Ścieżka edukacyjna na terenie leśnictwa Piersławek w Nadleśnictwie Strzałowo

SPIS TREŚCI

Informacje ogólne
Położenie
Informacje szczegółowe
Galeria
Kontakt
Atrakcje w pobliżu

ARTYKUŁ ŚCIEŻKA EDUKACYJNA NA TERENIE LEŚNICTWA PIERSŁAWEK W NADLEŚNICTWIE STRZAŁOWO

Wędrówkę rozpoczynamy od zapoznania się z tablicą informacyjną, na której przedstawiono przebieg trasy z numerami i nazwami kolejnych przystanków. Kierunek trasy w terenie wyznaczają wykonane z drewna i umieszczone na słupkach strzałki. W podobnym stylu oznakowanych jest 8 zaproponowanych przystanków, przedstawiających ciekawe pod względem przyrodniczo-historycznym miejsca. Na każdym z przystanków znajdują się ławki umożliwiające odpoczynek i spokojne podziwianie piękna lasu. Cała ścieżka liczy ok. 8,8 km długości, jednak osobom, dla których pokonanie jej może stanowić zbyt duży wysiłek, proponujemy wariant krótszy o długości 3,8 km – obejmuje on przystanki od nr 1 do 6 i kończy się w punkcie wyjścia, w pobliżu leśniczówki. Miłośników leśnych wędrówek namawiamy na przejście całej trasy. Ostatnim, 8. punktem ścieżki, jest szkółka leśna. Z uwagi na jej specyfikę i konieczność skrupulatnego zamykania bramy, z obawy przed dostaniem się na jej teren zwierzyny, szkółkę możemy zwiedzać do godz. 15. W godzinach późniejszych jest to także możliwe, ale tylko po wcześniejszym telefonicznym ustaleniu terminu z leśniczym odpowiedzialnym za szkółkę lub z Nadleśnictwem. Długość "dla wytrwałych" - 8,8 km, wersja skrócona - 3,8 km.

⇒ Położenie

Ścieżka zaczyna się i kończy obok siedziby leśnictwa Piersławek, usytuowanej w pobliżu szosy Piecki – Mikołajki (w odległości 4 km od Piecek).

⇒ Informacje szczegółowe

Przystanek 1 – Izba Pamięci poświęcona Ernstowi Wiechertowi

Naszą wędrówkę rozpoczynamy od wizyty w siedzibie leśnictwa Piersławek, gdzie znajduje się Izba Pamięci poświęcona znakomitemu niemieckiemu pisarzowi Ernstowi Wiechertowi. To właśnie w budynku leśnictwa Piersławek (przed wojną Kleinort) 17 maja 1887 r., w rodzinie ówczesnego leśniczego Martina Wiecherta, przyszedł na świat syn Ernst.

Warto poznać kilka informacji o samej siedzibie leśnictwa Piersławek. Leśniczówka została wybudowana w 1883 r. i przez długie lata stanowiła służbowe mieszkanie rodziny Wiechertów. Po wojnie, do roku 1967, znajdowała się tu siedziba leśnictwa Sosnówka, a obecnie Piersławek. W roku 1995 rozpoczęto remont budynku, sfinansowany przez Lasy Państwowe, który trwał rok. Od 1996 r. w leśniczówce istnieje Izba Pamięci poświęcona pisarzowi. Ekspozycję przygotowaną przez pracowników Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie tworzą dzieła pisarza wydane w języku niemieckim, ich polskie tłumaczenia oraz liczne dokumenty i druki okolicznościowe. Na ścianie budynku znajdują się dwie tablice pamiątkowe, upamiętniające 100. i 110. rocznicę urodzin pisarza.

Przystanek 2 – Stanowisko bobrów

Po zwiedzeniu Izby Pamięci udajemy się, zgodnie z kierunkiem strzałki, do następnego punktu, którym jest stanowisko bobrów, oddalone od siedziby leśnictwa zaledwie o ok. 150 m.

W granicach Polski, w tym na Warmii i Mazurach, bóbr został całkowicie wytępiony. Nie było tych gryzoni już na początku XX wieku. W 1974 r. pracownicy Stacji Badawczej PAN w Popielnie rozpoczęli akcję wsiedlania bobrów na terenie Puszczy Piskiej, trafiły one także na obszar Nadleśnictwa Strzałowo. Bogactwo odpowiadających im biotopów oraz ochrona sprawiły, że populacja bobrów zaczęła się rozrastać, a gryzonie zasiedlały nowe tereny. Na bagnie w sąsiedztwie leśniczówki Piersławek bobry pojawiły się w 1998 r. W jego północnej części znajduje się źródło, które daje początek strumykowi o długości ok. 4 km wpływającemu do jeziora Kołowin. Na cieku tym bobry wybudowały liczne tamy oraz żeremie. Zwierzęta te aktywne są o zmierzchu i w nocy, dlatego niewielkie mamy szanse na obserwację bobrów w ciągu dnia, za to bez trudu dostrzeżemy liczne ślady ich działalności. Oprócz nor widać liczne zgryzy, pnie po ściętych olchach, a nawet dębach i grabach. Siedząc na ławce wiosną czy latem, mamy duże szanse na obserwację krążącego nad tą okolicą orlika krzykliwego, pospolitego myszołowa czy ostatnio bardzo rzadkiej kani czarnej. Usłyszymy klangor gniazdujących w pobliżu żurawi i melancholijny śpiew naszego największego drozda – paszkota, który chętnie zasiedla skraje borów przylegające do łąk i pastwisk.

Przystanek 3 - Drzewostan sosnowy

Po opuszczeniu stanowiska bobrów kolejne strzałki kierują nas do punktu nr 3, do którego docieramy po przejściu ok. 1 km. Wcześniej pamiętajmy o zachowaniu szczególnej ostrożności przy przekraczaniu szosy. W punkcie nr 3 prezentowany jest piękny drzewostan sosnowy liczący 125 lat. Udział sosny wynosi w nim 90%, a pozostałe 10% przypada na świerk

W podszyciu dominują liczne leszczyny oraz świerki. Drzewostan ten rośnie na żyznym siedlisku lasu mieszanego świeżego. Przeciętna wysokość rosnących sosen wynosi ok. 29 m, a zasobność, czyli ilość metrów sześciennych drewna na powierzchnię 1 ha, wynosi obecnie 400 m3. Jest to okolica silnie zróżnicowana pod względem geomorfologicznym. Jeśli dopisze nam szczęście, być może na leśnej drodze zaobserwujemy jarząbka – najmniejszego spośród kuraków leśnych. Jarząbek jest stałym, ale nielicznym ptakiem lęgowym w tej części Nadleśnictwa Strzałowo. Kurak ten zasiedla starsze drzewostany o bogatym podszyciu, w tym także bory o urozmaiconej strukturze. O każdej porze roku napotkamy tu naszego najpospolitszego dzięcioła dużego oraz barwną sójkę. W sierpniu, gdy na leszczynach zaczynają dojrzewać orzechy, usłyszymy charakterystyczne nawoływanie orzechówek, a w nagrodę za cierpliwość i bezruch może uda nam się je obserwować z bliska. Orzechówka jest naszym najrzadszym i najmniej znanym przedstawicielem krukowatych, jej główne obszary występowania w kraju obejmują góry oraz Polskę Północno-Wschodnią, w tym Warmię i Mazury.

Przystanek 4 – Uprawa leśna

Do kolejnego punktu ścieżka wiedzie przez okolicę bardzo silnie zróżnicowaną pod względem wysokości. Po lewej stronie towarzyszy nam głęboki wąwóz, zaś po stronie prawej drzewa porastają stromo wznoszące się zbocza. Mijamy różnowiekowe drzewostany iglaste rosnące na dość żyznym siedlisku lasu mieszanego świeżego, na co wskazują między innymi co rusz pojawiające się kępy grabów i dębów. Po przejściu ok. 900 m docieramy do punktu nr 4, gdzie prezentowana jest uprawa.

W naszej strefie klimatycznej las może powstawać albo drogą spontanicznej sukcesji naturalnej, albo w sposób sztuczny drogą sadzenia. W warunkach współczesnego leśnictwa las powstaje przede wszystkim w wyniku sadzenia, rzadziej siewu. Gdy sadzonki trafiają na powierzchnię, na której wcześniej lasu nie było, np. na grunty porolne czy nieużytki, wówczas nazywamy to zalesianiem. Jeżeli zaś drzewka sadzone są w miejscu, gdzie wcześniej rósł las, wówczas nazywamy to odnowieniem. Tak było w przypadku oglądanej przez nas uprawy. W 2000 r. wycięto tu stary drzewostan, a powstały zrąb odnowiono, zakładając uprawę, w której składzie gatunkowym po 30% udziału mają sosna, dąb i świerk oraz 10% modrzew. Jest to siedlisko lasu mieszanego świeżego, a o jego żyzności świadczą dwie pozostawione, jako tzw. biogrupy, kępy dorodnych dębów w wieku ok. 110 lat. Aby ochronić drzewka przed zniszczeniem przez jeleniowate, uprawa została ogrodzona. Jest to dość kosztowny, ale prosty i skuteczny sposób ochrony upraw przed zwierzyną. Gdy za kilkanaście lat drzewka podrosną na tyle, że sarny i jelenie nie będą już dla nich stanowiły niebezpieczeństwa, ogrodzenie zostanie rozebrane.

Przystanek 5 – Pomnik pilotów

Naszym następnym celem jest pomnik pilotów, do którego docieramy po przejściu ok. 700 m. Prawie każdy kompleks leśny skrywa swoje tragiczne historie i tajemnice. Najczęściej dotyczą one czasów wojen, ale powstają także współcześnie. W punkcie nr 5 w dniu 12 listopada 1985 r. miała miejsce katastrofa śmigłowca wojskowego, w której zginęli dwaj młodzi piloci. To tragiczne wydarzenie upamiętniają symboliczny pomnik i tablica ufundowana przez kolegów pilotów. Aby tu dotrzeć, musimy nieco zboczyć z głównego szlaku, o czym informuje kolejna strzałka.

Przystanek 6 – Grób Paula Wiecherta

W tym miejscu spoczywa młodszy brat pisarza Paul, który zmarł na dyfteryt 18 lutego 1895 r., mając zaledwie 5 lat. Pisarz opisał atmosferę ostatniego dnia życia brata i jego chorobę w autobiograficznej powieści „Lasy i ludzie”.

„(…) Z dziecięcej gromadki z pewnością najzdolniejszy był mój młodszy brat, wcześniej odznaczający się dojrzałością tak znaczną, że aż budziła u ludzi strach. Z tego być może powodu pisana mu była rychła i kto wie czy nie zbawienna śmierć. Miałem chyba sześć albo siedem lat, kiedy wszyscy trzej zapadliśmy na odrę, a następnie ciężko rozchorowaliśmy się na szkarlatynę. (…) Podczas gdy starszy brat i ja zmogliśmy dość rychło chorobę, rzuciła się ona z całą siłą na młodszego brata i przez całe tygodnie trzymała go między życiem i śmiercią. (…) Trzeba pamiętać, że wówczas od najbliższego lekarza dzieliły nas dwie mile. Nie było kolei, telefonu, szpitala ani surowicy. Wkrótce nie mogło już ulegać wątpliwości, że brata zaatakował dyfteryt, najstraszniejsza z podówczas dziecięcych chorób. (…) Oto matka, po tym jak lekarz odebrał jej ostatnią nadzieję, chwyta za ręce brata i mnie, wiedzie do przyległego pokoju, gdzie również płonie świeca, pada na kolana, przygarnia nas do siebie i prawie nieprzytomna z bólu mówi: „Klęknijcie dzieci i módlcie się do Boga! Módlcie się, bo to już ostatnie spośród wszystkiego, co możemy zrobić”. (…) Brat umarł owej nocy. Pochowany został w naszym lesie, niedaleko domu. Wspomnienie o bracie nie kojarzy się z żadnym cielesnym kształtem, tylko z szerokim, czerwonym kapeluszem, jaki lubił nosić”.

Z tego miejsca kierujemy się na leśniczówkę do punktu wyjścia, zamykając w ten sposób pętlę pierwszej ścieżki.

Przystanek 7 – Paśnik i lizawka

Jeśli zdecydujemy się na dalszą wędrówkę, wówczas z parkingu przy leśniczówce udajemy się przez pastwisko do ściany lasu, gdzie kolejna strzałka wyznacza nam kierunek trasy. Początkowo ścieżka biegnąca przez drzewostan położony pomiędzy szosą a podmokłą łąką jest mało wyraźna, później prowadzi leśnymi duktami, a wędrówka nie nastręcza żadnych trudności…

Po przejściu ok. 1 km dochodzimy do przystanku 7, gdzie prezentowane są urządzenia łowieckie służące dokarmianiu zwierzyny: paśnik i lizawka. Lasy Nadleśnictwa Strzałowo są ważną ostoją zwierzyny łownej, w tym saren, jeleni i dzików. Gospodarkę łowiecką na znacznej części Nadleśnictwa (w obrębach Strzałowo i Krutyń) prowadzą dwa Ośrodki Hodowli Zwierzyny zarządzane przez Nadleśnictwo. Jednym z elementów dobrze prowadzonej gospodarki łowieckiej jest zimowe dokarmianie, które ma na celu:

- uzupełnienie ubogiej w okresie zimowym bazy żerowej i tym samym ułatwienie przetrwania zwierzynie niekorzystnego okresu,

- zmniejszenie rozmiaru szkód wyrządzanych przez zwierzynę w tym okresie w drzewostanach i na polach.

Oglądany przez nas paśnik drabinkowy jest jednym z kilku tego typu urządzeń, jakie leśnicy i myśliwi wykorzystują do podawania zwierzynie siana czy owsa w snopkach. Dużą rolę w odżywianiu i właściwym rozwoju zwierząt pełnią składniki mineralne, a zwłaszcza sól. Wprawdzie jej część zwierzyna pobiera z żerem naturalnym, ale jest to ilość niewystarczająca i zwierzęta muszą dostawać sól oddzielnie. Do jej podawania służą tzw. lizawki, w tym prezentowana lizawka słupowa. Umieszczona na wysokim, od góry wydrążonym pniu bryła pod wpływem wilgoci rozpuszcza się i sól spływa po pniu, gdzie jest zlizywana przez zwierzynę. Z tego typu źródła soli zwierzęta korzystają w ciągu całego roku, ale szczególnie chętnie na przedwiośniu, gdy samce nakładają poroże, a u ciężarnych samic trwa intensywny rozwój płodów.

Przystanek 8 – Szkółka leśna

Kierując się następną strzałką, ruszamy w kierunku szkółki leśnej, stanowiącej ostatni przystanek naszej ścieżki. Mijając różnowiekowe drzewostany iglaste rosnące na siedlisku lasu mieszanego świeżego, dochodzimy do publicznej drogi gruntowej, gdzie skręcamy w prawo, udając się w kierunku szosy Piecki – Mikołajki.

Początkowo po lewej stronie towarzyszy nam ogrodzenie szkółki, będące jej wschodnią ścianą, ale żeby dojść do bramy, musimy przejść ok. 300 m drogą publiczną i następnie zgodnie ze wskazaniem strzałki skręcić w lewo. Idąc cały czas prosto, ponownie dochodzimy do ogrodzenia szkółki. Po przejściu ok. 200 m wzdłuż płotu dochodzimy do bramy głównej.

Szkółki leśne są nieodłącznym elementem współczesnego leśnictwa. Każdego roku do zalesień, odnowień, poprawek i uzupełnień oraz celem wprowadzania podszytów potrzebne są setki milionów sadzonek. Materiał ten produkowany jest w ponad 1400 szkółkach leśnych, które funkcjonują w Lasach Państwowych, a ich łączna powierzchnia liczy ok. 3500 ha. W ostatnich 20 latach roczna produkcja jedno- i wieloletnich sadzonek wynosiła od 1,5 do 2 mld sztuk i dotyczyła 50 gatunków drzew i krzewów.

Oglądana przez nas szkółka ogrodzona jest szczelnym płotem, a jej wnętrze podzielone jest pasami drzew i krzewów na mniejsze kwatery produkcyjne. Łączna powierzchnia produkcyjna wynosi 5,81 ha i rosną tu sadzonki wszystkich drzew i wielu krzewów, jakie występują na terenie nadleśnictwa. Do odpowiednio przygotowanej gleby wysiewane są nasiona drzew zebrane z tzw. drzew doborowych oraz wyłączonych i gospodarczych drzewostanów nasiennych, zapewniających najlepszy materiał genetyczny. W ciągu roku szkółka dostarcza ok. 1 mln sadzonek drzew i krzewów na potrzeby własne Nadleśnictwa, jak i dla innych odbiorców. Po zwiedzeniu szkółki tą samą drogą wracamy do leśniczówki.