Informacje ogólne
Położenie
Informacje szczegółowe
Historia
Kontakt
Atrakcje w pobliżu
ARTYKUŁ ŚCIEŻKA PRZYRODNICZA JARY LAMPASZA
Długość ścieżki - 2,5 km
Czas przejścia - ok. 1,5 godz.
Położenie – Rodowo, Gmina Sorkwity
Ścieżka prowadzi wzdłuż brzegów jeziora Lampasz, przecina dwa głębokie jary, umożliwia poznanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych typowych dla regionu Mazur.
1. SIEDLISKO RODOWO
2. PRZYDROŻNE DRZEWA
3. ŚRÓDPOLNE BAGIENKO
4. LAS WKRACZAJĄCY NA POLE
5. STARA LIPA
6. JEZIORO LAMPASZ
7. ŻERY BOBRÓW
8. CZARCI JAR
9. WĄWÓZ SUCHA WODA
10. PRZEBUDOWA DRZEWOSTANU
11. PUŁAPKI NA KORNIKI
12. MŁODY LAS 1990 ROK
13. UŻYTKI ROLNE
Przystanek 1 – Siedlisko CAMP RODOWO
Jest to typowy przykład mazurskiego siedliska na kolonii z początku XX wieku. Wspaniale wpisuje się ono w pagórkowaty krajobraz łąk i pól. Zabudowania mieszkalne i gospodarcze powstały na planie kwadratu. Dachy pokryte są charakterystyczną dla Mazur czerwoną dachówką, tzw. "holenderką". Siedlisko zostało adaptowane przez Fundację "Rodowo" na Międzynarodowe Centrum Spotkań Młodzieży z poszanowaniem charakterystycznych rysów architektury i krajobrazu kulturowego regionu Mazur.
Przystanek 2 – Przydrożne drzewa. Aleja lipowa.
Posadzone przed laty by chronić podróżnych przed słońcem , wiatrem, deszczem i śniegiem. Na rozstajach dróg pełniły również rolę punktów orientacyjnych. Do obsady dróg wybierano zwykle gatunki długowieczne i odporne na surowe warunki klimatyczne. Najczęściej spotykane są aleje lipowe, klonowe, rzadziej dębowe, grabowe, jesionowe, a sporadycznie kasztanowcowe, brzozowe lub z drzew owocowych. Aleje dębowe czy kasztanowcowe podkreślały często ważność traktu np. gdy prowadziły do majątków ziemskich lub na cmentarze. Drzewa sadzono zwykle w rozstawie 6-8 m blisko linii drogi, co w dzisiejszych czasach, ze względu na rozwój motoryzacji, przyczyniło się do konieczności wycinki drzew. Przydrożne aleje swym niewątpliwym pięknem wzbogacają krajobraz i podnoszą walory przyrodnicze. Niekontrolowane pozbywanie się ich, to zwyczajna dewastacja krajobrazu Warmii i Mazur. Każdy region świata ma coś wyjątkowego w swoim krajobrazie a dla Warmii i Mazur charakterystyczne są właśnie przydrożne aleje.
Przystanek 3 - Śródpolne bagienko
Płytkie, zarośnięte i zaciszne oczko wodne, otoczone częściowo drzewami jest doskonałym miejscem bytowania wielu płazów.
Najczęściej, w okresie kwiecień-maj, można tutaj zobaczyć żabę moczarową. Samce tego gatunku w okresie godowym przybierają intensywną barwę jasnoniebieską. Barwa ta jest nietrwała a w warunkach stresu może zniknąć w przeciągu kilku minut. Jeżeli przystaniemy na dłuższą chwilę w ciszy, to możemy również usłyszeć odgłosy żaby moczarowej, które z bliska, opisywane bywają jako ciche szczekanie psa, a z daleka słyszalne jako bulgotanie wody. Powyższy gatunek należy do grupy żab brunatnych, spędzających większą część roku na lądzie, w odróżnieniu od grupy żab zielonych na stałe związanych z wodą. Nieco później po żabie moczarowej (maj-czerwiec) gody odbywa kumak nizinny. Jest on znacznie trudniejszy do zaobserwowania od żaby moczarowej ale można usłyszeć jego charakterystyczne, dosyć głośne, rytmicznie powtarzane „kum”. Jaja składane przez żaby w wodzie noszą nazwę skrzeku, a przeobrażenie kijanek i wyjście na ląd następuje po około 3 miesiącach. Śródpolne oczko wodne to środowisko niezbędne do rozrodu również innych płazów jak: traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, bardzo rzadka grzebiuszka ziemna, a także najbardziej popularna i znana dla wszystkich zielonej barwy żaba wodna.
Przystanek 4 - Las wkraczający na pole
Zaniechanie użytkowania łąki przyległej do lasu dało początek tzw. sukcesji ekologicznej. Sukcesja ekologiczna są to następujące kolejno po sobie stadia, zaczynające się od momentu kolonizacji, poprzez stadia pośrednie (sera), do uzyskania stanu końcowego zwanego klimaksem. W miejscu przystanku nr 4 mamy przykład stadium kolonizacyjnego, tworzonego przez gatunki pionierskie takie jak brzoza, osika i sosna, które w przyszłości utworzą zbiorowisko leśne. Łąka stykająca się z lasem, pokryta jest dodatkowo gęstym odnowieniem lipowym powstałym z nasion lip rosnących na skraju lasu. Utworzony z gatunków pionierskich na żyznym siedlisku drzewostan, będzie stadium pośrednim. Następnym etapem będą powolne zmiany w składzie gatunkowym drzew oraz roślin zielnych. Rośliny łąkowe ustąpią miejsca roślinom leśnym a pionierskie gatunki drzew uzupełnione zostaną gatunkami o większych wymaganiach jak: dąb, grab, lipa, klon.
Ze względu na żyzne podłoże, należy spodziewać się, że stadium końcowym (klimaksem) w tym miejscu, będzie wielogatunkowy las liściasty nazywany grądem. Przywracanie lasu na gruntach porolnych to bardzo długi proces, zwłaszcza gdy zachodzi to samorzutnie w wyniku sukcesji. Jeżeli las powstaje w miejscu, z którego kiedyś został usunięty to proces ten nazywany jest sukcesją wtórną.
Trzeba pamiętać, że na samorzutne odtworzenie najbardziej cennego drzewostanu grądowego potrzeba 350-400 lat. Leśnicy mogą przyspieszyć sukcesję, przez pominięcie stadium kolonizacyjnego i wprowadzenie od razu gatunków odpowiednich dla danego siedliska.
Przystanek 5 - Stara lipa. Mrowisko w lipie.
Drzewa ponadprzeciętnych rozmiarów od zawsze przyciągały uwagę ludzi, napawały podziwem i usposabiały do oddania chwały Stwórcy tych olbrzymów. W zamierzchłych czasach czczone były jako święte drzewa i miały ogromne znaczenie w kulturze i obrzędach religijnych Słowian.Spotkanie z potężną lipą drobnolistną, rozgałęziającą się 2 m nad ziemią w trzy wielkie odnogi, rosnącą w pobliżu przystanku nr 5, zmusza do zadumy i pokory. Jej wiek jest trudny do oszacowania, gdyż w środku jest wypróchniała. Obwód pnia na wysokości 1,3 m nad ziemią wynosi 5,5m przy wysokości ok. 27 m. Rozmiary robią wrażenie, tym bardziej, że w otaczającym drzewostanie nie ma takich kolosów.
W środku wypróchniałego pnia starej lipy, przez widoczne pęknięcie, można zobaczyć fragment kopca mrówek. Rola mrówek dla zdrowotności lasu ma niebagatelne znaczenie. Niszczą one przede wszystkim poważne szkodniki drzewostanów m.in. larwy borecznika, brudnicy mniszki czy barczatki sosnówki. Mrówki także porządkują i oczyszczają las, usuwając z niego martwe szczątki zwierzęce i roślinne.
Przystanek 6 - Jezioro Lampasz
Malownicze, wąskie jezioro rynnowe, położone na kajakowym szlaku Krutni. Brzegi jeziora są pagórkowate, wysokie i często strome, dodatkowo w części południowej i wschodniej porośnięte lasem, a pozostałe obrzeża zajmują łąki, pola, i kępy zadrzewień. Na północy jezioro łączy się przewężeniem z jeziorem Lampackim, na południu rzeką Sobiepanką wpływa do jeziora Kujno.
Według klasyfikacji rybackiej jezioro Lampasz należy do typu sielawowego. Wody jeziora są w III klasie czystości i nie nadają się do picia. Maksymalna głębokość to 21,5m, średnia 4,8m. Maksymalna długość jeziora to 4370 m, a maksymalna szerokość 420 m. Brzegi w strefie oczeretów porośnięte głównie trzciną, rzadziej tatarakiem, sitowiem. Strefa roślin o liściach zanurzonych to głównie rdestnice i moczarka. Wśród ryb żyjących w jeziorze przeważają leszcze, płocie, szczupaki, węgorze i sielawy.
Przystanek 7 - Żery bobrów
Bobry są typowymi roślinożercami , którzy latem żywią się głównie ziołami, trawami i roślinnością wodną. Od października zaczynają intensywnie ciąć drzewa i krzewy, magazynując je pod wodą na zimę. Magazyny te złożone z 2-3 fur gałęzi lokalizowane są w pobliżu wyjść z nor lub żeremi. Żeremia, czyli domki bobrów, budowane są z ogryzionych gałęzi, pni i mułu, często towarzyszą im liczne podwodne kanały wyjściowe. Od późnej jesieni do wczesnej wiosny w diecie bobrów przeważa kora, miazga, pędy drzew i krzewów. Jako pokarm preferują osikę, różne topole i wierzby, brzozę, leszczynę ale potrafią również ścinać grube dęby i graby.
Przystanek 8 - "Czarci Jar"
Od jarów znajdujących się na wschodnim brzegu jeziora Lampasz , ze względu na ich wielkość i ciekawą geomorfologię, wzięła nazwę przemierzana ścieżka przyrodnicza. Powstały one w wyniku wymycia miękkiego materiału skalnego (glina) przez strumienie uchodzące do jeziora. Jary przecinają prostopadle wał moreny czołowej, będącej jednocześnie brzegiem jeziora.
Nazwa „Czarci Jar” powstała spontanicznie, ze względu na klimat panujący w głębi jaru. Na iście czarci klimat składają się: strome, wysokie stoki, porośnięte gęsto drzewami, tworzącymi na dnie jaru półmrok, który w połączeniu z oparami wody i poprzewracanymi w poprzek strumienia kłodami, tworzy teren nie do przebycia. Gatunkiem tworzącym duże płaty dorodnych egzemplarzy w głębi jaru, zasługującym na uwagę, jest łuskiewnik różowy. Roślina ta jest bezzieleniowa, cała różowa, pasożytuje na grabie, buku, leszczynie lub olszy.
Przystanek 9 - "Sucha Woda"
Nazwa wąwozu została zapożyczona z nazewnictwa góralskiego, określającego strumienie z wodą występującą okresowo. Dno wąwozu jest szerokie, stoki bardziej łagodne a różnorodność runa większa niż w pierwszym jarze. U wylotu wąwozu zwraca uwagę wysoka roślina o sercowatych liściach – rdest ostrokończasty.
Wśród gatunków runa wskazujących na żyzność podłoża występują m.in. kopytnik pospolity, gajowiec żółty, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna.
Gatunkiem wyraźnie dominującym w runie jest gwiazdnica wielkokwiatowa będąca jednym z gatunków wyróżniających grąd, występujący na całym obszarze ścieżki.
Widoczne pniaki po ściętych drzewach wzdłuż trasy ścieżki, są pozostałością po cięciach sanitarnych, podyktowanych względami ochrony lasu. Zaniechanie tych cięć stwarza korzystne warunki rozwoju dla szkodliwych owadów, zagrażając w ten sposób drzewom zdrowym i w efekcie trwałości całego drzewostanu.
Przystanek 10 - Użytkowanie lasu
Nieodłącznym elementem gospodarki leśnej na zasadach trwałego i zrównoważonego rozwoju jest wycinka drzewostanów dojrzałych do wyrębu . W zależności od gatunku i siedliska wiek rębności drzewostanu jest bardzo różny i zawiera się w przedziale 60-160 lat.
Każdorazowo miejsce po usuniętym drzewostanie (zrąb) odnawia się w sposób sztuczny – drzewka wyprodukowane w szkółkach leśnych, bądź obsiew naturalny. Wielkość i kształt zrębu podyktowana jest wymaganiami ekologicznymi gatunku, który będzie na nim sadzony. Gatunki wrażliwe na przymrozki korzystające w młodości z osłony starodrzewiu jak np. dąb wymagają małych zrębów (0,2 ha), nazywanych gniazdami . Sposób zagospodarowania lasu zaczynający się od wycięcia gniazd w rębnym drzewostanie określany jest jako rębnia gniazdowa.
Przystanek nr 10 znajduje się w 120 letnim drzewostanie sosnowym przewidzianym do użytkowania rębnią gniazdową a w miejscu wyciętych gniazd będą posadzone dęby. Po osiągnięciu przez dęby wysokości ok. 1-3m, drzewostan sosnowy między gniazdami zostanie usunięty a w jego miejsce posadzone zostaną głównie takie gatunki jak: świerk , sosna , modrzew. Pozostałe gatunki takie np. jak grab, lipa, klon, brzoza, pojawią się prawdopodobnie z odnowienia naturalnego.
Przystanek 11 - Pułapki na korniki
Jednym z najgroźniejszych szkodników świerka jest kornik drukarz. Ten niewielki chrząszcz, długości 3-4 mm, w przypadku licznego występowania zwanego gradacją, potrafi opanowywać tysiące drzew, doprowadzając je do usychania. Uschnięte drzewa nazywane posuszem, należy jak najszybciej wycinać i wywozić z lasu, aby rozmnażający się na nich kornik nie mógł atakować zdrowych sąsiednich świerków. Inną metodą walki z kornikiem są pułapki segmentowe, w których umieszcza się feromon (kartonik nasączony substancją zapachową) zwabiający samce tego chrząszcza. Zwabione feromonem samce wpadają do przyczepionej pod pułapką butelki skąd są regularnie usuwane.
Przystanek 12 - Młody las – rok odnowienia 1990
Każdy drzewostan w ciągu swojego życia przechodzi kolejne charakterystyczne etapy nazywane fazami rozwojowymi drzewostanu. W zależności od fazy rozwojowej las wymaga odmiennej pielęgnacji, nad którą czuwa leśniczy.
Pierwszym etapem życia drzewostanu jest uprawa i nalot. Jeżeli drzewostan powstał z odnowienia sztucznego to nazywany jest uprawą , w przypadku obsiewu naturalnego określany jest jako nalot. Uprawa i nalot, są to wstępne fazy rozwojowe drzewostanu, od momentu powstania do momentu kiedy drzewka zaczynają stykać się koronami. Zetknięcie drzewek koronami rozpoczyna fazę młodnika (z odnowienia sztucznego) lub fazę podrostu (z odnowienia naturalnego). Drzewa w tym czasie zaczynają na siebie silnie oddziaływać i konkurować o światło , wodę i pokarm w glebie, a zwarcie koron powoduje, że najniżej położone gałęzie zaczynają obumierać. Proces obumierania dolnych gałęzi zwany oczyszczaniem pni wyznacza granicę fazy młodnika.
Młody las za przystankiem nr 12 odnowiony sztucznie w roku 1990 znajduje się w fazie młodnika. Głównymi gatunkami tworzącymi młodnik są tutaj dąb szypułkowy, świerk pospolity, modrzew europejski, w mniejszej ilości klon jawor, klon zwyczajny, brzoza brodawkowata, lipa drobnolistna, grab zwyczajny i inne. Zabiegi pielęgnacyjne w młodniku polegają na przerzedzeniu najbardziej zagęszczonych partii młodnika, usuwanie drzewek chorych, obumierających i niepożądanych.
Przystanek 13 - Użytki rolne
Malowniczy krajobraz łąk, pastwisk i łanów zboża cieszy widokiem a rozdrobnienie pól poprzedzielanych często miedzami , kępami zadrzewień, oczkami wodnymi tworzy przyjazne środowisko bytowania dla wielu zwierząt. Obraz takiego zrównoważonego z przyrodą rolnictwa jest coraz bardziej wypierany przez nowoczesne metody uprawy roli zmierzające do intensyfikacji uprawy. Używanie roślin zmodyfikowanych genetycznie, zakładanie dużych , jednolitych upraw , wysokie zużycie chemicznych środków ochrony roślin, to tylko nieliczne z problemów, których następstwa grożą poważnymi konsekwencjami zarówno dla człowieka jak i równowagi w środowisku.
Ścieżka przyrodnicza nie jest przeznaczona do jazdy quadami!
Pobierz folder-Ścieżka przyrodnicza Jary Lampasza (pdf)
 |  |
⇒ Historia
Ścieżka przyrodnicza powstała w ramach projektów Wolontariatu Europejskiego, Programu "MŁODZIEŻ", koordynowanych przez Fundację "Rodowo" we współpracy z Nadleśnictwem Mrągowo.
⇒ Kontakt
Fundacja Rodowo organizuje oprowadzenie po ścieżce przyrodniczej dla grup zorganizowanych połączone z warsztatami ekologicznymi. Informacja i rezerwacja: tel. 695 430 666, osoba kontaktowa Inga Łysiak.
