1. Średniowiecze

2. Czasy nowożytne

3. XVIII i XIX wiek

4. Po II wojnie światowej

 

Teren, na którym powstało Mrągowo nosił nazwę  Galindii  od nazwy staropruskiego plemienia, zamieszkującego w średniowieczu obecną ziemię mrągowską.

W  roku 1348 w miejscu, gdzie obecnie leży Mrągowo, Krzyżacy założyli strażnicę zabezpieczająca siedzibę Zakonu Krzyżackiego, znajdującą się w odległym o 5 km Szestnie.

Obniżenie między dwoma pagórkami (obecna tzw. Górna Warszawska oraz Wielki Oz Mrągowski), przecięte szerokim rowem łączącym jezioro Czos i jezioro Magistrackie idealnie nadawało się do tego typu budowy. Jadąc drogą w kierunku Szestna (ówczesne centrum administracyjne regionu), trudno byłoby ominąć tę strażnicę, gdyż nie pozwalały na to okoliczne mokradła i trzęsawiska (j. Sołtyskie, Małe oraz nieistniejące Duże Magistrackie, teren podmokły przy Ostrowiu). Po wybudowaniu strażnicy nieopodal niej, zaczęli osiedlać się mieszkańcy, którzy szukali bezpieczeństwa.


Założenie miasta

Nie zachował się dokument lokacyjny, co nie pozwala określić dokładnej daty założenia. Na jednej z pieczęci miasta figuruje rok 1348. Obecnie uznaje się jednak, że jest to raczej data zbudowania wieży strażniczej. Dopiero z czasem w okolicy strażnicy powstała osada.

 

 

Wiadomo zaś, że w latach 1404-1407 komtur bałgijski Jan von Sayn, lokował miasto na prawie chełmińskim, a wielki mistrz krzyżacki Konrad von Jungingen nadał tej miejscowości prawa miejskie. Założenie miasta podyktowane byłz prawdopodobnie względami ekonomicznymi, gdyż miało pełnić rolę ośrodka gospodarczego regionu, w tym wymiany produktów rolniczych. Szestno, ze względu na brak miejsca na targi nigdy nie przejęło tej funkcji, będą siedzibą władz lokalnych. Wynika z tego, że miasto Mrągowo to jedne z najstarszych na Mazurach. Inne miasta jak: Giżycko (1612 r.), Węgorzewo (1571 r.), Mikołajki (1726 r.), Ryn i Szczytno (1723 r.)  zostały założone o wiele później.

Niedokończone badania archeologiczne w latach 30-tych prowadzone przez archeologów z Uniwersytetu Królewieckiego potwierdziły legendę przekazywaną z pokolenia na pokolenie, że pierwsza osada znajdowała się na wyspie jeziora Czos (obecnie Półwysep Ostrów).

Dnia 20 lutego 1444 roku Konrad von Ehrlichschausen w Szestnie na prośbę mieszkańców odnowił pierwotny przywilej lokacyjny miasta Mrągowa, od którego przyjęła się data nadania praw miejskich. W chwili odnowienia przywileju lokacyjnego Mrągowo było małym mazurskim miasteczkiem. Zamieszkiwało w nim nie więcej niż 100 osób.

Miasto było znaczącym ośrodkiem przetwórstwa zbożowego. Wzmianka z roku 1441 o inwentaryzacji obiektów gospodarczych zaświadcza istnienie młyna.

W  średniowieczu życie mieszkańców nie było łatwe. W okolicy gleby są nieurodzajne, wysoki czynsz nalożony w dokumencie lokacyjnycym, bagnista okolica zniechęcały ludzi do osiedlania się tu. Ponieważ to Szestno było centrum administaryjnym regionu, Mrągowo skazane bylo na nędzną egzystencję, bez szans na odegranie ważniejszej roli w regionie.  

Nazwa miasta

Istnieje parę hipotez odnośnie pochodzenia pierwotnej nazwy miasta – Sensburg. Od niemieckich słów „Sense”, czyli kosa oraz „Burg”, czyli zamek, dawniej oznaczające miejscowość, miasto. Hipoteza ta nawiązuje do legendy powstania herbu miejskiego. Kolejna wyjaśnia, że miejscowość, czyli „Burg” leżała wśród jezior, czyli „Seen”. Pierwotna nazwa mogła brzmieć „Segensburg”, czyli Miasto Błogosławione. Obecna nazwa Mrągowo została nadana w roku 1946 roku, by uczcić pamięć Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza.

Nadanie praw miejskich pozwalało na prowadzenie swobodnej działalności gospodarczej, chociaż odległość między Mrągowem, a Szestnem nie przekraczała 5 km. Prawdopodobnie założenie miasta z funkcją targową tak blisko zamku krzyżackiego, wynikała z tego, że przy wyborze Szestna na budowę zamku warunki obronne (mokradła, nieistniejące dwa jeziora na północnym skraju wioski) były ważniejsze niż brak miejsca na miasto targowe.
Władzę w mieście sprawował burmistrz z radą założoną z sześciu rajców. Sądownictwo miejskie sprawowała ława złożona z sześciu ławników.

Średniowieczna zabudowa miasta

Przywilej lokacyjny przewidywał planową zabudowę miasta. Możliwości rozwoju przestrzennego ograniczało usytuowanie geograficzne miasta, które z konieczności przybrało kształt wydłużonego prostokąta. Główną arterią komunikacyjną była nadal droga prowadząca z południa na północ (jest to dzisiejsza tzw. oś staromiejska czyli ul. Królewiecka i Warszawska). Przebiegała ona na liczącym 240 m odcinku między bramami miejskimi. Nazwy związane były z kierunkami wylotowymi z miasta. Dostępu od południa broniła  Brama Szczycieńska, od północy  Kętrzyńska. Wydaje się, że od zachodu miasto zabezpieczone było również bramą, zwaną  Biskupiecką. Twierdzenie to jest prawdopodobne, ponieważ Mrągowo nie miało murów obronnych, a jedynym umocnieniem był głęboki rów napełniony wodą oraz wał ziemny.

Naturalne warunki obronne wynikające z położenia geograficznego miasta nie zmuszały jego mieszkańców do budowy innych umocnień. Mrągowo kiedyś, może z wyjątkiem strony północnej było otoczone wodą. Poza jeziorem Czos i dwóch jezior Magistrackich, były jeszcze kanały: jeden łączył jezioro Małe Magistrackie (obecnie Magistrackie) z jez. Czos, drugi łączył dwa jez. Magistrackie. Do końca XIX wieku istniało jeszcze jezioro Duże Magistrackie, które otaczało miasto od strony zachodniej. Obecnie w miejscu osuszonego jeziora znajduje się targowisko miejskie oraz teren podmokły, nisko położony, który przecina ul. Mrongowiusza i Okulickiego, gdy dochodzi do skrzyżowania dróg na Kętrzyn i Giżycko. Poza centrum miasta znajdował się cmentarz i szpital, w okolicy obecnej ul. Moniuszki. Przy obecnych ulicach: Warszawskiej, Królewieckiej znajdowały się prawie wyłącznie stodoły.

Rynek

W centrum miasta znajdował się mały kwadratowy rynek z ratuszem pośrodku. Niewielkie rozmiary rynku (8x8 prętów,tj. 34,5 x 34,5 m) były uzależnione od topografii terenu. Wokół rynku wytyczono parcele pod zabudowę domów z podcieniami. Z narożników rynku biegły ulice wylotowe, które krzyżując się z przecznicami tworzyły szachownicowy układ ulic.

Kościół

W pobliżu rynku był kościół parafialny istniejący już od 1409, prawdopodobnie drewniany na fundamentach z kamienia. Z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że obecny kościół ewangelicki stoi w tym miejscu. Mieszkańcy miasta zajmowali się uprawą roli, hodowlą koni, bydła, trzody chlewnej i owiec oraz rybołówstwem. Rzemiosło nie odgrywało jeszcze większej roli.

Mrągowo podobnie jak wiele innych miast pruskich przeżywało wzloty i upadki. Palone było przez Litwinów, trawione przez liczne pożary, dziesiątkowane przez epidemię i inne kataklizmy.

Latem 1527 roku książę Albrecht Hohenzollern uciekając przed epidemią „angielskiego potu” do dworku myśliwskiego w Krutyni przebywał w Mrągowie. Widząc nieusunięte szkody związane z pożarem w roku 1520, kiedy to 21 lipca polscy jeźdźcy zdobyli i doszczętnie spalili miasto (wojna polsko krzyżacka 1520 - 1521), przyznał 17 września 1527 roku prawo odbywania w każdą sobotę cotygodniowych „targów pod rozwiniętą chorągwią”. Zgodnie z tym prawem, do określonej godziny mogli na rynku kupować tylko mieszkańcy miasta. Po wyznaczonym czasie, kiedy to zdejmowano chorągiew, mogli kupować także inni, nie zamieszkali w mieście. Handlować można było tylko na rynku i w określone dni.

Już wcześniej, bo w roku 1513 Albrecht Hohenzollern jeszcze jako Wielki Mistrz Krzyżacki przychylił się prośbie mrągowskich mieszczan i przełożył datę jarmarku św. Marcina z 11 listopada na bardziej dogodny termin 6 grudnia. Odtąd jarmark ten nazywano  jarmarkiem św. Mikołaja. Odbywał się oczywiście na Rynku.

Domostwa stłoczone były na małej powierzchni. W mieście były  cztery studnie  oraz  browar miejski. Wiadomo, że wodę do produkcji piwa czerpano z jednej ze studni rynkowej. Musiał on być, więc w pobliżu. Być może browar miejski mieścił się w miejscu obecnego banku, gdyż często w średniowieczu budowano go przy Ratuszu i urządzano w nim karczmę. A późniejsza restauracja w tym miejscu byłaby kontynuacją tradycji. Uprzywilejowane stanowisko w mieście zajmowały te rodziny, które przejęły od innych prawo do warzenia piwa w browarze miejskim, uzyskując na to monopol. Z czasem członkowie tych rodzin zaczęli pobierać opłaty za warzenie piwa.W latach 1688-1736 produkcja piwa znacznie zmalała z powodu nałożonego podatku.

Pożar z roku 1698


Dnia 24 czerwca 1698 roku miasto prawie doszczętnie spłonęło (ok. 130 budynków), razem z ówczesną siedzibą rady miasta na Rynku. Prawdopodobnie wtedy spłonęły wszystkie akta miejskie, gdyż tylko tym można tłumaczyć brak archiwaliów z XVI i XVII wieku. 

Przy odbudowie postanowiono poszerzyć i wyprostować ulice. Ustalono, że domy będą równej wysokości ze szczytami jednolitego kształtu, budowane na kamiennym fundamencie, pokryte dachówką, kominy i piece masywne, a drewniane ściany wylepione gliną. W domach rzemieślniczych, w których musiało być palenisko, należało układać kamienną posadzkę, w izbie warsztatowej, ściany wylepić gliną, a w pomieszczeniach mieszkalnych i na strychu posadzkę ułożyć z jastrychu. Dla pełnego zabezpieczenia przeciwpożarowego zorganizowano miejską straż pożarną. Ratusza niestety nie odbudowano, dlatego też miasto przez ponad 120 lat nie miało reprezentacyjnej siedziby burmistrza. Posiedzenia rady odbywały się w wynajętej „izbie sesyjnej”. Urzędnicy miejscy pracowali przy Rynku w skromnym budynku z małą wieżyczką z zegarem. W roku 1780 budynek ze względów bezpieczeństwa musiano rozebrać. Zegar trafił na wieżę kościelną.

Odbudowę miasta utrudniła epidemia dżumy, która szalała w okolicy w latach 1708-1711. W okolicach Mrągowa i Szestna zmarło ok. 700 osób, a w samym Mrągowie 80 osób.

Kościół ewangelicki

1754 wybudowano nowy  kościół ewangelicki, rozwijała się szkoła miejska podporządkowana miejscowemu proboszczowi. Kształt architektoniczny kościoła był parokrotnie modyfikowany, np. w 1885 r. dobudowano absydę. W czasie II wojny światowej budynek został spalony przez armię radziecką.

Sensburg w XVIII wieku

W  latach 1719-1733 podczas wojen prowadzonych przez Prusy w mieście stacjonował 4 pułk kirasjerów, w 1740 3. pułk huzarów, a w latach 1746-1772 7. pułk huzarów. W latach 1770-1792 przebywał tu 9. pułk Bośniaków (budynek w którym mieściła się ich strażnica istnieje do dziś przy pl. Kajki). W 1786 założono cmentarz miejski (obecny zabytkowy cmentarz ewangelicki między Wieżą Bismarcka a ul. Brzozową). Zbudowano spichlerz przy dzisiejszej ulicy Roosevelta (obecnie przy hotelu Anek). Pomimo częstych wojen w tych latach miasto wzbogacało się o nowe domy parterowe rzemieślników i wokół rynku nie było już miejsca do zabudowy.

Armia Napoleona na mrągowskim Rynku

18  czerwca 1812 roku na dwudniowy odpoczynek zatrzymał się w Mrągowie wicekról Włoch Eugeniusz Beauharnais, adoptowany syn Napoleona, z oddziałami włoskimi w liczbie 7000 ludzi. Wojsko to brało udział w kampanii Napoleona przeciwko Rosji. Z wicekrólem przybył bawarski artysta scen bitewnych  Albrecht Adam. Pobyt w Mrągowie uwiecznił na miedziorycie, którego reprodukcja do roku 1945 wisiała w miejskim ratuszu. Na obrazie widać Mrągowo przed pożarem. W centrum Rynku jest wartownia miejska – obecna  Strażnica Bośniacka.

W  grudniu 1812 i styczniu 1813 roku przez miasto ciagnęły resztki armii Napoleona. Mieszkańcy Prus, w tym także ówczesnego Sensburga, zaczęli organizować oddziały obrony krajowej. Zaprzysiężenie mrągowskich oddziałów (dwie kompanie piechoty oraz szwadron jazdy) odbyło się w dolinie przy ul. Piaskowej.

Mrągowo miastem powiatowym

Już w 1800 kilku urzędników przeniosło swoje urzędy z Szestna do Mrągowa. 1 września 1818 Mrągowo stało się siedzibą powiatu. Pierwszym starostą był kapitan w stanie spoczynku August Lyśniewski. Starostwo mieściło się w jednym z budynków przy Rynku, który został strawiony przez pożar. Wzrastały potrzeby mieszkańców miasta i okolicznych wsi. W 1819 założono pierwszą aptekę aptekarza Graape (obecnie apteka pod orłem). Miasto liczyło wtedy 1500 mieszkańców. Pomyślny rozwój miasta przerwał z 23 na 24 marca 1822 wielki pożar. W 1830 połączono sąd miejski z sądem powiatowym w Szestnie.

Wielki pożar w nocy 23 na 24 marca 1822 roku


Wielkie pożary nawiedzały Mrągowo w latach 1520, 1568, 1656 (najazd tatarski), 1698 i ostatni z roku 1822, który miał największy wpływ na obecny obraz Centrum Mrągowa. W czasie tego pożaru spaliły się: 44 budynki mieszkalne, 27 obór, 3 spichlerze, 4 budynki gospodarcze oraz 68 stodół. Nie spłonął kościół (obecny ewangelicki), budynek parafialny, szkoła (budynek był na obecnym placu Jana Pawła II), Strażnica Bośniacka.

Warto zwrócić uwagę, że zachował się budynek sędziego Sterna, czyli obecna  „Apteka pod Orłem”, budynek  kasy miejskiej  i  karczmy, czyli obecna siedziba Banku PKO S.A. Odbudowując miasto zakazano stawiać, w miejscu spalonych w południowej części rynku. Dzięki temu Mrągowo uzyskało, jak większość wschodniopruskich miast,  duży miejski rynek. Zdecydowano, że nowe domy w centrum miasta powinny być masywne, kryte dachówką ceramiczną. Później jednak, ze względu na niewielką wytrzymałość podłoża zezwolono także na budowę – przy bocznych ulicach – domów o konstrukcji drewnianej. Dachy domów winny mieć spady od ulic i podwórza. Zgodnie z planem odbudowy wszystkie stodoły musiały zostać przeniesione poza miasto. Po pożarze zostały wytyczone nowe drogi, bo miasto zaczęło się rozrastać. Wtedy wytyczono ul. Filozofów (Philosophenweg), przy której miały stać stodoły. Jest to  obecna ul. Mrongowiusza. Po pożarze zdecydowano przenieść budynki stanowiące zagrożenie pożarowe, poza centrum miasta. Miasto wykupiło tereny nad jez. Czos, poza Bramą Szczycieńską, które wydzierżawiono rzemieślnikom. Kuźnie i piece ze względu na bezpieczeństwo można było stawiać wyłącznie w tym miejscu, poza miastem. W tym celu wytyczono nową ul. Ogrodową (Garten strasse),  obecną ul. Roosevelta.

W  XIX wieku przystąpiono do prac melioracyjnych, budowy kanałów i zabezpieczenia budynków w mieście, które z powodu wysokiego stanu wód gruntowych zaczęły pękać. Do tych praz zostali zatrudnieni inżynierowie holenderscy. Niektórzy z nich osiedlili się w mieście (prawdopodobnie nad j. Sołtyskim) i założyli rodziny.

Do XIX wieku miasto utrzymywało dwa byki, które pasły się na łące przy j. Czos w okolicy przed płw. Ostrów, prawdopodobnie w miejscu placu zabaw przy promenadzie. Dlatego też to miejsce było znane jako Bullenwerder, czyli Byczy Ostrów.

Nowy reprezentacyjny Ratusz

Dzięki pożyczkom zaciągniętym przez rzemieślników i władze miasta z banku w Królewcu – miasto zaczęto odbudowywać i rozbudowywać w kierunku północnym. 3 sierpnia 1825 oddano do użytku  ratusz  do którego przeniosło się starostwo i sąd. W tym samym roku zbudowano również nową szkołę przy ulicy Kościelnej (stała w miejscu obecnego placy Jana Pawła, przy linii łączącej wylot ul. Roosevelta z Kościelną).

 

Rozwój miasta w XIX i XX wieku

W  1860 poświęcony został nowy  kościół rzymskokatolicki pw. Św. Wojciecha. Ważnym wydarzeniem było otwarcie 1 maja 1897  kolei wąskotorowej  łączącą Mrągowo z Kętrzynem, a w 1898  linii kolejowej  łączącej Mrągowo z Biskupcem i Rucianem przez Piecki. W 1889 powstała  gazownia  nad jeziorem Czos, dzięki której ulice miasta zostały oświetlone. Pod koniec XIX wieku oddane zostały  koszary  przy obecnej ul. Wojska Polskiego. W tym samym czasie zbudowano  sąd  przy ul. Królewieckiej. 

W  tym czasie powstawały brukowane drogi. W 1870 powstała droga do Kętrzyna, w 1874 do Biskupca, w latach 1887 - 1889 do Mikołajek.

W  1900 miasto posiadało już  wodociągi i kanalizację. W 1903 do użytku oddano nową  szkołę  (obecnie szkoła podstawowa nr 1 przy ul. Bohaterów Warszawy) oraz  szpital. Burmistrz Hermann Jaenike dbał o estetyczny wygląd miasta. Na jego cześć wzgórze, na którym za jego rządów wybudowano  wieżę widokową Bismarcka  (1906 r.) nazwano jego nazwiskiem.

 

 

W 1905 r. Miasto Mrągowo (Sensburg) wykupiło od Edwarda Klugkista teren leśny (obecnie Park Słowackiego). W lesie nad jeziorem Juno wybudowano scenę oraz obiekty rekreacyjne. Park oświetlono setkami kolorowych lampionów, wytyczono ścieżki spacerowe, place zabaw. Nie wiemy dokładnie, w którym roku w parku powstał dom zdrojowy Waldheim, prawdopodobnie ok. 1912 r., ponieważ zachowało się archiwalne zdjęcie budynku, na którym widnieje tabliczka z tą datą. W parku odbywały się imprezy sportowe, kulturalno-rozrywkowe.

W 2020 r. Park Słowackiego zmodernizowano. Wybudowano parking leśny, wykonano ścieżki pieszo-rowerowe i ustawiono tablice edukacyjne, stojaki dla rowerów, wiaty drewniane z ławami itp.


 

Zaczęły powstawać zakłady pracy, jak np. duży tartak, od nazwiska właściciela nazwany "Daniel" przy obecnej ul. Mrongowiusza. Poza kominem pozostał do dziś piękny zabytkowy dom biurowy.

 

Starosta miał początkowa biura w swoim prywatnym mieszkaniu. W 1875 roku zakupiono dom przy ul. Królewieckiej i tam urządzono urząd. W tym samym miejscu w  latach 1912-1913 oddano do użytku gmach starostwa  oraz  domu dla urzędników  przy obecnej ul Wolności (przed rondem).

To był bardzo dobry okres w dziejach miasta. Większość budynków w centrum  oraz przy głównych traktach wylotowych (Królewiecka oraz Warszawska) zostały zbudowane na przełomie wieków XIX/XX.

 

 

W  czasie I wojny światowej Mrągowo nie odniosło większych szkód, mimo że Rosjanie zajęli miasto 25 sierpnia 1914 roku. Wojska rosyjskie zajęły koszary, a generał ze sztabem dwa hotele, prawdopodobne w centrum.

 

W  roku 1919 w nocy 29 marca Wielki Rynek był świadkiem  przewrotu. W ostatnim etapie I wojny światowej wybuchła rewolucja w Niemczech. Również w Mrągowie doszło do utworzenia Rady Żołnierskiej. Na jej czele stanęli: Döbbecke i Kredtke. Starosta von Schwerin oraz burmistrz mrągowski Hermann Jaenike musieli ustąpić z zajmowanych stanowisk. Za ład i bezpieczeństwo w mieście odpowiadać miała powołana w tym celu miejscowa kompania bezpieczeństwa, której mężem zaufania został niejaki Kochanowski. Komunistycznej Radzie Żołnierskiej nie podporządkował się miejscowy Batalion Piechoty. Uprzedzając ewentualny atak, Kochanowski wraz z kompanią bezpieczeństwa uderzył w nocy 29 na 30 marca 1919 roku na hotele w centrum miasta: „Masovia” i „Deutches Haus”, w których przebywali oficerowie stacjonującego w Mrągowie wojska. Rewolucjonistom udało się schwytać dwóch oficerów. Szybko jednak regularni żołnierze armii niemieckiej ich odbili. Kochanowskiemu udało się uciec. Schwytanych uczestników parę dni później sąd skazał na wysokie kary więzienia. 

Zgodnie z Traktatem Wersalskim liczebność niemieckiego wojska miała się zmniejszyć do 100 tys. żołnierzy. Ówczesny Sensburg uniknął przykrych konsekwencji ekonomicznych związanych z likwidacją miejscowej jednostki wojskowej, ponieważ w koszarach założono  szkołę policyjną.

Po zakończeniu wojny aż do 1920 nie było w mieście stabilizacji, co utrudniało normalny rozwój. 11 lipca 1920 przeprowadzony został Plebiscyt w którym zwyciężyli Niemcy.

Żydzi

W  Mrągowie w 1839 roku było 78 żydów. W 1900 roku mieszkało ich już 103. W roku 1895-96 wzniesiono  bożnicę żydowską  przy obecnej ul. Roosevelta. Według tradycji rabin mieszkał w budynku z charakterystyczną wieżyczką przy ul. Ratuszowej i Kościelnej. Ludność żydowska mieszkała prawdopodobnie blisko siebie przy obecnej ul. Żeromskiego, którą dawniej nazywano Żydowskim Rynkiem, a do 1945 jako Staromiejska (Altstadtischer Markt). 

Przeczytaj historię powyższego zdjęcia...

latach 20. rozpoczęto budowę reprezentacyjnych gmachów jak np.  szkół  średnich  (obecne Liceum oddano w  roku 1929 ze stadionem im. Hindenburga oraz zbudowany w modernistycznym styli budynek obecnego zespołu Szkół nr 1 w tym samym okresie), domów mieszkalnych oraz hoteli.

1921 roku założono  Szkołę Rolniczą  i Miejsce Porad Gospodarczych Sensburg w tzw. Willi Markowskiego (obecny budynek za przychodnią zdrowia przy Królewieckiej, nieopodal kortów tenisowych). W 1927 oddano  Powiatowy Dom Starców  w Mrągowie przy obecnej ul. Młodkowskiego (teraz Dom Dziecka).

Miasto rozrastało się w kierunku północnym. Rozpoczęto budowę dwóch osiedli: kolonię zachodnią i większą kolonię wschodnią.

czasie II wojny światowej w Mrągowie był  obóz jeńców wojennych  polskich, francuskich, włoskich i rosyjskich przywiezionych na przymusowe roboty. Część jeńców mieszkała w obecnie nieokreślonym budynku przy obecnej Małej Warszawskiej.

Mrągowo w pierwszych niemieckich planach obronnych miało stanowić ważny punkt obronny. Odpowiedzialny za ten odcinek generał nie widząc możliwości obrony przesunął linię obrony o kilkadziesiąt kilometrów na zachód. Takie zachowanie ocaliło miasto przed zniszczeniem.

Przeczytaj  wspomnienia pułkownika Fiedora Stiepanowicza Fiedotowa  o zdobywaniu Sensburga.

Przeczytaj artykuł:  Czy Mrągowo przed wojną było miastem turystycznym?

Po II wojnie światowej

W styczniu 1945 roku w Mrągowie w gruzach legło 86 budynków, co stanowiło ponad piątą część zabudowy. Zniszczeniu uległo zwłaszcza zabytkowe centrum miasta, gdzie obecnie mamy znacznie więcej powojennych budynków niż w innych częściach miasta.  Nie istnieją już  hotele "Deutsches Haus" ani "Masovia", naprzeciw Ratusza na obecnym placu Jana Pawła  II były kiedyś trzy rzędy kamienic ze znanym "Domem Bocianim", niedaleko stoi nowy budynek mieszkalny przy placu Kajki oraz na rogu ul. Mały Rynek z Ratuszową. Poza tym pobliskie jezioro Magistrackie zalewało dolną część ul. Warszawskiej.

Przez cztery miesiące w Mrągowie (wtedy Ządźborku) administrację sprawowała Komendantura Wojenna Armii Czerwonej. W dniu 12 czerwca 1945 roku zorganizowano Komendę milicji Obywatelskiej.

W roku 1946 dawny Sensburg został przemianowany na Mrągowo, ku pamięci  Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza.

W śródmieściu zalegały gruzy wypalonych budynków. Do ich usunięcia i wywozu ludność przystąpiła spontanicznie w roku 1948. Przy wywozie pomagał tabor Zakładu Oczyszczania Miasta. Sprzedaż cegły ze zburzonych domów stanowiła w tym czasie jedno z głównych źródeł dochodów miasta. Najbardziej zniszczona była część nad brzegiem jez. Czos a Ratuszem. Urządzono tu plac otwierający szeroką perspektywę na jezioro i przyległe tereny. Jest to obecny plac Jana Pawła II.

W roku 1969 postawiono na pl. Piłsudskiego  pomnik polskiego woja, zwanym przez mieszkańców Rochem.

 

Przeczytaj artykuł o  zabytkowym centrum Mrągowa.

Zapraszamy do  Galerii Zdjęć Mrągowa  po 1945 roku.

Zobacz  kalendarium historyczne Mragowa i okolic.

Zobacz  historyczne plany  Mrągowa.

Przeczytaj o  zabytkowych mrągowskich cmentarzach.