkowej Rybno (Darlehens-Kassenverein Ribben).
W Mrągowie (Sensburg) wybudowano nową szkołę (obecna Szkoła Podstawowa nr 1).

1904 W Mrągowie (Sensburg) zbudowano Szpital Powiatowy (obecny Szpital Powiatowy im. M Kajki).
Założono Kasę Pożyczkową (Darlehnskassen-Vereins) w Warpunach (Warpuhnen).

1905 Do Mrągowa (Sensburg) sprowadzono szósty Batalion karabinów maszynowych.
Miasto Mrągowo (Sensburg) wykupuje od Edwarda Klugkista teren leśny (obecnie Park Słowackiego)

1909 Przybyły 3 Bataliony Regimentu Piechoty Nr. 151 do Mrągowa (Sensburg).
Założono Powiatową Bibliotekę Wędrowną (Kreis-Wanderbibliothek).
Ukończono budowę kościoła w Baranowie (Hoverbeck).

1910 W Mikołajkach (Nikoleiken) zbudowano gazownię.

1911 Założono Związek Gimnastyczno-Sportowy Marcinkowo (Turn- und Sportverein Mertinsdort) (W zarządzie L. Randzio).
Otwarcie linii kolejowej Mrągowo (Sensburg) – Orzysz (Arys).

1912  W Wielkanoc otworzono „die Sexta“ w szkole średniej w Mrągowie.
Dnia 15 kwietnia wykupiono dobra Nawiady (Gut Aweyden) i 4 września dobra Szklarnia (Gut Glashütte) przez Wschodniopruskie Towarzystwo Ziemiańskie (Ostpr. Landgesellschaft) z przeznaczeniem za zasiedlenie.
Początek budowy budynku Starostwa Mrągowskiego (Sensburger Kreishaus) i zapory spiętrzającej na jeź. Mokrym i Zyzdrój.

1913 Powstaje w Mragowie (Sensburg) Związek Gimnastyczny "Masovia 1913".

1914 Dnia 22 sierpnia wkraczają rosyjskie oddziały w czasie I Wojny Światowej w okolicach Łuknajana (Lucknainen) do Powiatu Mrągowskiego.
Dnia 26 sierpnia spłonął pałac w Sorkwitach (podpalony przez żołnierzy rosyjskich).

1915 W I Wojnie Światowej walki niemiecko-rosyjskie na Mazurach koło Górkła (Gurkeln), Szymonki (Schmidtsdorf)(Täpferberg), Olszewa (Erlenau), Woźnic (Julienhöfen) i Łuknajna (Lucknainen).
Dnia 20 maja Okręg Arnsberg (Westfalia) organizuje pomoc dla Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg).

1917 Założenie Powiatowe Towarzystwo Osadnicze (KreissiedlungsGesellschaft) w Powiecie Mrągowskim (Kreis Sensburg).

1918 Hermann von Kühlewein zostaje następcą starosty Georgia von Schwerin. Urząd sprawuje do 1927.

1919 Kurt Rabe zostaje burmistrzem Mrągowa (Sensburg).

1921 Założono Klub Tenisowy Sensburg (Tennisclub Sensburg). Pierwszym prezesem był Bruno Wichmann.
Założono Szkołę Rolniczą (Landwirtschaftsschule) i Miejsce Porad Gospodarczych Sensburg (Wirtschaftsberatungsstelle Sensburg).
Budowa drogi z Mikołajek (Nikolaiken) do Ukty (Ukta) i drogi dojazdowej z jeź. Gardyńskiego (Garten-See) do drogi głównej Mrągowo (Sensburg) – Nida (Niedersee).
Osuszenie Trzęsawisk (Wenglisko-Bruches) w Krutyńskim Lesie Państwowym (Kruttinner Staatsforst).
Lechleitner zostaje Prezesem Powiatowego Towarzystwa Osadniczego Sensburg (Kreissiedlungs-Gesellschaft Sensburg).

1923 Związek Sportowy Sensburg 1920 "Sportverein Sensburg 1920“ zdobywa mistrzostwa okręgu w piłce nożnej.
Zakończono budowę kościoła katolickiego w Warpunach.
Dnia 9 kwietnia Paul Hildebrand zostaje dyrektorem banku w Mrągowie (Kreisbranddirektor).

1925 W kwietniu założono klub kajakowy (Sensburger Ruderclub).
Otto Matern zostaje superintendentem (Superintendent) w Mrągowie (Sensburg).

1926 Powstaje w Mikołajkach (Nikoleiken) Szkoła Zawodowa.

1927 Budowa Domu Wypoczynkowego dla Dzieci w Czerwonce (Rehfelde) i wyposażenie Powiatowego Domu Starców (Kreis-Altersheim) w Mrągowie (Sensburg).
W Szkole Rolniczej (Landwirtschaftsschule) w Mrągowie utworzono klasę dziewczęcą.
Związek Tenisowy (Tennisverein) w Mragowie (Sensburg) otrzymuje nową siedzibę.

1928 Szpital w Mrągowie (Sensburg) zostaje powiększony do 220 łóżek.
Dr. Alfredo Stange zostaje starostą Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg). Urząd sprawuje do 1932.
W Mikołajkach (Nikoleiken) zbudowano wodociągi.

1928-1929 W Mrągowie (Sensburg) wybudowano szkołę gimnazjalną wraz z halą sportową (obecne Liceum).

1932 Oskar Funk zostaje następcą Dr. Alfredo Stange na stanowisku starosty Powiatu. Urząd sprawuje do 1934.

1934 Paul Hundrieser zostaje starostą Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg). Urząd sprawuje do 1937.

1935 Dnia 1 stycznia Bruno Wichmann zostaje Dyrektorem (Studiendirektor) i kierownikiem (Leiter) Szkoły Średniej dla Chłopców w Mrągowie (Sensburger Oberschule für Jungen).
Melchior Wańkowicz zwiedza Mazury i jest w Powiecie Mrągowskim. Przeżycia opisał w książce „Na tropach Smętka”.

1937 Günter Nikolaus zostaje następcą starosty Hundrieser’a. Urząd pełni do 1945.
Zakończono budowę dróg Nida (Niedersee) – Wejsuny (Weißuhnen), Warpuny (Warpuhnen) - Spiegels i Surówka (Surma) – Szymanowo (Altensiedel). Rozpoczęcie budowy drogi Sorkwity (Sorquitten) – Jędrychowo (Heinrichshöfen) – Grabowo (Grabenhof).

1941 Burmistrz Mrągowa (Sensburg) Kurt Rabe dnia 31grudnia przechodzi na emeryturę. Był burmistrzem od 1919 roku.
Fritz Schulz zostaje architektem miejskim w Mrągowie (Stadtbaumeister).

1944 W listopadzie i grudniu przybywają pierwsi uciekinierzy, przeważnie z Powiatu Oleckiego (Kreis Treuburg) do Powiatu Mrągowskiego (Kreis Sensburg).

1945 Dnia 26 stycznia po raz ostatni ukazała się Gazeta Mrągowska "Sensburger Zeitung”. Założona w roku 1848.
W dniach 25-30 stycznia Powiat Mrągowski zostaje zajęty przez wojska rosyjskie.

Ziemia Mrągowska w Polsce po 1945 r.

1945 W czerwcu tego roku rozpoczął urzędowanie pierwszy powojenny starosta powiatowy Czesław Krzewiński, który sprawuje urząd do 1947. Dnia 20 lipca Feliks Guis zostaje burmistrzem Ządźborka (Mrągowa).
W czerwcu rozpoczęła służbę Powiatowa Komenda Milicji Obywatelskiej.
Dnia 21 lipca w Ządźborku (Mrągowo) otwarto lokal Polskiej Partii Robotniczej.
Dnia 1 sierpnia dokonano reformy podziału administracyjnego powiatu, tworząc w miejsce dotychczasowych 26 gmin, 11 gmin wiejskich i 2 miejskie w Ządźborku i Mikołajkach. Gminy wiejskie nosiły nazwy: Ukta, Nawiady, Baranowo, Borowe, Boże, Nakomiady, Karwie, Sorkwity, Piecki, Szestno, Woźnice. Podział na 11 gmin i 98 sołectw utrzymał się do 31 grudnia 1945 roku.
Powstaje w Ządzborku (Mrągowo) placówka Państwowego Przedsiębiorstwa Traktorów i Maszyn Rolniczych z siedzibą w Olsztynie. W 1947 roku zagospodarowano obiekty należące później do Zakładów Sprzętu Mechanicznego, to jest przy ul. Wojska Polskiego 22.
W tym roku też nastąpiła reorganizacja PPTiMR, powołując w jego miejsce Zakład Technicznej Obsługi Rolnictwa (TOR)
W listopadzie Starostwo Powiatowe przeniosło się do gmachu przy ul. Czerwonej Armii.
W grudnia wojska radzieckie opuszczają Ządźbork (Mrągowo).

1946 Dnia 1 stycznia przeprowadzono w powiecie ponowną reforma administracyjną. Zarządzeniem Starosty utworzono 9 gmin wiejskich, dokonując nowego ich podziału na 112 sołectw.
Według polskich źródeł w Powiecie Mrągowskim mieszka jeszcze 18 607 Niemców.
Dnia 4 marca porządkując nazewnictwo na Ziemiach Odzyskanych Komisja Ustalania Nazw Miejscowości, powołana przy ministrze administracji publicznej, ustaliła obowiązujące odtąd nazwy miast powiatowych w województwie olsztyńskim. Miastu Sensburg, zwanemu Ządzbork, nadano nazwę Mrągowo.
Dnia 25 maja ukonstytuowała się Powiatowa Rada Narodowa w Mrągowie.
W drugiej połowie roku do Mrągowa przybył 54 pułk piechoty Wojska Polskiego.
Jesienią Starostwo przeniosło się do gmachu przy ul. Czerwonej Armii 29, przekazując dotychczas zajmowany sąsiedni budynek służbie zdrowia.
Dnia 1 września powstaje w Mrągowie Liceum Pedagogiczne.

Powstała w Mrągowie Biblioteka Powiatowa.

1947 Wybory do Sejmu Ustawodawczego. W Powiecie Mrągowskim wg. starosty ”Głosowało 97% uprawnionych do głosowania. Za blokiem demokratycznym padło 98,8% głosów”.
Dnia 27 marca powstał Komitet Miejski PPR w Mrągowie.
Jesienią mrągowskie szkoły średnie rozpoczęły normalną naukę. W tym samym czasie uruchomiona w mieście kolej oraz odbyła się uroczystość otwarcia stałego kina.
W Mrągowie rozpoczęła swą działalność Zasadnicza Szkoła Zawodowa.
Jan Jaskólski zostaje starostą mrągowskim. Urząd pełni do 1948.

Powstaje w Mrągowie Spółdzielnia Pracy "Galanteria Drzewna"

1948 Dnia 3 stycznia w Wyszemborku pojawiła się banda Ukraińskiej Powstańczej Armii.
W maju w Powiecie Mrągowskim wybucha epidemia malarii.
Zorganizowano w Mrągowie Zakład Oczyszczania Miasta.
Wyprodukowano pierwsze meble w Mrągowie, w przebudowanym i wyremontowanym zdewastowanym tartaku przy ulicy brzozowej.
Bronisław Zarzycki zostaje starostą mrągowskim.
W grudniu odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Prezydium PRN.

Zorganizowano w Mrągowie Zakład Oczyszczania Miasta.

1949 Powstał pierwszą Spółdzielnię produkcyjną w powiecie, w olszewie. początkowo zrzeszał 194 członków, którzy gospodarowali na 194 ha.

W Mrągowie powstała Robotnicza Spółdzielnia Pracy Tkacko-Dziewiarskiej "Krosno", która w 1969 roku przemianowano na Spółdzielnię Pracy Dziewiarskiej "Polan".

Z inicjatywy Ligi Kobiet powstała Robotnicza Spółdzielnia Pracy Krawiecko-Bieliźniarskiej "Mrągowianka". W 1955 roku zmieniono nazwę na Spółdzielnię Pracy Krawiecko-Bieliźniarskiej im. Hanki Sawickiej.

1950 W Mikołajkach założono Szkołę Ludową.
Zygmunt Brzezinki przestaje być starostą mrągowskim.
Zlikwidowany podział adm. publicznej na państwowa i samorządową. Starostwo-przejęła prezydium powiatowych rad narodowych, miasta i gminy-prezydia miejskie i gminne rady narodowe. Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej został Zbigniew Potempa.
Dnia 24 sierpnia zmarł w Szwajcarii urodzony w Pieresławku w roku 1887 pisarz Ernst Wiechert.
W Mikołajkach powstała Spółdzielnia Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego "Tkanina"

1951 W Mrągowie uruchomiono Dom Kultury Dzieci i Młodzieży.

1954 Zbigniew Tomczyk zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej.

1957 Została powołana w Mrągowie Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, która zaczęła funkcjonować już od 1946 roku jako zakład Zjednoczonia Przemysłu Mleczarskiego.
Została powołana w Mrągowie Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska. Przejecie pałacu w Sorkwitach przez Zakład Budowy Traktorów "Ursus".

1958 Leon Piaskowski przestaje być Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. Następcą zostaje Eugeniusz Tegler, który sprawuje urząd do 1959.

1959 Marian Piwoński zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, urząd pełni do 1968.

1963 W Mrągowie uruchomiono komunikację autobusową na trasie Marcinkowo – Dworzec – Szpital Powiatowy.
Dnia 22 września oddano do użytku Powiatowy Dom Kultury (obecne Centrum Kultury i Turystyki) w Mrągowie.

Rozpoczeto budowę os. Parkowego.

1966 W dniu 22 lipca oddano do użytku budynek dworca kolejowego.

1968 Stefan Oniszczuk zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, urząd pełni do 1971.

W Pieckach uruchomiono Topialnię Serów.

Zbudowano w Mrągowie przy ul. Lubelskiej zakład Spółdzielni Pracy "Galanteria Drzewna".

W Mrągowie zastąpiono uliczne lampy elektryczne na jarzeniowe oraz rtęciowe.

1969 Otworzono w Mrągowie Muzeum Ziemi Mrągowskiej.

1971 Ryszard Szyrmer zostaje Przewodniczący Prezydium Powiatowej Rady Narodowej.

W Mrągowie mieszka ok. 13 500 osób.

1972 Wybudowano w Mrągowie promenadę spacerową wokół j. Czos oraz osuszono tereny j. Magistrackiego Dużego.

1973 W dniu 8 października oddano nowy budynek Spółdzielni Pracy Krawiecko-Bieliźniarskiej im. Hanki Sawickiej. przy ul. Wolności.

1975 W całym kraju następuje likwidacja Powiatów.

1977 W grudniu został utworzony Mazurski Park Krajobrazowy.

1978 W Mrągowie nad j. Juno zbudowano oczyszczalnię ścieków. Gazyfikacja Mragowa.

1980 Otwarcie zakładu włókienniczego „Warmia” (początek budowy w 1973 r.)

1987 Budowa największego i najnowocześniejszego Zakładu Mleczarskiego z regionu w Mrągowie

1998 Starostą zostaje Ryszard Soroko. Urząd pełni do 2002.
2 maja odsłonięto popiersie Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza przed Urzędem Miasta

2002 Dnia 4 lipca huragan niszczy wschodnią część Puszczy Piskiej. Zniszczeniu uległo ok. 20 tys ha z ogólnej liczby 84 tys ha.