Powiat braniewski l eży w północno–zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Do granic administracyjnych należy 7 gmin: Braniewo, Pieniężno, Frombork, Płoskinia, Lelkowo, Wilczęta oraz miasto Braniewo. Ze względu na to, że nie jest to region przemysłowy panują tutaj bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki, a szczególnie agroturystyki. Warto również dodać, że powiat położony jest na ważnych szlakach komunikacyjnych (morskich, kolejowych i drogowych). Miłośnicy przyrody oraz aktywnego wypoczynku znajdą tutaj coś dla siebie, m.in.: rezerwaty: „Dolina rzeki Wałszy”, Ostoja Bobrów na rzece Pasłęce”, rezerwat torfowiskowy „Osiek II” oraz „Brzozy niskiej” k. Cielętnika. Ciekawą atrakcją przyrodniczą jest rzeka Pasłęka, która jest bardzo interesującym szlakiem wodnym. Szczególnie można ją polecić turystom lubiącym turystykę kwalifikowaną ze względu na dzikie, przełomowe odcinki.
Braniewo leży ok. 90 km od Olsztyna i liczy około 19 tys. mieszkańców. Dawniej zwane było Brunsbergiem. Jest najstarszym warmińskim miastem założonym na miejscu staropruskiej osady. Początki powstania miasta to wybudowanie przez Krzyżaków około roku 1240 drewnianej warowni. Braniewo położone na niewielkim wzgórzu nad rzeką Pasłęką. Ze względu na dogodne położenie miasto było centrum rzemiosła i handlu. W XIV w było członkiem Hanzy. Miasto zakładano dwukrotnie: w 1254 roku, a następnie w 1284 po doszczętnym zniszczeniu w wyniku powstania pruskiego. Było też pierwsza siedzibą biskupów warmińskich (1250 - 1340). W latach 1342 - 1772 obok starej Brunsbergi istniało tzw. Nowe Miasto. Nie osiągnęło ono jednak nigdy tego stopnia rozwoju, co Stare Miasto. Oba miasta zachowały swą odrębność aż do roku 1772 (rozbiór Polski), kiedy to zostały złączone administracyjnie w jeden zespół 
urbanistyczny. Dzięki sprowadzeniu przez kardynała Stanisława Hozjusza w 1565 roku jezuitów w Braniewie powstało słynne Collegium Hosianum, kształcące młodzież z całej Europy. W 1780 zostało przekształcone w Gymnasium Academikum, od 1818 w Liceum Hosianum, a następnie w 1912 w Akademię Państwową. Głównie dla potrzeb oświaty powstała oficyna drukarska.
Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległo 85% miasta. Na cmentarzu pochowanych jest ponad 30 tys. żołnierzy radzieckich poległych w mieście jak i w okolicy. Pomimo wojny zachowały się jednak piękne zabytki.
Kościół św. Trójcy (obecnie ukraińska cerkiew grekokatolicka) to budowla w stylu gotyckim.
W środku możemy zobaczyć piękną XVIII wieczną ambonę oraz ikonostas oddzielający prezbiterium od niskiej nawy. Budowla salowa z trójbocznym zamknięciem od wschodu położony w obrębie Nowego Miasta (pierwotnie kościół parafialny). Kościół powstał na początku XVI w. Zakrystia i kruchta pochodzą z lat 1681-1686.
Kościół pw. św. Katarzyny zbudowany w XIII w stylu gotyckim. Po zniszczeniach został 
zrekonstruowany na początku lat 80-tych XX wieku. Potężną wieżę na planie kwadratu z rzędami płycin i otworów wieńczy niewielka latarnia. Wnętrze jest ogromne z gwiaździstymi zrekonstruowanymi sklepieniami. W 2001 r. kościół uzyskał miano bazyliki mniejszej.
Sanktuarium Świętego Krzyża (odpustowy kościół) zbudowano w stylu barokowym w XVIII wieku w miejscu gdzie został sprofanowany obraz Męki Pańskiej. Kościół wybudowany przez jezuitów w latach 1722-1747 na planie krzyża greckiego z kopułą nad częścią centralną. W ołtarzu głównym jest gotycki cudowny obraz przedstawiający Tron Łaski.
Kościół parafialny św. Antoniego z lat 1803 – 1837, dawniej ewangelicki. We wnętrzu
zachowały się dwa obrazy z XVII wieku – Biczowanie Chrystusa oraz Kamienowanie Św. Szczepana i późnogotycki krucyfiks z pocz. XVI wieku.
W Braniewie warto również zobaczyć:
Gotycką Basztę zamkową z XIV wieku, która pełniła niegdyś funkcję bramy przejazdowej, między dolnym oraz górnym dziedzińcem zamkowym.
Gmach byłego Liceum Hozjanum z XVIII wieku, w którym mieści się obecnie Zespół Szkół Zawodowych.
Fragmenty fortyfikacji miejskich – są to mury obronne z dwiema basztami oraz czworoboczną narożną Wieżą Księżą. Baszty te pochodzą z XIII – XIV wieku. Warto dodać, że na terenie dawnej fosy zbudowano i oddano do użytku w 1974 roku amfiteatr. 
Urządzono tutaj także małe Zoo, które jest najmniejsze w Polsce i jedyne na Warmii i Mazurach. Zajmuje powierzchnię około 4 ha. Można tam spotkać m.in. niedźwiedzie, lamy, wilka. Przylatują również ptaki z miasta, np. bociany. Obiekt czynny jest sezonowo od maja do października.
Kaplicę cmentarną pw. Św. Rocha – została ona zbudowana w 1711 roku na miejscu drewnianej kapliczki, którą ufundowali mieszczanie jako ofiarę po ustąpieniu epidemii dżumy, która nawiedziła miasto w latach 1709 – 1710. Warto dodać, że jest to jeden z najstarszych zabytków Braniewa. Kaplica jest murowana i otynkowana.
Odbudowany Dom Konwertytów fundacji biskupa Potockiego z 1713 roku, przeznaczony obecnie na cele Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego.
Spichlerz pochodzący z XVII wieku znajdujący się przy ulicy Portowej, który odbudowano w 1966 roku.
Klasztor Sióstr Katarzynek, został założony w 1571 roku przez błogosławioną Reginę Protmann. Siostry udzielają się także charytatywnie oraz apostolsko.
Frombork zwany duchową stolicą Warmii został założony na miejscu grodu Prusów ok. 1270 roku. Biskupi warmińscy wznieśli warownię, która była siedzibą kapituły, a przejściowo również biskupstwa. Prawa miejskie nadano w 1310 roku. W latach 1945 - 1959 używano niemiecką nazwę Frauenburg, czyli Miasto Pani. W latach 1466 - 1772 roku miasto należało do Polski. Mikołaj Kopernik mieszkał i pracował we Fromborku od 1512 do 1516 oraz od 1522 aż do śmierci 24 maja 1543 roku.
Wzgórze Katedralne z gotyckim zespołem zabudowań o charakterze obronnym wznosi się nad 
miastem. Centralnym punktem zespołu budowli jest XIV wieczna Bazylika Katedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja. Jest to 
jedna z największych budowli sakralnych Europy środkowej. Po bokach halowej budowli wzniesiono cztery strzeliste, wysokie wieże. Budowla zdobiona jest gotyckim portalem z 1388 roku. W XV wieku dobudowano gotycką kaplicę św. Jerzego, zwaną też Kaplicą Polską oraz późnobarokową kaplicę Zbawiciela (tzw. Kaplicę Szembeka). 
Kaplica Zbawiciela zdobiona jest niezwykłą polichromią z XVIII wieku. Późnogotycki poliptyk z początku XVI wieku, ołtarze barokowe, misternie zdobione organy oraz 
ołtarz główny autorstwa Franciszka Placiniego zachwycają we wnętrzu Kaplicy. Na ścianach widnieje kilkadziesiąt płyt nagrobnych pochowanych tu kanoników. Na północnym filarze umieszczono epitafium Mikołaja Kopernika pochowanego w podziemiach katedry. Latem we Fromborku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej. Koncertów wysłuchać można od końca czerwca do połowy września w Bazylice Archikatedralnej. Występy odbywają się w niedziele, w godzinach południowych.
Zespół katedralny otaczają mury obronne z wieżami, basztami i bramami z XIV i XVI wieku. Do murów przylegają kanonie.
Gotycka Wieża Kopernika, w której w latach 1504 - 1543 z przerwami mieszkał i pracował słynny astronom. Tu powstało rewolucyjne dzieło „O obrotach sfer niebieskich”. W narożu wznosi się oktagonalna wieża Artyleryjska zwieńczona barokową dzwonnicą, w której znajduje się obecnie planetarium.
Muzeum Mikołaja Kopernika mieści się w późnogotyckim pałacu biskupów warmińskich. Na pierwszym piętrze znajdują się przyrządy astronomiczne m.in. astrolabia, trójkąty, cyrkle, księgi Kopernika oraz dzieła sztuki, m.in. obraz Jana Matejki „Koprnik astronom – rozmowa z Bogiem”, który jest jego wierną kopią.
Warto zobaczyć również:
Gotycki kościół św. Mikołaja z XIV wieku, który znajduje się przy dawnym rynku. Został wypalony w 1945 roku.
Kościół pw. Św. Antoniego to dawny kościół ewangelicki. Jest to obiekt późnoklasycystyczny, murowany i otynkowany. Na szczególną uwagę zasługują m.in: krucyfiks z 1520 roku. Posiada on falistą linię poziomego ramienia w typie Drzewa Życia, obrazy barokowe (m.in. kamienowanie św. Szczepana z II połowy XVII wieku, Biczowanie z pocz. XVIII wieku), lichtarze, chrzcielnica drewniana rokokowa, monstrancja promienista.
Były zespół szpitala Świętego Ducha z kaplicą św. Anny. Pochodzi z końca XV wieku. Obiekt jest wyremontowany i mieści się w nim obecnie Muzeum Historii Medycyny.
Wieżę wodną z XV wieku z urządzeniami wodociągowymi, dostarczającymi wodę na Wzgórze. Była drugim tego typu wodociągiem w Europie.
Obserwatorium astronomiczne, które położone jest ok. 1,5 km od Fromborka na Żurawiej Górze, wzniesieniu o wysokości 47 m n.p.m.
Pieniężno, dawniej Melzak, położone jest na Wzniesieniu Górowskim. Swoją nazwę zawdzięcza redaktorowi i wydawcy „Gazety Olsztyńskiej” Sewerynowi Pieniężnemu. Osada została założona w 1282 roku na miejscu staropruskiego grodu, a prawa miejskie uzyskała w 1312 roku. Po II wojnie światowej z powodu zniszczeń i spadku liczby ludności miasto utraciło prawa miejskie. Odzyskało je dopiero w 1973 roku.
Do głównych zabytków miasta należy pięcionawowy neogotycki kościół św. Piotra i Pawła z 1897, stojący na miejscu średniowiecznej świątyni. Z wyposażenia dawnego kościoła pozostały cenne zabytki min. barokowe figury patronów, gotycka chrzcielnica oraz pokryta barwną polichromią XVII wieczna ambona. 
W mieście można zobaczyć również ruiny gotyckiego zamku. Pozostała jedynie dwupiętrowa budowla z barokowymi detalami. Do ruin nie można wejść, ponieważ wszystkie okna na parterze zostały zamurowane. Nieopodal kościoła można dostrzec fragmenty muru.
Muzeum Misyjno - Etnograficzne mieści się na terenie Domu 
Misyjnego księży werbistów. Misjonarze prowadzą działalność misyjną w 60-ciu krajach świata. W seminarium uczą się ludzie z całego świata: Białorusini, Chorwaci, Indonezyjczycy... Muzeum powstało z pamiątek, które misjonarze 
przywożą z krajów świata. Zaprezentowany jest dorobek duchowy i materialny ludów: Chin, Japonii, Filipin, Indii, Indonezji, Papui Nowej Gwinei oraz krajów Afryki i Ameryki Łacińskiej. Jest to najbogatsza i najlepiej opracowana kościelna kolekcja misyjno–etnograficzna w Polsce.
Rezerwat „Dolina Rzeki Wałszy” założono już przed I Wojną Światową, o czym świadczy jego opis wykonany w 1907 roku przez H. Conwetza. W roku 1949 wiadomość o tym podaje prof. dr Roman Kobendza w miesięczniku „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”. Jest to zatem jeden z najstarszych rezerwatów na terenie Pojezierza Mazurskiego. Grunty rezerwatu leżą po obu brzegach Wałszy, która wypływa z podnóża Góry Zamkowej. Dolina, przypominająca górski wąwóz, wyżłobiona jest przez rzekę Wałsz.
Płoskinia - Wieś wzmiankowana była w 1301 roku jako Scolyten - nazwa pruska. Miejscowość lokowana w 1305 r. przez kapitułę warmińską. W XIV wieku powstał tu młyn wodny i karczma. W XVI wieku w Płoskini funkcjonowała szkoła parafialna. Wieś została zniszczona w czasie wojny polsko-szwedzkiej 1626-1629. Warto tu zwiedzić gotycki kościół parafialny p.w św. Katarzyny wybudowano w latach 1340-1360, wieża dobudowana w 1380, prezbiterium przebudowane w 1654 r. ołtarz główny z 1721 r. W kościele zachowała się polichromia na ścianie tęczowej ze sceną Sądu Ostatecznego z XVII w. Ambona z XVII w., plebania z drugiej połowy XVIII w. We wsi dwie kapliczki z XIX w.
Wilczęta - Wieś założona ok. 1304-1312 r. We wsi kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego, budowla w stylu gotyckim z barokową wieżą. Kościół wybudowany w latach 1330-1350, odnawiany w latach 1655 i 1718. Ołtarz główny pochodzi z roku 1681.
Lelkowo – miłośnicy pieszych wędrówek mogą wyruszyć tzw. Szlakiem pieszym „Napoleona”, który biegnie przez teren gminy, a rozpoczyna się w Braniewie i kończy we Górowie Iławieckim. W sierpniu odbywa się impreza „Spotkania Pograniczne”, którą organizuje Związek Ukraińców w Polsce.
Inne zabytki Ziemi Braniewskiej:
W Dębowcu znajduje się kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w stylu gotyckim, murowany. Pierwotnie znajdowała się tutaj kaplica krzyżacka. W 1946 roku kościół został przekazany katolikom, gdyż wcześniej był ewangelicki.
W miejscowości Piele można zobaczyć zespół pałacowy w skład, którego wchodzą: pałac z pocz. XVIII wieku, park, grota romantyczna w parku z I połowy XIX wieku oraz budynek gospodarczy z XIX wieku.
W Wilknitach znajduje się zabytkowy park dworski, natomiast we wsi Zagaje można obejrzeć dawny pałac oraz park z XIX wieku.
Przeczytaj:
Szlakiem posiadłości rodu Dohnów. Gładysze i Słobity.
Szlakiem posiadłości rodu Dohnów cz. II Kaplica ukryta w lesie.
Szlakiem posiadłości rodu Dohnów cz. III. Pałac w Ławkach.
Trasa samochodowa. Szlakiem posiadłości rodu Dohnów.
Bazylika św. Katarzyny w Braniewie
