Powiat ostródzki  położony jest wśród malowniczych terenów północno – wschodniej Polski w województwie warmińsko – mazurskim. Region sąsiaduje z następującymi powiatami: elbląskim, lidzbarskim, olsztyńskim, działdowskim, nidzickim, sztumskim oraz iławskim. Z tymi ostatnimi tworzą obszar, który nazywany jest  Mazurami Zachodnimi  (Pojezierze Iławsko – Ostródzkie). Warto również dodać, że przez ten region przebiegają ważne szlaki komunikacyjne: Poznań – Olsztyn, Warszawa – Gdańsk oraz bardzo dobre połączenia kolejowe: Olsztyn – Wrocław. Natomiast przez gminę Małdyty i Morąg biegnie kolej na trasie: Olsztyn – Elbląg. W skład powiatu wchodzą następujące gminy: gmina miejska Ostróda, gminy miejsko – wiejskie: Miłakowo, Miłomłyn, Morąg oraz gminy wiejskie: Dąbrówno, Grunwald, Łukta, Małdyty, Ostróda.

Przez Ostródę przepływa jedna z najczystszych polskich rzek –  Drwęca, która na całym swoim terenie tworzy rezerwat przyrody. Ze względu na niezwykłe walory krajoznawcze oraz występowanie bardzo rzadkich gatunków zwierząt i roślin (m.in. rośliny górskie i podgórskie, muflony) utworzono  Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich. W regionie znajdują się cztery rezerwaty, z czego 2 w parku krajobrazowym, np. „Ostoja Bobra na rzece Pasłęce”, „Wyspa Lipowa” na jeziorze Marąg. W gminie Małdyty na uwagę zasługuje 10 rezerwatów i 143 pomniki przyrody (okazy drzew, skupienia drzew, głazy narzutowe).

Kanał Ostródzko-Elbląski  stanowi wyjątkowe miejsce jako unikalny w skali światowej szlak wodny. Zaliczany jest do jednego z najpiękniejszych dróg wodnych Europy. Łączna długość całego systemu wynosi 147 kilometrów. Został wybudowany w latach 1848 – 1872 przez holenderskiego inżyniera Georga Jakoba Steenke i funkcjonuje w niezmienionej formie do dnia dzisiejszego. Na trasie kanału można zobaczyć  dwie śluzy  (Miłomłyn i Zielona) oraz  pięć pochylni  (Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny). Głównym zadaniem pochylni  jest wyrównanie różnicy poziomów wody o 99 m. Statki Żeglugi Ostródzko – Elbląskiej pokonują pochylnie na specjalnych wózkach.
 
Ostróda  jest ważnym ośrodkiem turystycznym przede wszystkim ze względu na historię związaną z Krzyżakami, Kanał ostródzko- elbląski oraz festiwal muzyki reggae. W XIX wieku był tu ważny ośrodek kulturowy i narodowy Mazurów, gdzie przebywał wybitny działacz pastor Gustaw Gizewiusz.

Zamek krzyżacki  został zbudowany w XIII jako jeden z pierwszych na terenach pruskich. Jest to najstarsza gotycka warownia, istniały tu pomieszczenia urzędowe, prochownia, magazyn soli oraz sala sądowa znajdująca się nad główną bramą, sala komtura i refektarz (jadalnia). Warto wspomnieć, że w 1807 roku na zamku stacjonował przez kilka tygodni Napoleon. W XVII wieku podczas wielkiego pożaru miasta, płomienie przedostały się do zamku, gdzie we wschodniej części magazynowane były zapasy prochu. Wybuch spowodował zniszczenie wschodniego skrzydła zamku.

Z głównych zabytków miasta warto wymienić:  kościół  Niepokalanego Poczęcia NMP, którego architektura wzbudza podziw. Przede wszystkim zachwycają piękne witrażowe okna przedstawiające postacie świętych. W kościele znajduje się rzeźba z XIV wieku przedstawiające Marię z ciałem Chrystusa. To dzieło snycerskie znajduje się w bocznej kaplicy.

Ewangelicko-Metodystyczny kościół Łaski Bożej  został zbudowany z cegły w stylu neogotyckim w 1907 roku. Elementem wyróżniającym budowlę jest masywna wieża, zwieńczona podwójnym hełmem. Na wieży kościoła znajduje się  punkt widokowy, z którego możemy zobaczyć piękną panoramę Ostródy.

Kościół św. Dominika Savio  wzniesiony został w XIV wieku. W kryptach kościoła spoczywa ciało księżnej Jadwigi, żony Jana Chrystiana z Brzegu. W latach 1836–1848 odprawiał tu nabożeństwa w języku polskim pastor Gustaw Gizewiusz. Kościół dwa razy został strawiony przez pożary. Jedynymi zachowanymi elementami wyposażenia są kamienne chrzcielnice z XIV wieku. Odbudowę kościoła rozpoczęto w 1981 roku. Zwiedzają kościół warto zwrócić uwagę na gotycki portal drzwi wejściowych.

Neogotycka wieża ciśnień, należąca do systemu wodociągów, zbudowana została w 1904 roku przez berlińską firmę Grove (wykonawcę ostródzkiej sieci wodociągowej). Pojemność jej zbiorników wynosiła aż 400 m3.

Drugą  wieżą ciśnień  w Ostródzie jest tzw.  kolejowa wieża ciśnień  wybudowana ok. 1911 r. Posiada zbiornik typu Intze o pojemności 250 m3 (nazwa zbiornika pochodzi od jego konstruktora Otto Adolf Ludwig Indze).

Wieża Bismarcka  wybudowana została 1902 roku. Jest to pierwsza tego typu budowla na Prusach Wschodnich, wzniesiona z ciosanych kamieni narzutowych.

Festiwal Reggae  jest największym festiwalem tego typu w Europie Wschodniej. Impreza organizowana jest w dawnych koszarach pruskich. Co roku zjeżdżają do Ostródy fani tej muzyki z całej Polski i Europy. Warto jeszcze wspomnieć o emocjonującym  Festiwalu Ognia  odbywającym się w sierpniu podczas  Ostróda Summer Hot Days. Jest to impreza, podczas której spotykają się artyści zajmujący się tańcem z ogniem oraz sztukami kuglarskimi. Odbywa się również Techno Party oraz Wyścig Pokoju w Kapsle.

Pozostałe ważne zabytki miasta to:
-  Neogotycka kaplica baptystów  zbudowana w 1910 roku znajdująca się przy ulicy Nadrzecznej.
-  Zespół koszarowy  tzw. Białe Koszary i zespół koszarowy tzw. Czerwone Koszary, które zostały oddane do użytku w 1913 roku. Całościowo obiekt ten dokończono w 1927 roku. 7 czerwca 2001 odbyła się tu uroczystość pożegnania sztandaru JW. 3732. Zespół koszarowy przy ulicach Grunwaldzkiej i Demokracji tzw. „Czerwone Koszary” został zbudowany w latach 1890 – 1898 . Przy budowie obiektu zlikwidowano średniowieczny kopiec graniczny tzw. „Ślimaczą Górę”.
-  Obiekty PKP  – są to historyczne obiekty znajdujące się na terenie PKP, gdzie dawniej obsługiwano ruch oraz naprawiano tabor kolejowy (budynek dworca, wieża ciśnień). Z ciekawostek historycznych warto dodać, że pierwszy pociąg do Ostródy wjechał w 1872 roku.
-  Budynek liceum ogólnokształcącego  zbudowany na początku XIX wieku. W budynku mieściło się Kaiser-Wilhelm Gymnasium (gimnazjum imienia ostatniego cesarz Niemiec i króla Prus Wilhelma II Hohenzollerna).
-  Kamień plebiscytowy, poświecony plebiscytowi na Warmii Mazurach w 1920 roku – na głazie wyryta jest data 11 lipca 1920 roku. Warto dodać  że jest to kamień , który zachował się z tamtych czasów.  

Miejscowość  Miłomłyn  usytuowana jest na tzw. Mazurach Zachodnich. Malownicze położenie pośród parków krajobrazowych wzgórz Dylewskich i Pojezierza Iławskiego wpływa na atrakcyjność miasteczka. Największą atrakcją Miłomłyna jest przede wszystkim  Kanał Ostródzko Elbląski, hydrotechniczny zabytek na skalę europejską.

Do najcenniejszych zabytków Miłomłyna zaliczamy  kościół  św. Bartłomieja wybudowany w latach 1898-1901 z gotycką dzwonnicą z XIV wieku. Budowa była zainicjowana przez pastora Franza Alberta Raucha. Jako pozostałość po pierwotnym obronnym kościele krzyżackim, również pod wezwaniem św. Bartłomieja, jest wieża dzwonnicza z okrągłymi okienkami strzelniczymi.
Inne zabytki architektury to:
-  Murowane domy  z przełomu wieków XVII- XIX.
-  Fragment muru obronnego  z XIV wieku, w pobliżu kościoła
-  Zespół pałacowo- parkowy  z XIX wieku nad jeziorem Kocioł w Karnitach

Wzgórza Dylewskie  zwane również  Garbem Lubawskim  z najwyższym wzniesieniem- Dylewską Górą są niewątpliwie ogromną atrakcją terenu powiatu ostródzkiego. Znajduje się tu, jeden z trzech na Mazurach, wyciąg narciarski. Warto wspomnieć, że  pola Grunwaldu  leżą tuż przy Dylewskiej Górze. Niewątpliwie na atrakcyjność okolic wpływa znajdujący się luksusowy  ośrodek SPA Dr. Ireny Eris.

Grunwald  znany przede wszystkim jako  miejsce bitwy  stoczonej 15 lipca w 1410 między wojskami polsko-litewskimi a krzyżackimi. Na polach grunwaldzkich możemy zobaczyć monumentalny, wznoszący się ku niebu  pomnik  zwycięstwa grunwaldzkiego,  amfiteatr  z plenerową,  kamienną makietą bitwy,  muzeum, w którym jedna z wewnętrznych ścian kryta jest przepięknie mieniącą się szklaną mozaiką. Na zachód od pomnika znajdują się ruiny kaplicy i głaz umieszczony przez Niemców dla uczczenia pamięci poległego w bitwie wielkiego mistrza zakonnego Ulrich von Jungingena. Niewątpliwie nostalgicznym elementem krajobrazu grunwaldzkiego są  granitowe bloki  ze zniszczonego przez Niemców podczas II wojny światowej Pomnika Grunwaldzkiego z Krakowa.

Miłakowo  to miasteczko leżące nad dopływem rzeki Pasłęki- Miłakówką, na granicy Pojezierza Olsztyńskiego i Iławskiego. Nazwa miejscowości pochodzi od założyciela miłakowskiego zamku Henryka von Liebenzell. Pierwotna nazwa to Liebstadt, a w latach 1945- 1946 Lubieniewo.

Warto wspomnieć, że w roku 1807 przez kilka dni stacjonował na plebani tutejszego kościoła  Napoleon. Dziś możemy zwiedzać wnętrze gotyckiego  kościoła  parafialnego, którego wieża pochodzi z przełomu XIV i XV w. Cenne wyposażenie to z pewnością neogotycki ołtarz główny oraz drewniane empory. O krzyżackiej przeszłości Miłakowa świadczą fragmenty murów obronnych  z XIV wieku oraz ruiny zamku. Zachowała się również zabudowa małomiasteczkowa z końca XIX w. i początków XX w. (budynki przy ul. Morąskiej, Katowickiej). Spacerując po miasteczku warto zobaczyć  cmentarz żydowski, który w chwili obecnej jest częścią cmentarza komunalnego. Założony został w 1809. Na cmentarzu zachowały się jedynie 22 nagrobki z przełomu XIX i XX wieku. Wykonane zostały z piaskowca i marmuru, a widniejące inskrypcje są w językach hebrajskim lub niemieckim.

Morąg  leży na pograniczu Pojezierza Olsztyńskiego oraz Iławskiego. Założenie miasta przypada na rok 1280, kiedy to krzyżacy wznieśli drewnianą strażnicę. W 1370 na miejscu drewnianej strażnicy zbudowano murowany zamek. Gotycki  ratusz  z 1444 roku wielokrotnie niszczony, ostatecznie odbudowany i odrestaurowany w latach 1948- 1953. Przed budynkiem  ratusza  znajduję się dwie armaty  pochodzące z 1870 roku.

Pierwotne zabudowania  Pałacu Dohnów  pochodzą z XIV. Na przełomie wieków wielokrotnie niszczony i palony. Generalny remont i odbudowa pałacu odbyły się po II wojnie światowej. Obecnie  dostępne są  dwa  ocalone skrzydła zamku, w których mieści się Muzeum Warmii i Mazur im. Johanna Gottfrieda Herdera. Ten niemiecki filozof jako pierwszy zapoczątkował ideę „volk”. Twierdził on mianowicie, że tożsamość i prawda o narodzie powinny być czerpane z ludowości. Przed pałacem znajduje się barokowy zegar słoneczny, który był niewątpliwie rzadkością w tej części kraju.

Kościół gotycki  pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła zbudowany został w latach 1303-1331. Wewnątrz możemy zobaczyć niezwykłe sklepienie kryształowe, gotycki drewniany krzyż z XIV wieku (tzw. krucyfiks mistyczny odznaczający się niezwykłą ekspresją i wielkością), epitafia Katarzyny i Piotra Donów, rzeźbione organy z 1705 r. oraz późnogotycką polichromię (odkrytą przypadkowo podczas prac konserwatorskich w XX wieku).

Łukta, mała wioska położona właśnie nad rzeką Łuktą. Do miejscowości prowadzi pięć dróg, co jest uwiecznione w herbie pod postacią pięciu pałek wodnych (roślin). Krainę zamieszkiwały plemiona pruskie Pogezanów, stąd nazwa miejscowości pochodzi od słowa staropruskiego lucte, czyli sitowie. I właśnie sitowie było pierwotnie w herbie wioski. Przejeżdżając przez Łuktę warto zajrzeć do wnętrza gotyckiej  świątyni  pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej. Do budowy obiektu w 1407 użyto dwóch rodzajów materiałów, czyli kamienia polnego (podmurówka kościoła), cegła (całość budynku) oraz drewno, z którego zbudowana jest dzwonnica i hełm w kształcie kopuły. Z cennego wyposażenia kościoła zachował się ołtarz- późnorenesansowy tryptyk szafiasty z 1601 roku, granitowa XVII wieczna kropielnica, barokowy plafon na stropie, anioł chrzcielny oraz płyty nagrobne.

Dąbrówno  miasteczko położone w środkowej części Garbu Lubawskiego, między dwoma jeziorami Dąbrowa Wielka i Mała.

W  miejscowości można zobaczyć  ruiny pałacu  magnackiej rodziny von Finckenstein. Swoją świetność budowla osiągnęła pod koniec XVII wieku. Niestety podczas II wojny został doszczętnie zniszczony.

Kolejnym zabytkiem godnym uwagi jest  kościół ewangelicko-metodystyczny. Pierwotnie wzniesiono drewniany budynek, z którego zachowała się do dziś jedynie dzwonnica. Wojny toczące się na ziemiach polskich nie oszczędziły również Dąbrówna i kościoła. Z ważniejszych elementów ozdobnych stropu kościoła są polichromie przedstawiające sceny biblijne oraz ornamenty roślinne i wstęgi. Loża oraz rzeźbiony herb należą do rodziny Finckensteinów. Tragedią, która wydarzyła się właśnie w kościele było wymordowanie przez Tatarów w roku 1656 miejscowej ludności ukrywającej się w kościele.

 

Przeczytaj:

Zapomniany cmentarzyk w Głodówku.

Lapidarium w Miłakowie.