SPIS TREŚCI

Informacje ogólne
Informacje szczegółowe
Historia
Galeria
Atrakcje w pobliżu
Noclegi w pobliżu

  

ARTYKUŁ STRÓJ MAZURSKI

⇒ Informacje ogólne

Obecnie największa kolekcja stroju mazurskiego, głównie kobiecego, znajduje się w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Muzeum Mazur w Szczytnie i Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie.

⇒ Informacje szczegółowe

Odzież męska była zróżnicowana w zależności od pory roku, stanu majątkowego chłopów, a także okoliczności, w jakich strój noszono.

Ubiór roboczy letni

Roboczy ubiór letni kawalerów składał się z białej, lnianej koszuli, zwanej koszulą z talarem i z długich, lnianych, obcisłych spodni, zwanych portkami lub buksami. W dni chłodniejsze na koszulę nakładano czerwoną, niebieską lub brunatną kamizelkę zwaną westą, a następnie niebieską lub granatową marynarkę, zwaną jaką lub żakietem. Na nogach noszono długie buty, zwane skórzańcami lub klupmy albo korki. Głowę chroniono szarym, filcowym lub słomkowym kapeluszem.

Ubiór roboczy letni chłopów żonatych niewiele różnił się od odzieży kawalerów. Do pracy w polu wkładano koszule klunkrowe, z gorszego gatunku przędzy lnianej, spodnie i kamizele, zwane westkami.

Ubiór roboczy zimowy

Ubiór roboczy zimowy, zarówno kawalerów jak i żonatych, składał się z lnianej koszuli, podwłóczek, czyli kalesonów z flaneli, czarnego półkoszulka, westki, jaki, burki lub szarej sukmany, spodni z flanelowego sukna oraz jutowych skórzni. Do pracy przy domu nakładano drewniaki-klocowe lub klumpy. Nogi okrywano wełnianymi pończochami, ręce rękawiczkami z jednym palcem, "sobie dzianymi" na "spsickach" (drutach). Szyję obwiązywano wełnianym lub bawełnianym szalem. Na głowie noszono baranią czapkę.

Strój odświętny

Od stroju roboczego różnił się głównie tym, iż poszczególne elementy były wykonane z lepszych gatunkowo tkanin. Niewątpliwą ozdobę stroju odświętnego męskiego stanowiła sukmana, na Warmii nazywana sukmanem. Mniej zamożni chłopi nosili sukmany z płótna samodziałowego, lnianego, barwionego na kolor niebieski, granatowy lub zielony, zamożniejsi zaś z sukna niebieskiego, granatowego lub brązowego. Sukmany te sięgały do połowy łydek i miały zapięcie z przodu na dwa rzędy rogowych guzików. W pasie przewiązane były kolorowym pasem płóciennym zwanym krajką.

Męskie koszule świąteczne - białe, lniane, z wąskim kołnierzykiem - zapinały się z przodu na guzik lub barwny sznurek. Na koszulę wkładano półkoszulek, wykonany z sukna, najczęściej czarnego. Spodnie świąteczne szyto z sukna w kolorze granatowym lub czarnym. Kamizelki od stroju świątecznego były wykonane z samodziałowej tkaniny bawełniano-wełnianej lub wełnianej,w kolorach niebieskim, granatowym, ciemnoczerwonym, zielonym, brązowym,a niekiedy z sukna tkanego w drobne prązki. Zamożniejsi gospodarze zimą nakrywali głowy kołpakami, czyli futrzanymi czapkami rozciętymi z boku, z czarnej lub szarej skóry baraniej. Na nogach noszono skórznie.

Kawalerowie i żonaci ubierali się podobnie, z tą tylko różnicą, iż nie każdy kawaler chodził w sukmanie.

Ubiór kobiecy

Strój kobiecy zachował się o wiele dłużej niż męski i charakteryzował się znacznie większym zróżnicowaniem. Podstawowymi elementami stroju kobiecego były koszule szyte z białego, lnianego płótna. Przód miały rozcięty, zapinany na guziki, a rękawy marszczone, wykończone mankietem, kołnierzyk niewielki, wykładany. Spódnice, zwane kitlami, były suto marszczone, długie, utrzymane w kolorze czerwonym. Z czasem przyjęły się spódnice z tkanin mieniących się, dwukolorowych, a także z tkanin kraciastych. Kolejny element stroju stanowiły halki, zwane odspodkami, szyte z różnego rodzaju tkanin i pomysłowo przybrane.

W skład wierzchnich okryć wchodziły kaftaniki, zwane westkami, "kabaty" oraz "jubki". Westka to rodzaj stanika, dopasowanego do figury, zapinanego z przodu na rząd guzików, wykończonego podszewką. Najczęściej westki szyto z czerwonego sukna lub lnianej tkaniny. Kabaty to rodzaj żakietów, mocno wciętych w talii ściśle dopasowanych do figury, jubki zaś w pasie były bardziej luźne i nie ograniczały swodoby ruchów. Kabaty miały pod szyją niski, stojący kołnierzyk i zapinały się z przodu na jeden rząd gęsto rozmieszczonych guzików.

Ubiór roboczy letni

Dziewczęta latem ubierały się w westki lub kabaty i spódnice, pod które wkładały odspodki. Po domu chodziły boso, a do pracy w polu w “klocach”. Ubiór mężatek był zbliżony do ubioru dorosłych dziewcząt. Różnica polegała na tym, że mężatki chodziły zawsze w kabatach, a dziewczęta w stanikach. Przy pracach polowych mężatki przewiązywały spódnice fartuchem i okrywały głowy lnianymi chustami. Starsze kobiety zwane grózkami nosiły strój podobny do stroju mężatek. Jedynie w dni chłodne ubierały halki futrowane, czyli ocieplane, zwane watówkami.

Ubiór roboczy zimowy

Dziewczęta zimą zakładały koszule z długimi rękawami, barchanowe wistki i suknie z długimi rękawami. Na nogach nosiły strykowane pończochy oraz kloce. Starsze dziewczęta nosiły kitle z kabatem, a pod spodem odspodek samodziałowy. Do pracy ubierały samodziałowy pasiasty fartuch. Mężatki ubierały się w klunkrowe koszule,  sięgające kolan, z długimi rękawami, kabat i kitel, pod spodem nosiły ciepły odspodek. Na kitel nakładały fartuch. Nogi chroniły samodziałowymi pończochami, a głowy czarnymi chustami wełnianymi, zakrywającymi tył i część przodu głowy. Na ręce zakładały wełniane rękawiczki. Grózki ubierały się podobnie jak mężatki, z tą różnicą, iż nosiły po kilka spódnic i halki, najczęściej watowane.

Strój odświętny

Strój odświętny młodych dziewcząt składał się z białej, lnianej koszuli, z długimi rękawami, wistka zimą wełnianego, a latem bawełnanego, sukni koloru czerwonego, niebieskigo, zielonego lub pstrokatego. Starsze dziewczęta zamiast sukni nosiły latem kaftaniki zszyte razem ze spódnicą lub obcisłe kabaty i szerokie kitle, koszule i odspodki. Na ramiona zarzucały chustę białą lub kolorową. Na głowie dziewczęta nosiły czepek, który różnił się od czepka mężatek tym, iż był związany pod szyją wąskimi wstążeczkami nie zakrywała twarzy. Strój odświętny mężatek nie wiele różni się od ubioru dziewcząt. Mężatki nie zakładały fartuchów oraz nie nosiły kaftaników, a wyłącznie kabaty. Na głowie nosiły czepce, zakrywające część twarzy.

Odzież dziecięca

Nowo narodzone dziecko w krótką, flanelową koszulkę. Do chrztu zakładano jaczkę i pieluszki, na główkę myckę, czyli czapeczkę. Starsze dzieci nosiły odzież wyglądem zbliżoną do ubrań dorosłych. Chłopcy do szkoły chodzili w lnianych koszulach, wistkach, do których przyszyte były spodnie z klapą. Zimą zakładali na wistkę jakę, a od dziesiątego roku życia chodzili w długich, samodziałowych spodniach, wełnianych pończochach i klocach, a zamożniejsi w trzewikach. Na głowie nosili  czapki z daszkiem, futrzane czapki bez daszka lub okrągłe, z klapami po bokach. Małe dziewczynki w lecie ubierano w krótkie, lniane, białe koszulki z krótkimi rękawami, na które nakładano wistek rodzaj stanika  zapiętego na guziki; do niego przypinano majteczki. Wierzchni ubiór stanowiła ,,klejda” (sukienka z rękawami lub bez) i pasiasty fartuszek. Letnie sukienki były bawełniane, różnokolorowe, przeważnie niebieski, czerwone i bure córki bogatych gospodarzy nosiły wełniane. Sukienki dziewczynek sięgały do kolan, po przystąpieniu do pierwszej komunii mogły być dłuższe, do połowy łydek.


Źródła:

"Warmiacy i Mazurzy" pod redakcją Bogumiła Kuźniewskiego

⇒ Historia

Według literatury polskiej i niemieckiej ludowy strój na Warmii i Mazurach powszechnie używano w latach 1820-1870.

⇒ Galeria

 

 

⇒ Atrakcje w pobliżu

Mrągowo

Mikołajki

Szlaki rowerowe

Szlaki piesze

Obiekty muzealne

⇒ Nocleg w pobliżu

Mrągowo

Kosewo

Młynowo

Piecki

Marcinkowo