SPIS TREŚCI

Informacje ogólne
Położenie
Informacje szczegółowe
Historia
Atrakcje w pobliżu
Noclegi w pobliżu

  

ARTYKUŁ REGIONALNY SZLAK WYZNAŃ - TRASA I

⇒ Informacje ogólne

Rodzaj szlaku: samochodowy

⇒ Położenie

Trasa: Mrągowo – Piecki - Gałkowo - Kadzidłowo - Ukta - Wojnowo – Onufryjewo – Wejsuny – Pisz – Orzysz – Okartowo – Olszewo – Mikołajki – Zełwągi – Baranowo – Mrągowo
Długość trasy: 163 km

⇒ Informacje szczegółowe

1 - kilometry liczone od początku szlaku
2 - kilometry liczone od końca szlaku

 

km1 km2 opis  Zdjęcia
0.00 163.00 Mrągowo - kościoły różnych wyznań:
-
kościół ewangelicko-augsburski z XVIII w.
-
cerkiew prawosławna, która do 1939 r. była bożnicą żydowską. W bożnicy, oprócz odprawiania obrządków liturgicznych, był chór dla młodzieży dorosłej. Uczono tam również dzieci wiary i prowadzono małą szkółkę języka hebrajskiego, a w latach 30-tych języka idisz. Żydom zezwolono na posiadanie własnego cmentarza na niezagospodarowanym terenie przylegającym do cmentarza katolickiego.
- neogotycki
kościół rzymsko-katolicki p.w. św. Wojciecha z 1860 r.
- kościół rzymsko-katolicki p.w. bł. Honorata Koźmińskiego
- kościół rzymsko-katolicki p.w. Matki Bożej Saletyńskiej
- kościół rzymsko-katolicki p.w. św. Rafała Kalinowskiego
- kościół zielonoświątkowy
- kaplica kościoła nowoapostolskiego
- sala Królestwa Organizacji Świadków Jehowy
Na terenie miasta znajdują się cmentarze różnych wyznań:
- cmentarz katolicki – na nim grób Justyny Timnik, ofiarodawczyni terenów pod budowę plebani i kościoła św. Wojciecha oraz pod cmentarz katolicki i żydowski
- cmentarz prawosławny, na skarpie po lewej stronie ul. Brzozowej
- cmentarz ewangelicki w parku im. Wł. Sikorskiego przy ul. Brzozowej
- dawny cmentarz żydowski, zniszczony przez hitlerowców w 1936 r., w 1947 r. teren zniwelowano i zbudowano pralnię chemiczną
- Nikutowo - dawny most kolejowy na linii Mrągowo-Piecki-Ruciane, zniszczony przez Niemców w 1945 r. Most ten budował najbogatszy mieszkaniec Szczytna, Żyd o nazwisku Macht. Obiekt jest interesujący nie tylko ze względu na swoją wysokość i sposób łączenia cegieł z kamieniami, ale na kilku kamieniach widoczne są prymitywne znaki i litery, które potwierdzają pochodzenie z fundamentów dawnego klasztoru – „... w ostatnich latach XIV w. przybyło do osady Nikutowen (...) kilkunastu braci zakonnych z Czech i Polski... Po kilku latach zintegrowania się z mieszkańcami, a może po ich nawróceniu na chrześcijan, zbudowali z kamieni i drewna mały klasztor (...)” – są to zapiski z kroniki pierwszego dziejopisarza Mrągowa, Bogumiła Drobnickiego.

 

14.00 149.00 Piecki - przed chatą mazurską znajduje się drewniana kapliczka, jest to replika kapliczki stojącej przed sanktuarium w Świętej Lipce.

 


 

27.00 136.00 Gałkowo - wieś założona przez staroobrzędowców ok. 1835 r. Dobrze zachowana architektura osadnictwa rosyjskiego. Cmentarz starowierców i mogiły małżonków Labuschin.

33.00 130.00 Kadzidłowo - wieś została założona w 1830 r. przez filiponów, jako maleńka osada. Cmentarz staroobrzędowców zachował się do dzisiaj.

 

37.00 126.00 Ukta - do zabytków architektury należy neogotycki kościół z 1864 r., zbudowany dla potrzeb utworzonej w 1846 r. parafii ewangelickiej. Wewnątrz organy z okresu budowy kościoła i barokowy ołtarz z obrazem „Opłakiwanie Chrystusa”. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z drugiej połowy XIX w. z dwoma dzwonami z 1846 r.

 

41.00 122.00 Wojnowo - historia wsi jest ściśle związana z dziejami starowierców. Dzieje tego odłamu religijnego na Mazurach sięgają lat dwudziestych XIX wieku, kiedy to początkowo z ziemi suwalsko-sejneńskiej, a później z głębi Rosji zaczęli napływać starowiercy. Przyczyną takiego stanu rzeczy był rozłam w rosyjskiej cerkwi prawosławnej. W 1836 r. starzec Rastropin założył małą pustelnię, którą w 1847 r. przekształcono na klasztor męski. W 1867 r. przeor brat Paweł utworzył ośrodek zakonny z biblioteką, szkołą, nowymi zabudowaniami oraz klasztorem żeńskim w Pupach. W 1922 r. Awajew wybudował cerkiew, która służy wyznawcom prawosławia.

Wioski starowierców na tym terenie powstawały w miejscach odludnych, w puszczy, w której najpierw należało utworzyć rozległe polany. Z pozyskiwanego drzewa budowano drewniane domy. Sposób życia starowierców wzbudzał już w połowie XIX wieku zainteresowanie. Opisywano ich domostwa, "dzikie" zwyczaje i odmienne stroje. Pisano, że się nie myją a mężczyźni noszą długie brody i do tego żyją z kobietami bez ślubu. Te opisy sprawiły, że zaczęli przybywać pierwsi turyści, a wizyta w klasztorze w Wojnowie jest do dnia dzisiejszego obowiązkowym punktem wycieczek. Cenne ikony z klasztoru wykupione zostały w 1975 r. przez Muzeum Warmii i Mazur i eksponowane są obecnie na zamku w Lidzbarku Warmińskim.


Klasztor w Wojnowie to miejsce wyjątkowe, szczególnie sprzyjające rozmyślaniom o poświęceniu, wierze, odwadze jego mieszkańców. Dbają o to miejsce, chroniąc tradycję i historię H. L. Ludwikowscy. Obecnie w Wojnowie mieszaka pięć starowierskich rodzin. Ozdobą wsi jest też świątynia filiponów, nazywana molenną. Wart uwagi jest niewielki cmentarz prawosławny nad jeziorem.

56.00 107.00 Onufryjewo - pierwszym osadnikiem był tu Onufry Jakowlew z Pogorzelca. On to założył w 1830 r. pierwszą staroobrzędową wieś na Mazurach, nazwaną Onufryjewem (na północ od Rucianego, między jeziorami Bełdany i Warnołty). Cmentarz w pierwszej staroobrzędowej wsi na Mazurach założonej w 1830 r. przez Onufrego Jakowlewa.  
57.50 105.50 Wejsuny - ciekawie zaprojektowany kościół neogotycki w Wejsunach powstał w 1898 roku. Na cmentarzu kościelnym należy zwrócić uwagę na monument upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców wsi.  
81.00 82.00 Pisz - najstarszym zabytkiem jest wieża kościoła pod wezwaniem św. Jana. Odbudowana po pożarze z 1694 r. przetrwała w mało zmienionej formie. Na uwagę zasługują ściany z ryglówki wzniesione w 1737 r. Wieża jest murowana i otynkowana, składa się z trzech kondygnacji z otworem wejściowym na osi, zamykającym się półkoliście. Dach wieży, namiotowy, przechodzi w latarnię ośmioboczną. Na niej znajduje się zegar, a od 1739 r. krzyż. Hełm wieży pochodzi z czasów późniejszych. Sam kościół, wzniesiony w ostatnich latach XVII wieku, został przebudowany w 1843 r.

We wnętrzu kościoła zachował się ołtarz główny z okresu późnego renesansu, odnowiony w 1696 r. oraz barokowa ambona pochodząca z 1701 r. Z XVII wieku pochodzą: krucyfiks drewniany polichromowany, polichromowany pelikan oraz chrzcielnica.

Inne zabytki godne uwagi to plebania ewangelicka przy placu Daszyńskiego 13B i kaplica cmentarna przy ul. Dworcowej.

 

105.50 57.50 Orzysz - w samym Orzyszu, urokliwym mazurskim miasteczku - polecamy uwadze: kościół p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej z XV-XVIII w., kościół filialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa z przełomu XIX i XX w., cmentarz żołnierzy rosyjskich i niemieckich z okresu I wojny światowej.  
112.00 51.00 Okartowo - kościół (o unikatowym drewnianym wnętrzu!) powstał około 1500 r. w okresie Zakonu Krzyżackiego, leżał w diecezji warmińskiej i należał do dekanatu reszelskiego, wówczas był to kościół ewangelicki pod wezwaniem św. Bartłomieja, stał na gruncie byłego zamku Egirsbergk. Kościół został wykupiony od Braci Ewangelików w 1981 r. Jadąc z Okartowa za Drozdowem przy  ulicy po lewej stronie znajduje się mały zadbany cmentarz niemiecki (groby z 1914 r.)

 

128.00 35.00 Olszewo - przy wjeździe do Olszewa po lewej stronie jest krzyż i kamień pamiątkowy. Jadąc polną drogą wśród pól na wzgórzu między drzewami jest stary ewangelicki cmentarz.  
139.00 24.00 Mikołajki - najważniejszym zabytkiem jest ewangelicki kościół z XIX w. z wysoką wieżą zegarową. Między ulicą Dybowską a Kajki znajduje się cmentarz żydowski, groby pochodzą z przełomu XIX–XX wieku.

 

145.00 18.00

Zełwągi - gminę mormońską założył w 1922 r. mieszkaniec Zełwąg Fritz Fischer. W 1926 r. do Polski przybyła pierwsza misja mormońska, w Zełwągach pojawili się wtedy dwaj misjonarze: Niemiec i Amerykanin. Z czasem do mormonów przeszli prawie wszyscy mieszkańcy wsi. W 1929 r. pobudowano i poświęcono kaplicę Świętych Dni Ostatnich. W początkach lat osiemdziesiątych kaplica została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Obecnie wielu mormonów odwiedza tu groby, swoje dawne gospodarstwa, chcą oni utworzyć muzeum, część eksponatów jest już zgromadzona. W 1992 r. odbył się tu ogólnopolski zlot mormonów, następny przewidywany jest z uroczystym chrztem w jeziorze Inulec. Wielu członków Kościoła zginęło w czasie II wojny światowej lub uciekło z terenów dawnych Prus Wschodnich pod koniec wojny lub wkrótce po jej zakończeniu. Pozostali zintegrowali się stopniowo z polskim społeczeństwem i zełwąska gmina Kościoła działała jako jedyna w Polsce. Trudności napotykane przez Mazurów, poczucie wyobcowania oraz otwierające się możliwości emigracji do Niemiec spowodowały stopniowy spadek liczby członków i kościelna gmina w Zełwągach została rozwiązana w roku 1971.

Kaplica przeszła pod zarząd władz lokalnych, a kilka lat później została zakupiona przez parafię rzymsko–katolicką i dzięki temu wciąż służy jako miejsce modlitwy, kaplica pw. Dobrego Pasterza.

Ostatnie rodziny Mormońskie opuściły Zełwągi w latach 80-tych, mając jeszcze okazję przyczynić się do odnowienia Kościoła i jego rejestracji w roku 1977. Dla ponad tysiąca członków Kościoła w Polsce Zełwągi są przykładem wiary i wytrwałości mimo przeszkód. Wielu obecnych mieszkańców Zełwąg pamięta o swoich mormońskich sąsiadach. Liczni utrzymują z nimi, dziś mieszkającymi na całym świecie, przyjacielskie stosunki.

Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Zełwągi” dba o zachowanie pamięci o unikalnym dziedzictwie wsi.

 

 

150.00 13.00 Baranowo - kościół ewangelicki (obecnie rzymsko-katolicki) z 1907 r. 

 

163.00 0.00 Powrót do Mrągowa.  

⇒ Historia

Historycznym terenem, na którym mieszkają staroobrzędowcy, są okolice Rucianego–Nidy na Mazurach. Są to wsie przez nich niegdyś założone, jak Gałkowo, Onufryjewo, Piaski, Śwignajno, Osiniak, czy przede wszystkim Wojnowo - niegdyś centrum tej grupy, z czynną po dziś dzień molenną i jedynym w świecie żeńskim klasztorem staroobrzędowym. Niestety, dni istnienia wspólnoty wyznawców „starej wiary” w tym regionie wydają się być już policzone... Ta niegdyś prężna społeczność, w XIX wieku jedno z centrów starowierstwa w skali światowej, powoli, acz systematycznie zanika. Stosunkowo liczna jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku, uległa zdziesiątkowaniu w latach siedemdziesiatych i osiemdziesiątych, na skutek nie tyle procesów asymilacyjnych, ile masowych wyjazdów do Niemiec. Był to los, który staroobrzędowcy, zwani tu filiponami, podzielili z miejscową, ewangelicką ludnością mazurską. Z niemal tysiącosobowej rzeszy pozostała niewiele ponad setka wyznawców, z tego zaledwie kilkanaście, głównie starszych wiekiem kobiet, kultywujących dawne zwyczaje i praktykujących jeszcze swą religię. I jedynie w okresie prawosławnej Wielkanocy i w sezonie letnim spotykamy w wojnowskiej molennie więcej wiernych. Są to ci, którzy przyjeżdżają tu autami z głównie hamburską czy berlińską rejestracją... Ale oni, jakkolwiek przywiązani jeszcze do wiary przodków, są tu już tylko gośćmi...

⇒ Atrakcje w pobliżu

Mrągowo

Muzeum Regionalne w Pieckach

Salon Marion Donhoff w Gałkowie

Park Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie

Osada Kulturowa w Kadzidłowie

Klasztor starowierców w Wojnowie

Kościół w Okartowie

Mikołajki

Dwór w Baranowie

⇒ Nocleg w pobliżu

Mrągowo

Piecki