Informacje ogólne
Położenie
Informacje szczegółowe
Krutynia
Zakręt
Królewska Sosna
Strzałowo
Pierwos
Czaplisko - Ławny Lasek
Czapliniec
Jezioro Łuknajno
Jezioro Warnołty
Jezioro Lisunie
Krutynia Dolna
Piłaki
Jezioro Nidzkie
Jezioro Pogubie Wielkie
Gązwa
Jeziorko koło Drozdowa
Historia
Kontakt
Atrakcje w pobliżu
Noclegi w pobliżu
ARTYKUŁ REZERWATY PRZYRODY W MAZURSKIM PARKU KRAJOBRAZOWYM
Szczególnie cenne fragmenty terenu Mazurskiego Parku Krajobrazowego, osobliwości florystyczne i faunistyczne, a także wyróżniające się ukształtowanie geomorfologiczne chronione są w formie rezerwatów przyrody.
Mazurski Park Krajobrazowy położony jest na terenie trzech powiatów: mrągowskiego, piskiego i szczycieńskiego. Zajmuje teren Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, w części zachodniej Pojezierze Mrągowskie, a w południowej Równinę Mazurską. W granicach Mazurskiego Parku Krajobrazowego znajduje się największe w Polsce jezioro Śniardwy oraz północna część Puszczy Piskiej z rzeką Krutynią.
1. Krutynia
2. Zakręt
3. Królewska Sosna
4. Strzałowo
5. Pierwos
6. Czaplisko - Ławny Lasek
7. Czapliniec
8. Jezioro Łuknajno
9. Jezioro Warnołty
10. Jezioro Lisunie
11. Krutynia Dolna
12. Piłaki
13. Jezioro Nidzkie
14. Jezioro Pogubie Wielkie
15. Gązwa
16. Jeziorko koło Drozdowa
1. Krutynia - Rezerwat krajobrazowo – leśny (273,1 ha) utworzony w 1983 roku. Obejmuje odcinek Krutyni od wypływu z Jeziora Mokrego, Jezioro Krutyńskie (55 ha) i piękne lasy grądowe po obydwu stronach rzeki. Na śródleśnym torfowisku rośnie, m.in. chamedafne północna, relikt z epoki lodowej. Krutynia jest rzeką osobliwą.
Szlak kajakowy rzeki Krutyni wyróżnia się krętym biegiem. Jest to najdłuższy szlak mazurski o długości 100 km. Dlatego też zwany jest czasami Mazurskim Gangesem. Szlak łączy 30 jezior, połączonych rzeczkami, które na poszczególnych odcinkach noszą różne nazwy jak np.: Sobiepanka, Babięcka Struga itd. Źródła ma w Jeziorze Warpuńskim na północny zachód od Mrągowa. Od Sorkwit jest szlakiem kajakowym długości 90 km, jednym z najpiękniejszych w Europie. W pobliże Mazurskiego Parku Krajobrazowego przybywa jako Babięcka Struga, do parku wpływa jako Struga Spychowska, przepływa m.in. jeziora Zdrużno (250 ha, 26 m), Uplik, Mokre (rynnowe, długość 7,5 km, 846 ha, 51 m głębokości) oraz Krutyńskie. Od tego miejsca dopiero nazywa się Krutynia. Jest to najpiękniejszy odcinek rzeki aż do jej ujścia do jeziora Bełdany. Rezerwat chroni Jezioro Krutyńskie i górny odcinek rzeki Krutyni, wypływającej z tego jeziora oraz przybrzeżne lasy liściaste i mieszane. Spotkać tu można rośliny runa leśnego, jak: przylaszczkę, zawilca gajowego i żółtego, kokoryczkę wielokwiatową i wonną, konwalię majową, konwalijkę dwulistną, zerwę kłosową i skrzyp zimowy, a także pasożytniczą roślinę - łuskiewnika różowego.
Przełom rzeki Krutyni wyróżnia się płytką, przejrzystą wodą, w której zobaczyć można liczne kamienie z krasnorostem Hildebrandtia riuulańs. Występuje też gąbka słodkowodna Euspongilla lacustris.
Spotkać tu można: bielika, dzięcioła czarnego, pospolitą sójkę, a na wodzie stale występującą łabędzie nieme i tracze nurogęsi z młodymi. W rezerwacie gnieździ się puszczyk i lelek kozodój. Zimową porą ujrzeć można zatrzymujące się tu łabędzie krzykliwe, pluszcze oraz wydry pożywiające się na lodzie Jeziora Krutyńskiego.
2. Zakręt - Rezerwat leśny (105,8 ha) utworzony w 1957 roku pomiędzy wsią Krutyń i Jeziorem Mokrym. Występują tu zróżnicowane zespoły borów sosnowych. W zagłębieniu wytopiskowym z trzema zarastającymi jeziorkami występuje torfowisko przejściowe z zespołami mszarnymi, dalej torfowisko wysokie z borem bagiennym, który wyraźną granicą oddziela się od boru świeżego i mieszanego na podłożu mineralnym. Na jeziorka leśne nasuwa się pło torfowcowe z bagnicą torfową i turzycą bagienną. W borze mieszanym znajdują się przestoje dębów w wieku 200 – 250 lat.
Można tu prześledzić zarastanie jezior śródleśnych i tworzenie się torfowisk z charakterystycznymi pływającymi wyspami (odrywające się fragmenty kożucha torfowego). Na uwagę zasługuje tu fragment boru bagiennego z typowymi gatunkami w podszycie, jak bagno zwyczajne i borówka bagienna. Rezerwat jest znanym obiektem dydaktycznym, gdzie zobaczyć można rosiczkę okrągłolistną, wełnianki pochwowatą i wąskolistną oraz żurawinę. W rezerwacie gnieżdżą się licznie gągoły. Spotkać tu można bielika i puchacza.
3. Królewska Sosna - Rezerwat leśny (103,8 ha) utworzony w 1959 roku, na wschodnim brzegu Jeziora Mokrego. Jest to sosnowy bór mieszany z dębem szypułkowym i bezszypułkowym oraz świerkiem. Sosny imponują wielkością i pięknym pokrojem. Drzewostan w wieku 220 – 250 lat. W lesie są dwa małe jeziorka, a na zboczu nad nimi pojawia się grąd zboczowy klonowo – lipowy i grąd typowy. Atrakcją turystyczną jest obumarła w wieku ok. 300 lat pomnikowa sosna (360 cm obw.) oraz dąb szypułkowy (540 cm obw.), nazwany „Dębem nad Mukrem" im. Karola Małłka. W runie występują: pierwiosnka wyniosła, goździk piaskowy, sasanka Tekli oraz pnący się, po nadjeziornych olszach, chmiel zwyczajny.
4. Strzałowo - Rezerwat leśny (14,1 ha) utworzony w 1958 roku. Chroni grąd z drzewostanem w wieku 150 lat, złożonym z sosny (sztucznie wprowadzonej), dębu szypułkowego, świerka i lipy drobnolistnej, w niższych warstwach roślinności występuje leszczyna, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów i inne.
5. Pierwos - Rezerwat krajobrazowo-leśny (605, 5 ha) utworzony w 1987 roku, położony po dwóch stronach drogi Mikołajki – Ukta. Na tle rozległych i monotonnych drzewostanów sosnowych pojawia się swoista oaza – zarastające dystroficzne jezioro, wokół mszar z rzadkimi gatunkami roślin, łęg jesionowo – olszowy, świerczyna na torfie, płaty wilgotnych łąk i grądy na zboczach niecki terenowej.
Spotkać tu można tak rzadkie w kraju zwierzęta, jak: bielika, orlika krzykliwego, puchacza czy wilka, a w okresie jesienno-zimowym na strumieniu Pierwos zaobserwować można interesującego ptaka rzek górskich i wyżynnych - pluszcza.
6. Czaplisko - Ławny Lasek - Rezerwat ornitologiczny (pow. 7,62ha) utworzony w 1963 roku. Położony jest na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego, oddalony o 1 km na południowy zachód od miejscowości Zgon. Ochronie podlega 200 – letni drzewostan sosnowy. Kiedyś znajdowała się tu kolonia czapli siwej, ale kilka lat po powstaniu rezerwatu przeniosła się na przeciwległy brzeg jeziora Uplik.
7. Czapliniec - Rezerwat ornitologiczny o pow. 17,10ha, utworzony w 1947 roku. Położony jest na obszarze Mazurskiego Parku krajobrazowego, nad brzegiem Jeziora Śniardwy. Ochroną obejmuje 200 – letni drzewostan sosnowy, gdzie kiedyś znajdowała się kolonia czapli siwej. W drzewostanie gnieździ się ptactwo drapieżne. W skład rezerwatu wchodzi część boru sosnowego z okazałymi 160 – letnimi sosnami. W runie leśnym można zobaczyć wiele gatunków roślin, m.in. kokoryczka wielokwiatowa, turzyca palczasta, konwalia majowa, przetacznik leśny i inne. Na uwagę zasługują również ptaki: czaple i kormorany oraz w występujący w bliskości rezerwaty orzeł bielik. Występują tu także orzeł przedni, krogulec oraz jastrząb.
8. Jezioro Łuknajno - Położony na terenie Mazurskiego Parku krajobrazowego, na wschód od Mikołajek i na północ od jeziora Śniardwy. Znajduje się tu jedna z najliczniejszych w Europie i największa w Polsce kolonia łabędzia niemego. W sezonie letnio – jesiennym przybywa tu do 2000 tych pięknych, majestatycznych ptaków, a ich widok w takiej ilości jest niezwykły i bardzo rzadki. Z tego względu jezioro Łuknajno wraz z otaczającymi je trzcinowiskami i łąkami od 1977 roku objęte jest ochroną międzynarodową jako rezerwat biosfery UNESCO i wpisany na listę dziedzictwa przyrodniczego świata oraz objęty międzynarodową konwencją RAMSAR, chroniącą obszary błotne i podmokłe. Należy dodać, że rezerwaty biosfery to obszary unikatowe w skali świata, podlegające szczególnej ochronie i niezakłócone działalnością człowieka.
Łuknajno jest naturalnym przedłużeniem jeziora Śniardwy, łączy się z nim w południowej części niewielkim kanałem. Jest płytkim, polodowcowym jeziorem o maksymalnej głębokości 3 m i owalnym kształcie (powierzchnia 680 ha, długość 3,3 km, szerokość 2,9 km). linia brzegowa jest słabo rozwinięta, pozbawiona zatok i półwyspów. Brzegi są niedostępne, podtopione, zarośnięte trzcinowiskami i podmokłymi łąkami, a muliste dno pokrywają łąki ramienic. Zachodni brzeg jeziora jest płaski i zabagniony, natomiast północny i północno – wschodni jest lekko pagórkowaty. Oprócz szerokiego pasa szuwarów wokół jeziora występują też powierzchnie zajęte przez olsy, szczególnie na wschodnim i południowym brzegu, a także zarośla wierzbowe. Na torfowiskach rośnie szereg ciekawych roślin, z których do rzadkich i chronionych należy wawrzynek wilczełyko i storczyk szerokolistny, a jeziorze – grzybienie północne, zwane liliami wodnymi.
Oprócz kolonii łabędzi niemych na terenie rezerwatu żyje wiele gatunków ptaków wodno – błotnych i drapieżnych (nad brzegami), dla których jezioro i otaczające go trzcinowiska oraz łąki są miejscem gniazdowania, odpoczynku, żerowania w czasie wiosennych i jesiennych przelotów. Spotkać tu można m.in. kanię czarną, błotniaka stawowego, błotniaka zbożowego, bąka, kropiatkę, zielonkę, hełmiatkę, rożeńca, gągoła, kilka gatunków kaczek, perkozów i ptaków siewkowatych, mewę śmieszkę oraz wąsatkę. Rezerwat jest miejscem polowań gnieżdżących się w okolicy ptaków drapieżnych: bielika, rybołowa, orlika krzykliwego i czapli siwej, a samo jezioro – tarliskiem płoci. Oprócz łabędzia stwierdzono tu występowanie 175 gatunków ptaków, w tym 125 lęgowych i około 30 gatunków ssaków.
Na jeziorze obowiązuje strefa ciszy, a ptaki można obserwować jedynie z rozmieszczonych nad brzegiem dwóch wież obserwacyjnych. Dużą atrakcją jest również 50 – metrowa wieża w Dybowie (poza rezerwatem), z której można podziwiać malowniczy, wyrzeźbiony prze lodowiec krajobraz, z rozległym widokiem na jezioro Łuknajno, Śniardwy z wyspami, jeziora rynnowe – Mikołajskie, Tałty i Bełdany – oraz Mikołajki i Puszczę Piską.
9. Jezioro Warnołty - Rezerwat faunistyczno – wodny utworzony w 1976 roku, obejmujący rynnowe jezioro w linii brzegów (373,3 ha, 5 m), połączone ze Śniardwami. Brzegi ma bagniste, z szerokim pasem szuwarów, przeważnie otoczone bagiennym lasem olszowym. Jest to obszar lęgowy wielu gatunków ptaków wodno-błotnych oraz miejsce żerowania rzadkich gatunków ptaków drapieżnych. Są wśród nich: łabędź niemy, czapla siwa, kokoszka wodna, łyska, kaczka krzyżówka, perkoz dwuczuby, bielik, kania czarna i ruda.
Rezerwat stanowi jezioro eutroficzne z dobrze wykształconą roślinnością wodną, której głównym składnikiem jest trzcina pospolita. Jej skupiska wnikają daleko w obręb powierzchni wodnej. Jezioro otaczają skupienia roślinności turzycowej, zarośli wierzbowych, a miejscami lasów olszowych.
10. Jezioro Lisunie - Rezerwat florystyczny (15,8ha) utworzony w 1959 roku. Obejmuje śródleśne jezioro rynnowe Lisunie (12,5ha, 8,5m) zarastające wielkim łanem kłoci wiechowatej, bór świerkowy na torfie i grąd z 230 – letnimi grabami na stokach rynny. Można tam spotkać bardzo rzadkie gatunki roślin, jak przesiąkra okółkowa, jezierza giętka, grzybienie północne. Na uwagę zasługuje również bogactwo mchów. Dno jeziora pokryte jest warstwą mułu ok. 4m.
11. Krutynia Dolna - Rezerwat krajobrazowy (969,3ha) utworzony w 1989 roku. Obejmuje dolny odcinek doliny Krutyni z otaczającymi rzekę lasami i jeziorami: Gardyńskim (71 ha, 11 m), Malinówko (21 ha) i Dłużec (10 ha).
W obrębie rezerwatu Krutynia ma szerokość ok. 30 m i głębokość 2-7 m. Charakteryzuje się powolnym prądem i silnie wykształconymi meandrami.
Rezerwat chroni fragment Parku o najbogatszej florze i faunie. Wśród roślin na uwagę zasługuje 10 gatunków storczyków z takimi rzadkościami, jak listera sercowata, lipiennik Loesela, podkolan biały, a także owadożerne rośliny - rosiczka i pływacze oraz efektowne rośliny takie, jak pełnik europejski, orlik pospolity, lilia złotogłów, sasanka łąkowa. Do rzadkich roślin należą: o stepowym charakterze - zawilec wielkokwiatowy i dzwonek boloński; relikty glacjalne - wielosił błękitny, turzyce: strunowa i luźnokwiatowa, a także wełnianka delikatna, bagnica torfowa, rdestnica nitkowata. Gnieżdżą się tu rzadkie gatunki ptaków: bielik, rybołów, orlik krzykliwy, puchacz, żuraw, zimorodek, derkacz i wodniczka.
12. Piłaki - Rezerwat faunistyczny o pow. 52,5 ha położony w południowej części gminy Sorkwity. Został utworzony w 1991 roku w celu zachowania i ochrony noclegowisk żurawia w okresie wędrówki wiosennej i jesiennej oraz miejsc gniazdowania i żerowania licznych gatunków ptaków oraz stanowisk gatunków roślin rzadkich i podlegających ochronie. Stwierdzono tu obecność 30 innych gatunków ptaków, zarówno lęgowych, jak i zalatujących na żer, m.in. bocian czarny, orlik krzykliwy, kruk. Na obszarze rezerwatu występują również liczne chronione gatunki roślin, w tym z rodziny storczykowatych – będące pod ścisłą ochroną – kruszczyk błotny i szerokolistny, storczyk krwisty, listera jajowata, żłobik koralowaty.
Na zachód od rezerwatu, w okolicy Biskupca, są dwie ostoje ptaków niebędące rezerwatami: Łąki Dymerskie i Bartołty Wielkie – gniazdują w nich m.in. derkacz, żuraw, puchacz, ptaki szponiaste.
13. Jezioro Nidzkie - Rezerwat krajobrazowy (2934,7 ha) utworzony w 1972 roku. Chroni jezioro rynnowe (1831 ha, 24 m) mające kształt silnie wygiętego łuku długości 23 km, z kilkoma wyspami i zatokami, oraz przybrzeżny pas lądu szerokości 100 – 300 m. Za wąskim pasem szuwarów wznosi się suchy, piaszczysty brzeg, w większości porośnięty borem sosnowym. Jezioro zaczyna się w Rucianem – Nidzie, gdzie przez jezioro Guziankę i śluzy połączone jest z Jeziorem Bełdany, kończy zaś koło wsi Wiartel, gdzie wąskimi kanałami łączy się jeszcze z kilkoma jeziorami. Jest to jedna z tych okolic na Mazurach, gdzie najsilniej działaja na wyobraźnię ludzi urodą swojej przyrody. Strefa ciszy. Tu, na zachodnim brzegu jeziora, w leśniczowce „Pranie” tworzył Konstanty Ildefons Gałczyński (obecnie muzeum biograficzne poety), a we wsi Krzyże przebywała Agnieszka Osiecka, twórcy STS i inne wybitne osoby.
W rezerwacie występuje kania czarna, dość często spotkać można czaplę siwą. Bardzo rzadko spotyka się rysia.
14. Jezioro Pogubie Wielkie - Rezerwat faunistyczny (691,7ha) utworzony w 1971 roku, położony w głębi puszczy na południe od Pisza. Obejmuje jezioro wytopiskowe o owalnym kształcie (671ha, 3m) i wyspę Ostrów Wielki (21ha). Dno pokrywają łąi ramieniowe, wzdłuż brzegów rozciąga się szeroki pas szuwarów, za nimi znajdują się lasy lub bagniste łąki, turzycowiska i zarośla łozowe. Gniazduje tu nie mniej niż 60 gatunków ptaków, w tym duża liczba łabędzi niemych i żurawi, a także bocian czarny i rybołów.
15. Gązwa - Rezerwat torfowiskowy (204,8ha) utworzony w 1958 roku, położony w okolicy Mrągowa. Ochroną objęte jest torfowisko wysokie z naturalna roślinnością: sosnowy bór bagienny z płatami mszaru z wełnianką pochwowatą, na mineralnych wysepkach – świerczyna na torfie ze starymi drzewostanami. Cenna jest tu także roślinność taka jak: bagno zwyczajne, bażyna czarna, żurawina błotna, borówka bagienna, rosiczka okrągłolistna oraz bardzo rzadka rosiczka długolistną. Rezerwat Gązwa położony jest w najwiekszym kompleksie leśnym najbliższej okolicy Mrągowa - Lasach Sorkwickich.
16. Jeziorko koło Drozdowa - Rezerwat torfowiskowy (9,9 ha) utworzony w 2001 roku. Chroni śródleśne jezioro dystroficzne, prawie całkowicie zarośnięte, otoczone torfowiskiem przejściowym i wysokim z bogatą florą. W rezerwacie chronione jest stanowisko brzozy niskiej - jedno z lepiej zachowanych na Pojezierzu Mazurskim oraz jedyne na Pojezierzu Mazurskim stanowisko gnidosza królewskiego. Z innych rzadkości chroni się tu stanowiska wełnianeczki alpejskiej, lipiennika Loesela, wełnianki delikatnej i ponikła skąpokwiatowego.
⇒ Historia
W 1970 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej podjęło uchwałę o utworzeniu Mazurskiego Parku Krajobrazowego (jako formy przejściowej do czasu utworzenia parku narodowego). Jezioro Nidzkie, którego nie włączono do Mazurskiego Parku Krajobrazowego, zostało uznane w 1972 r. za rezerwat przyrody.
Po reformie podziału administracyjnego kraju w 1975 r. i utworzeniu województwa suwalskiego, prawnicy podnieśli problem błędnej procedury prawnej przy powołaniu parku krajobrazowego w 1970 r. W związku z tym wznowiono utworzenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Tak więc 1977 r. uznaje się za oficjalną datę utworzenia Mazurskiego Parku Krajobrazowego.
Park liczył wówczas ok. 49 tys. ha, a jego strefa ochronna ok. 19 tys. ha. Obejmował on swoimi granicami część gmin Mrągowo, Piecki i Świętajno w województwie olsztyńskim oraz Mikołajki, Ruciane Nida, Pisz i Orzysz w województwie suwalskim.
W 1983 r. przy Wojewódzkim Konserwatorze Przyrody w Olsztynie utworzono pierwszy etat urzędniczy - inspektora, związany z ochroną terenu Parku. Funkcję tę pełnił do 1990 r. Jerzy Kruszelnicki. Był to dobry okres w dziejach Parku, którego powierzchnię, w tym czasie, udało się powiększyć do niespełna 54 tys. ha i utworzono na jego terenie 2 duże rezerwaty przyrody - „Krutynię Dolną" (969,33 ha) i „Pierwos" (605,48 ha).
⇒ Kontakt
Krutyń
11-710 Piecki
tel. +48 89 742 14 05
www.mazurskipark.pl
Muzeum przyrodnicze Mazurskiego Parku Krajobrazowego
Park Dzikich Zwietrząt w Kadzidłowie
Klasztor starowierców w Wojnowie