Szestno to obecnie mała miejscowość położona w Gminie Mrągowo, jednak w przeszłości była jedną z najważniejszych w tej części Mazur. To tu znajdowało się centrum osadnicze pruskich Galindów, a w późniejszym okresie siedziba administracyjna Mazur. Mimo że niewielkie, Szestno może pochwalić się kilkoma zabytkami. Wśród nich: dwór, ruiny zamku i jeden z najstarszych mazurskich kościołów z zabytkowym cmentarzem.
Zamek
W Szestnie Krzyżacy zbudowali zamek, skąd prowadzona była akcja osadnicza na Ziemi Mrągowskiej. Dziś po zamku zachowały się jedynie malownicze ruiny położone w zakolu rzeki Młynówki. Szesteński zamek był jedynym znajdującym się w powiecie mrągowskim.
Do końca XIII wieku Krzyżacy ostatecznie podbili pruskie tereny, rozpoczęli chrystianizację oraz planowe osadnictwo. W czasach panowania jednego z najznakomitszych wielkich Mistrzów Krzyżackich Winfryda von Kniprode (1351-1382) Zakon był u szczytu swej politycznej potęgi i przeżywał gospodarczy rozkwit. Prawdopodobnie w 1348 r. wzniesiono w Szestnie drewniano-ziemny gródek strażniczy, który w zaledwie 2 lata po wybudowaniu został zniszczony przez Litwinów (1350 r.). W latach 60-tych XIV w. zbudowano murowany zamek (1367 r.). Pierwsza wzmianka o zamku pojawia się w roku 1371, kiedy to ponownie Litwini go oblegali, ale nie zniszczyli (zniszczyli jedynie podzamcze). Od 1401 r. stał się on siedzibą prokuratora krzyżackiego. Do zamku przynależał młyn wodny usytuowany obok niego oraz folwark.
Zamek, zbudowany jako obronny, zaczął tracić swoje znaczenie na rzecz gospodarczego. W 1454 r. został na krótko przejęty przez zwolenników Związku Pruskiego, który powstał jako konfederacja przeciwko Krzyżakom. Rok później Szestno było ponownie w rękach Krzyżaków. Zmiany przyniosła dopiero sekularyzacja Zakonu w 1525 roku. Od tego roku aż do roku 1751 zamek był siedzibą starostwa - podstawowej jednostki administracyjnej Prus Książęcych, powstałych po likwidacji państwa krzyżackiego. Po roku 1815 zamek, będący własnością królewską rozebrano, a cały materiał pozyskany z rozbiórki przetransportowano do Kętrzyna by zbudować tam nieznany dziś budynek rządowy, być może urzędu skarbowego.
Kościół
Od początku istniał w Szestnie kościół, choć pierwsza wzmianka o nim pochodzi dopiero z 1484 roku. W latach 1525-1980 była tu parafia luterańska, obecnie katolicka.
Świątynia została zniszczona w wyniku pożaru w 1618 roku. Do 1639 roku odbudowana w obecnym kształcie. Architektoniczne szczegóły w stylu romańskim znajdujące się w górnej kondygnacji po stronie południowej wieży są unikalne na terenie Mazur. Budowla zwieńczona jest niepowtarzalnym krzyżem jerozolimskim. W kościele na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny, marmurowa tablica nagrobna Fabiana von Lehndorf, ambona z 1625 r., rokokowe organy z XVIII w. oraz drewniany malowany strop z roku 1624 naśladujący kasetony.
W kościele znajdują się srebrny relikwiarzyk z relikwiami drzewa Krzyża Świętego. Obok niego w ramce za szkłem jest dokument watykański z roku 1862 stwierdzający prawdziwość relikwii. Stąd też kościół jest pod wezwaniem Krzyża Świętego.
Za kościołem stoi drewniany krzyż z napisem ”Massengrab. Mogiła zbiorowa 1945 rok”. Prusy Wschodnie pod koniec wojny stały się miejscem kaźni dla wielu niemieckich mieszkańców, ale rzadko można zobaczyć widoczny znak bestialstwa radzieckich żołnierzy. Pomiędzy zakrystią, a masowym grobem z 1945 r. znaleziono także inny, nieoznakowany grób. Pochowane są w nim ofiary epidemii cholery z roku 1831. Trochę dalej znajduje się zabytkowy cmentarz ewangelicki z żeliwnymi krzyżami z lat 1813-1901.
Dwór
Dwór pochodzi z II połowy XIX w. i został wzniesiony w stylu klasycystycznym. Przed jego zbudowaniem w tym miejscu znajdował się folwark zamkowy. W 1838 r. folwark, należący do domeny państwowej, traktowany był jako osobna jednostka administracyjna. Po tym roku folwark sprzedano w prywatne ręce. W II poł. XIX wieku na tym terenie stanął dwór.
Od 1871 r. jako właściciel dworu wymieniany jest Edward Klugkist. Majątek jego liczył 3380 mórg (ponad 1000 ha). Przed II wojną światową na ziemiach należących do dworu była gorzelnia, młyn wodny, pieczarkarnia. Cmentarz rodowy znajduje się na cmentarzu ewangelickim za kościołem. Pod koniec wojny, w roku 1945 Rosjanie zajęli Szestno. Nie zniszczyli budynków, ale ograbili dwór. Po wojnie zespół dworsko-parkowy stanowił własność PGR-u. Na początku lat 90-tych XX wieku całość została kupiona przez osobę prywatną.
 |  |  |
 |  |  |
 |  |  |
 |  |
fot. Beata Gida, Paweł Krasowski, Marian Modzelewski
